مدارس دو نوبته؛ ارمغان کمبود فضای آموزشی:
سالیان سال است که در کشور ما شرایطی به وجود آمده که تشکیل مدارس دونوبته را اجتناب ناپذیر کرده است. ایدۀ ایجاد مدارس دونوبته، تا حدود زیادی زاییدۀ بی‌برنامگی در حوزۀ فضای آموزشی و عدم اهتمام به ساخت مدرسه، متناسب با آهنگ رشد جمعیّت دانش آموزی بوده است.
سرعت گرفتن سیل مهاجرت از روستا به شهر از ابتدای دههٔ شصت به بعد و به هم خوردن توازن جمعیت دانش آموزی شهر و روستا نیز جا ماندن مسئولان از جریان تحولات جمعیتی در آموزش و پرورش و عقب ماندگی آنان در تأمین فضا و ملزومات آموزشی بی تأثیر نبوده است.
خوب یادم هست وقتی که در ادارهٔ آموزش و پرورش یکی از مناطق محروم کشور مشغول خدمت بودم، در بسیاری از مدارس روستایی همه ساله در آستانهٔ آغاز تعطیلات تابستانی آمار اجمالی دانش آموزان مدارس و نیروی مورد نیاز هر مدرسه را برآورد می کردیم تا بتوانیم نقل و انتقال نیرو و سامان دهی دانش آموزان و آموزگاران را برای سال تحصیلی پیش رو مدیریت کنیم. موارد زیادی داشتیم که آمار واقعی دانش آموز در مدارس در پایان شهریور به نصف آمار برآوردی پایان خردادماه همان سال و حتی کمتر از نصف، تقلیل می یافت. مثلا ً در تیرماه، ۵ کلاس ابتدایی تک پایه در مدرسه ای، دو کلاس ابتدایی چند پایه در مدرسهٔ دیگر، سه کلاس راهنمایی در یک روستا و ... برای سال تحصیلی بعدی پیش بینی و بر اساس همان پیش بینی، آموزگار اختصاص می دادیم اما با شروع سال تحصیلی با کمال تعجب متوجه می شدیم که مردم در فاصله بین دو سال تحصیلی (خرداد تا مهر) بار مهاجرت بسته و از روستا رفته اند!
با رفتن دانش آموزان از مدارس که تعدادشان نیز کم نبود، ما می ماندیم و نیروی مازاد و کلاس های خالی از دانش آموز. از طرفی، همین دانش آموزان با مهاجرت به شهرها و حاشیه شهرها به جمعیت دانش آموزی آن مناطق می پیوستند بدون آنکه کمترین امکاناتی به امکانات آموزشی موجود در آن مناطق اضافه شود.
در کنار پدیدهٔ مهاجرت یک سویه از روستاها به شهرها، شیب تند افزایش جمعیت را نیز در دهه های شصت و هفتاد داشتیم که افزایش جهشی جمعیت دانش آموزی در نقاط شهری و حاشیه شهری را به دنبال داشت. این بود که همه مدارس شهری و حاشیه شهری در آن سال ها و به مدت بیش از دو دهه با خیل عظیم مراجعه کنندگان مواجه می شدند و به دلیل نبود جا و مکان آموزشی لازم و کافی، ناگزیر از تشکیل کلاس های پرجمعیت و مدارسی دو شیفته و حتی سه شیفته می شدند.
البته این شیوه مدیریت جمعیت و فضا در چنین شرایط غافل گیرانه ای نه تنها بد نبود بلکه تحسین بر انگیز هم بود. اما عادت کردن مدارس و مردم به این وضعیت و سوء استفاده فرادستان از آن وضعیت اصلاً خوب نبود. عادی شدن مدارس دونوبته در میان مردم و دولت مردان احساس کمبود فضای آموزشی را برای همیشه زایل کرد و چرخش کار واحدهای آموزشی در مدارس دونوبته را به پدیده ای عادی و قانونی و بی عیب و نقص بدل کرد بدون اینکه کسی یادش بیاید که مدارس دونوبته مولود ظهور واحدهای آموزشی فاقد مکان اند.
نباید فراموش کرد که بُن مایۀ شکل گیری مدارس دونوبته در واقع ایجاد واحدهای آموزشی بدون ساختمان و گنجاندن آنها در ساختمان های مدارسِ موجود به صورت نوبتی بوده و مبنای عمل آن چیزی جز تقسیم روز کاری مدارس به دو نیم روز و پذیرش پاره وقت دانش آموزان نبوده و چیزی جز این نمی‌توانسته باشد!!
نصف کردن روزکاری مدرسه با استقرار دو واحد آموزشی در یک ساختمان به صورت نوبتی و گنجاندن دو روز کاری کوتاه و فشرده در یک روز و پذیرش پاره وقت دانش آموز، به معنی پذیرش پاره وقت معلّم نیز هست! و این، یعنی بی‌اعتنایی به پتانسیل عظیم علمی - تربیتی کشور و هدر دادن سرمایه انسانی در حد وسیع.
تبعات منفی و زیان بار چنین وضعیتی بسیار زیاد بوده و البته برشماری آن نیز دشوار و ملال آور است. بیان تبعات منفی و زیان ار دونوبته سازیِ مدارس نه تنها ممکن است موجب برآشفتگی و موضع گیری گردانندگان دستگاه آموزش و پرورش شود، بلکه ممکن است سبب ناخشنودی بسیاری از آموزگاران محترم نیز گردد.
لذا یادآوری این نکته لازم است که هدف این یادداشت، خرده گیری به کارِ فرادستان زحمت کش عرصهٔ پهناور آموزش و پرورش و یا اشکال تراشی به خدمات ارزشمند آموزگاران محنت کش مدارس نیست ، بلکه بررسی و بیان اجمالی زیان های جبران ناپذیر دونوبته سازی مدارس در کشور و نقد مختصر این ایده است. باشد که مسئولین امر گامی عاجل و کارساز برای ایجاد فضای آموزشی لازم و برچیده شدن بساط مدارس دونوبته و احیای مدارس دو وقته و تمام وقت بردارند.
دونوبته سازی مدارس، چیزی جز گنجاندن دو واحد آموزشی در یک مدرسه نیست. این کار قطعاً و قهراً بدون اعمال انقباض در مدت زمان تشکیل کلاس ها و فشرده سازی برنامه های درسی، ممکن و میسر نبوده و نیست. به عبارت دیگر، عملی شدن ایدۀ مدارس دونوبته فقط و فقط از طریق کوچک سازی ظرف زمان آموزش امکان پذیر بوده و تردیدی وجود ندارد که این ایده بر پایه تقلیل زمان حضور دانش آموز در واحد آموزشی و متراکم سازی برنامه های درسی شکل گرفته و بعید به نظر می رسد که ارائه دهندگان چنین طرحی، برای اجرایی شدن آن، راهکاری غیر از کوتاه کردن مدت زمان آموزشِ روزانه، مد نظرشان بوده باشد!
بنابراین، روز کاری واحدهای آموزشی در مدارس دونوبته از صبح تا ظهر و یا از ظهر تا غروب و به میزان نصف روز، تعریف شده است و برافراشتن تابلوی دو واحد آموزشی بر سردرِ یک مدرسه به معنی قیچی کردن روز و کوچک کردن ظرف زمان و گرفتن نیمی از زمان آموزش از هر دو واحد آموزشی‌ست!
این دقیقاً به معنی سلب فرصت فعالیت از دانش آموزان و معلّمان در هر دو واحد آموزشی مستقر در یک ساختمان می‌باشد.
ادامه دارد
این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
نظرات بینندگان