در کشورهای OECD نصف زمان فعالیت های یک معلم صرف تدریس می شود ؛ باید معلمی به عنوان یک حرفه تمام وقت و تناسب حقوق و مزایای آن هم با سایر کارمندان دولت در داخل و هم سایر کشورها به رسمیت شناخته شود ؛ باید ببینیم چه کسانی وارد حرفه معلمی می شوند !

مطالب مفیدی ارائه شد و طبیعتا منافع اجتماعی و ملی ما ایجاب می کند که در مورد زمان آموزش همه ما دغدغه داشته باشیم و منافع فردی و جمعی هم در این مورد ایجاب می کند. همه ما به تبع دانش آموزانی داریم و افرادی در کنار ما هستند که دریافت آموزش مناسب و کافی برای آنها دغدغه ما هم هست. منتها آن چیزی که باید یک مقدار در موردش دقت بکنیم که شغل معلمی به عنوان یک شغل پاره وقت به حساب خواهد آمد با این تعاریف و محاسباتی که انجام شد 120 روز در سال است و این یک مقدار کار را در سیاست گذاری ها دشوار خواهد کرد که همین الآن که ما در مورد حقوق معلمان و مزایای آنها صحبت می کنیم با چالش مواجه هستیم.

اگر این مسئله بخواهد به این شکل بازخورد پیدا بکند شغل معلمی را به عنوان یک یک حرفه پاره وقت اگر بناست تصویر ارائه بشود ناشی از این برون داد جلسه یک مقدار دغدغه ایجاد می کند. ما راجع به زمان کاری معلمان در مقایسه با سایر کشورها و تعریفی که از زمان کاری معلمان وجود خواهد داشت صحبت می کنیم.

 در مورد اهمیت آموزش، یکی از اصلی ترین شاخص هایی که فقر چند بعدی در کشور ما سهم دارد و به عنوان عامل اصلی فقر مطرح می شود خود آموزش است و تعداد سال های آموزش ؛ در نتیجه اهمیت این موضوع و لزوم بررسی این  موضوع در تحقیقات هم نشان داده شده است. بخش بعدی فعالیت های تابستانی که شامل دوره های ضمن خدمت رایگان خواهد بود.

 راجع به ترکیب ساعت کاری معلمان در کشورهای مختلف جا دارد که کمی دقت کنیم.

معلم وقتی در مدرسه حضور پیدا می کند قرار است چند ساعت کار کند ؟

 ما چیزی داریم به نام ساعات تدریس و ساعات حضور در مدرسه و ساعات موظف کاری که در شاخص های بین المللی و در آمارهایی که در OECD و سایر کشورها منتشر می شود جا دارد که به این تعاریف دقت کنیم.

ساعات تدریس به ساعاتی اطلاق می شود که یک معلم تمام وقت در طول یک سال در کلاس درس حضور پیدا می کند و این با ساعات کاری متفاوت است چه در داخل مدرسه و چه خارج از مدرسه. ساعات کاری به میزان ساعاتی گفته می شود که طی آن یک معلم تمام وقت در طول یک سال به تدریس و فعالیت های مرتبط با آن مانند آماده شدن برای تدریس، مشاوره به دانش آموزان، طرح سوالات امتحانی، بررسی تکالیف و تصحیح آزمون ها، توسعه مهارت های شغلی، دیدار با والدین ، نشست با همکاران و امور مرتبط به مدرسه می پردازد که بخشی از این ساعات هم می تواند خارج از مدرسه صورت بگیرد مانند دوره های ضمن خدمت ، تصحیح برگه های دانش آموزان و....

 دوستان فرمودند تعداد هفته های تحصیلی و تعداد روزهای کاری را که من مختصر اشاره می کنم.

میانگین هفته های تحصیلی در دوره ابتدایی، راهنمایی و متوسطه در کشورهای OECD 38 هفته است و در ایران 33 و 36 و 36 در پایه های تحصیلی مختلف و تعداد روزهای کاری در کشورهای OECD حدود 180 روز است و در ایران طبق تعریفی که بنا است باشد 190 و 130 و 130 روز است که مشاهده می کنیم در دوره راهنمایی و متوسطه به شدت تعداد روزهای کمتری را در مقایسه با کشورهای OECD و سایر کشورها داریم.

