نقد سیستم آموزشی از نظر کارل پوپر

نظام آموزشي ما نهايتاً بر قدرت پرستي بنياد شده است. اينها همه دست به دست هم داده و مسأله تربيت انسان را براي اينكه بتواند عاقلانه اهميت خويش را نسبت به ديگر افراد بسنجد، به كلي مغشوش كرده است.

به جاي اينكه اعتقاد به فرديت به طرز سنجيده با ديگرخواهي تأليف شود- يعني به جاي اينكه كسي بگويد: آنچه به راستي اهميت دارد افراد آدمي هستند، ولي غرض اين نيست كه خود من چندان اهميتي دارم-آميزه اي از خودخواهي و اعتقاد به مسلك جمعي مبناي كار قرار گرفته است. چنان بر پايه بعضي تصورات رمانتيك، در اهميت دادن به خود و حيات عاطفي خود و فراتاباندن خود و كشاكش (شخصيت) فردي با گروه و جمع زياده روي شده كه ديگر جايي براي  سايرين نمانده و ايجاد مناسبات شخصي خردمندانه از دايره ي امكان بيرون رفته است.

چنين طرز فكري متضمن اين معناست كه يا سلطه برانيد يا گردن بنهيد؛ يا به مقام رجل كبير برسيد و قهرمان شويد و با تقدير دست و پنجه نرم كنيد و نامور شويد به قول هراكليتوس (هرچه از بالاتر فرو بيفتيد، بلندآوازه تر مي شويد) يا به توده ها بپيونديد و قيادت رهبر را گردن بنهيد و خويشتن را در راه آرمانهاي والاي جمع فدا كنيد. در اين تكيه مبالغه آميز بر اهميت كشاكش بين فرد و جمع، عنصري از روان نژادي و هيستري وجود دارد و من شك ندارم كه راز اقبال مبتني بر قهرمان پرستي و چيرگي و تسليم،در همين هيستري و همين واكنش به فشار تمدن نهفته است...

 سياستمدار بايد به جاي پيكار در راه تحقق ارزشهای مثبت و والا (از قبيل خوشبختي و مانند آن) مساعي خويش را به مبارزه با بديها و آفات محدود كند.اما معلم اصولاً در وضع ديگري است، زيرا اگر چه نبايد ارزشهاي والايي را كه خود بدأنها معتقد است به شاگردان تحميل كند، بدون شك بايد علاقه ايشان را به آن ارزشها برانگيزد.

معلم بايد غمخوار روح شاگردانش باشد (وقتي سقراط به يارانش مي گفت روح خود را تيمار بداريد، غم آنان را مي خورد).

پس عنصری هنري و رمانتيك در آموزش و پرورش وجود دارد كه بايد از سياست دور نگاه داشته شود...

از اين رو، سعي در تحميل ارزشهاي والا نه تنها با شكست روبه رو مي شود ،بلكه مسلماً به شاگردان آسيب مي رساند و نتيجه اي كه از آن به دست مي آيد، برخلاف آرمانهاي مورد نظر، هم كليت و هم جنبه خصوصي خود را از دست مي دهد...

 هدف نظام آموزشي ما بايد اين باشد كه آسيب نرساند و بنابراين آنچه را که كودكان و نوجوانان بيش از هرچيز بدان نيازمندند تا مستقل از ما شوند و خود راه خويش را برگزينند، به ايشان بدهد.

جامعه باز و دشمنانش

جامعه‌شناسی علامه