در مورد کشورهای منطقه هم می توانیم مقایسه کنیم مانند کشورهای آسیایی مثل ترکیه و ژاپن که به عنوان مثال در دوره راهنمایی هفتاد روز کمتر از ژاپن و در دوره متوسطه تقریبا پنجاه و هفتاد روز نسبت به ترکیه و ژاپن روزهای آموزشی کمتری داریم. منتهی همان تعریف و ترکیب اولیه ای که راجع به ساعات تدریس، ساعات حضور در مدرسه و ساعات موظف کاری در تقسیم بندی ساعات کاری معلمان ما داریم در ایران تقسیم بندی دیگر را  در مورد ساعات کاری به رسمیت نمی شناسیم. یعنی ساعات حضور در مدرسه یا ساعات موظف کاری ما چنین تعریفی نداریم. تقریبا ساعات تدریس برابر است با آن دو مورد. اگر در کشورهای OECD ملاحظه بفرمایید در دوره ابتدایی ساعات تدریس برای یک معلم 798 ساعت در نظر گرفته شده است اما اگر همین معلم 1185 ساعت در مدرسه حضور داشته باشد و به کارهای جانبی مربوط به آموزش بپردازد و در کل سال ساعات موظف را که احتمالا ساعاتی است که در خارج از مدرسه با فعالیت های مرتبط است 1662 ساعت به رسمیت می شناسند، این کار یک معلم در دوره ابتدایی است و دوره های ضمن خدمت و سایر فعالیت هایی که خارج از مدرسه انجام می دهند. با این تعریف که می بینید و در ادامه هم این موضوع را بیشتر باز می کنیم و نموداری که ارائه خواهیم داد حداقل زمان کاری معلمان حداقل دو برابر زمان تدریس است که این در ایران تعریف و به رسمیت شناخته نشده است. همان طور که ما راجع به تکالیف معلمان دغدغه داریم راجع به حقوقشان هم  باید دغدغه داشته باشیم و اینها را در کنار هم ببینیم و راجع به داد و ستانده باید هم همخوانی داشته باشد

در آمریکا تزی دارند به عنوان استفاده از زمان که برای همه مشاغل به صورت روزانه و به صورت پیمایشی انجام می شود به عنوان مثال در اینجا نباید نتایج پیمایش معلمان و حرف و مشاغل دارد می گوید در روزهای آخر تعطیلات هفته احتمال این که یک معلم 51 درصد از معلمان را به عنوان مثال فعالیت های کاری دارند که مربوط به شغلشان است و برای سایر مشاغل به عنوان مثال کمتر از سی درصد است.

سهم ساعات تدریس از ساعات کاری موظف معلمان در کشورهای مختلف :

 اگر محور عمودی سمت راست در نمودار را ببینید در هیچ کشوری در ساعات تدریس معلمان از پنجاه درصد تجاوز نمی کند به غیر از یک مورد یا دو مورد.  در یک دوره تحصیلی میزان تدریس معلم کمتر از نصف زمان کاری معلم است. این دغدغه در سایر کشورها هم وجود دارد که شغل معلمی به صورت یک شغل پاره وقت در نظر گرفته شود با توجه به ساعات برگزاری کلاس، می بینیم که می آیند و محاسبه می کنند ساعات کار معلم هر چند  1170  ساعت آموزشی دارد اما در کنار آن 450 ساعت باید قبل از این که به سر کلاس برود آماده شود. ( فرآیند آماده سازی )

بخش بعدی ارتباط و تبادل نظری است که با والدین دارد .

 بخش بعدی فعالیت های تابستانی که شامل دوره های ضمن خدمت رایگان خواهد بود.

بخش بعدی برنامه ریزی برای حضور در کلاس و بخش بعدی تصحیح نمرات و برگه های امتحانی که ما چنین چیزهایی را اصلا برای معلمان مان تعریف نکردیم و به رسمیت نمی شناسیم.

معلم تمام وقت 2200 ساعت باید کار کند که کمتر از نصف این زمان صرف تدریس می شود و بقیه فعالیت های معلم به رسمیت شناخته می شود و به عنوان زمان کارش محسوب می شود.

همان طور که ما راجع به تکالیف معلمان دغدغه داریم راجع به حقوقشان هم  باید دغدغه داشته باشیم و اینها را در کنار هم ببینیم و راجع به داد و ستانده باید هم همخوانی داشته باشد.

میانگین متوسط حقوق معلمان ( البته این داده ها قدیمی است ) و الآن با دو شوک ارزی که داشتیم مطمئنا قدرت خرید معلمان به مراتب بیشتر کاهش پیدا کرده و ارتفاع نموداری که داریم مطمئنا کمتر شده است.

مقاله ای بر اساس قدرت خرید تعدیل شده و این طور نیست که مثلا با توجه به بنزین  هزار تومانی  ، بیست هزار تومانی در آن لحاظ شده و پس از محاسبه برای قدرت خرید با میزان حقوق معلمی که در ایران یا آمریکا می گیرد ، با توجه به سبد خریدی که می تواند داشته باشد این ارقام تعدیل شده اند.

همان طور که مشاهده می کنید دو کشور آسیایی که کنار ما هستند بهتر ببینیم . ایران در حدود ده هزار دلار است البته با دلار ما نبینید به صورت نسبی ببینید چون برابری قدرت خرید در آن انجام شده و تقریبا نه کاملا نسبت به تمام کشورهای دیگر میانگین دریافتی معلمان در هر سه دوره تحصیلی پایین تر است. این برای سال 1383 است مطمئنا الآن بدتر شده چون من آمارهای جدید نداشتم و آموزش و پرورش میزان تفکیک دوره های تحصیلی را منتشر نمی کند. ما در آن زمان به این گزارش دسترسی پیدا کردیم و جا دارد از مرحوم آقای کیا یاد کنیم که کمک کردند در آن زمان در مرکز پژوهش مجلس بودند و ما به یک گزارش از مرکز فن آوری دست  پیدا کردیم . ممکن است این نکته مطرح بشود که شاید حقوق بالای معلمان به ساعات شان هم مربوط بشود.

 اگر ما نرخ حق التدریسی ساعات معلمان را در نظر بگیریم این اشکال می تواند برطرف شود. حق التدریسی معلمان را که حساب کردیم هم بر اساس برابری قدرت خرید است به ارقام کاری ندارم ولی جایگاه ایران نسبت به بقیه نرخ حق التدریسی ساعتی در مقایسه با کشورهای اردن، شیلی، فیلیپین و هند و کشورهایی از همین دست هستند ولی با کشورهای OECD مقایسه نکردیم ولی با این وجود فاصله معناداری با سایر کشورها داریم.

پیشنهاداتی که می توانم ارائه بدهم در آخر کار باز تعریف ساعات کاری معلمان است و به حساب آوردن فعالیت های آموزشی آنها در کنار ساعات تدریس و این که به رسمیت بشناسیم حرفه معلمی را به عنوان یک شغل تمام وقت و جبران خدمات آنها متناسب با سایر کارمندان.

همان طور که مقایسه کردیم میزان ساعات کاری معلمان و میزان دریافتی شان را با سایر کشورها می توانیم یک نگاه به داخل کشور هم داشته باشیم .

در زمان رئیس جمهوری قبلی به او گفتند چرا در ماه رمضان ساعت دو تعطیل می کنید گفت شما که می گویید ساعت مفید کاری کارمندان بیست دقیقه است هنوز سه چهار ساعت اضافه تر می مانند !

 راجع به زمان کاری شان هم به همین ترتیب و راجع به بهره وری شان و میزان دریافتی شان هم جا دارد با سایر کارکنان دولت مقایسه بشوند و به تبع کاری که ما انجام دادیم فاصله معناداری وجود دارد.

  با توجه به ضیق وقت در مقاله ای در پژوهشکده تعلیم و تربیت در فصل نامه اش منتشر شده "مقایسه با سایر کارکنان دولت" هم داریم. کلا دغدغه من این بود که مبادا حوزه آموزش و پرورش حربه ای بشود برای این که می گویند معلمان فقط یک سوم سال را دارند کار می کنند پس در نتیجه همین چیزهایی که هست خیلی زیاد است و چیزی که باید دقت کنیم باید به صورت یک جا و یک بسته ببینیم و باید دغدغه مان این باشد که ببینیم چه کسانی وارد حرفه معلمی می شوند و راجع به زمانش هم باید دغدغه داشته باشیم و راجع به سایر لوازم و الزامات و بسترهایش باید همین نگرانی ها را داشته باشیم.

پیاده سازی و ویرایش : زهرا قاسم پور دیزجی

ادامه دارد