به مناسبت روز جهانی معلم ؛ يونسكو و برقراري صلح در ذهن انسان‌ها و رسالت آموزش و پرورش

  گروه صفحه مدرسه اعتماد| ٥اكتبر روز جهاني معلم است؛ روزي كه به ابتكار يونسكو براي توجه به جايگاه و نقش معلم نامگذاري شده است و ملل متحد نيز با پذيرش تعهدات نسبت به اين روز همه ساله برنامه‌هايي را به منظور گراميداشت اين روز در كشورها دارند.

به بهانه اين روز ما نيز در گروه صفحه مدرسه تلاش كرديم با نگاهي به ابعاد حرفه معلمي و ضرورت‌هاي اين حرفه قدري در اين موضوع تامل كنيم تا گامي باشد براي توجه مديران و مسوولان و كارشناسان و صاحب نظران از يك سو و معلمان و مربيان و والدين از سوي ديگر كه به اهميت و ضرورت نقش معلم در فرآيند تعليم و تربيت توجه كرده و هر كس به نوبه خود تلاش كند تا همان گونه كه يونسكو حاصل تجربيات جوامع را در قالب توصيه‌ها ارايه مي‌دهد ما نيز همسو با جهاني كه براي توانمندسازي معلمان تلاش مي‌كنند، گام‌هايي را برداريم.

يونسكو و برقراري صلح در ذهن انسان‌ها و رسالت آموزش و پرورش

«سازمان آموزشي، علمي و فرهنگي ملل متحد» را به اختصار يونسكو مي‌نامند. كلمه يونسكو معناي خاصي ندارد و مركب از شش حرف لاتين است (U.N.E.S.C.O) كه هر حرف نشانه يكي از كلمات تشكيل‌دهنده نام اين سازمان است. اين سازمان در سال ١٩٤٥ ميلادي، درست پس از پايان جنگ جهاني دوم و با اين استدلال پا گرفت كه جنگ‌ها نخست در ذهن بشر شكل مي‌گيرد، پس دفاع از صلح نيز بايد از ذهن بشر شروع شود.

نماينده ايران در سال ١٩٤٦ ميلادي (١٣٢٥ شمسي) اساسنامه يونسكو را امضا كرد. دو سال بعد، در تيرماه ١٣٢٧، مجلس شوراي ملي عضويت قطعي ايران را به تصويب رساند و سرانجام اساسنامه كميسيون ملي يونسكو در سال ١٣٢٨ ه. ش. توسط هيات وزيران تصويب شد.

بعد از پيروزي انقلاب اين اساسنامه مورد بازنگري قرار گرفت و پس از تاييد وزارت فرهنگ و آموزش عالي در جلسه مورخ ٢٩ شهريورماه سال ١٣٦٦ درهيات وزيران به تصويب رسيد. ايران يكي از اعضاي اوليه اين نهاد وابسته به سازمان ملل است. مركز عمل و معرف هر كشور در يونسكو كميته ملي يونسكو است. اين كميته كه در راس آن يك مقام دولتي قرار دارد، برقراري ارتباط بين يونسكو و نهادهاي علمي، آموزشي و فرهنگي داخل كشور را برعهده دارد. در شوراي عالي كميته ملي يونسكو وزراي علوم (رييس كميسيون)، خارجه، ارشاد اسلامي، آموزش و پرورش و رييس سازمان حفاظت از محيط زيست و صدا و سيما و هفت تن از شخصيت‌هاي علمي و فرهنگي كشور از ميان مدرسان و اعضاي هيات علمي دانشگاه‌ها و محققان و هنرمنداني كه در زمينه‌هاي علمي، فرهنگي، ارتباطي و تعليم و تربيت داراي تجربه باشند، حضور دارند.

دهه آموزش براي توسعه پايدار

دهه (٢٠١٤-٢٠٠٥) از سوي يونسكو دهه آموزش براي توسعه پايدار ملل متحد نامگذاري شده بود و كميسيون ملي يونسكو در ايران تلاش داشت تا برنامه‌ها و فعاليت‌هاي مربوط به آموزش براي همه، تقويت آموزش كيفي و ترويج معيارهاي تضمين كيفيت در نظام آموزشي كشور، توانمندسازي كادر آموزشي مطابق با كاربرد فناوري‌هاي نوين (ICT)، ايجاد فرصت‌هاي برابر آموزشي براي دختران و پسران، آموزش فني و حرفه‌اي و كارآفريني، آموزش تغيير اقليم، آموزش‌هاي پيشگيرانه بهداشتي (ايدز و مواد مخدر)، آموزش ارزش‌هاي شهروندي مانند بردباري و ترويج گفت‌وگو براي صلح و همزيستي مسالمت‌آميز را مطابق با اولويت‌هاي دهه آموزش براي توسعه پايدار ملل متحد (٢٠١٤-٢٠٠٥) و اهداف توسعه هزاره مورد تحليل و بررسي قرار دهد و با توجه به نيازها و شرايط كشور اجرا كند. اين كميته همچنين از طريق انتقال نيازهاي آموزشي و نيز نوآوري‌ها، دستاوردها و پيشرفت‌هاي ملي در زمينه‌هاي آموزش جهت انعكاس به يونسكو عمل مي‌كند.

اهدافي كه متاسفانه در هشت سال دولت‌هاي نهم و دهم نه‌تنها مورد كم‌توجهي قرار گرفت بلكه بسياري از برنامه‌ها مغاير با اين اهداف بود كه ارزيابي‌هاي جهاني نيز تاييد‌كننده اين ادعا است.

روز جهاني معلم و حضور هيات ايراني

در چهل و چهارمين اجلاس وزراي آموزش و پرورش كه در تاريخ ٣ تا٨ اكتبر سال ١٩٩٤ در شهر ژنو برگزار شد، فدريكو مايور مديركل وقت پيشنهاد كرد كه مجمع روزي را به نام روز معلم اعلام كند. اين پيشنهاد از سوي مجمع تصويب شد.

در اين اجلاس ٧٠ وزير، ٢٧ معاون وزير و ٣٨ ناظر از ١٣٥ كشور جهان حضور داشتند

امريكا و انگليس كه قبلا از يونسكو خارج شده بودند در اين اجلاس حضور نداشتند. از ايران نيز هياتي به رياست محمدعلي نجفي در اين اجلاس شركت كرده بود. اعضاي هيات ايراني عبارت بودند از سيروس ناصري، غفراني، نادرقلي قورچيان، عباس صدري، محمود مهرمحمدي و حسين معيني. هيات ايراني به اين پيشنهاد راي مثبت داد. از سال ٩٥ تاكنون، اين روز با صدور اطلاعيه و چاپ پوستر و طرح شعار‌هاي جذاب در مورد معلمان جشن گرفته مي‌شود. ممكن است اين سوال مطرح شود كه چرا مخصوصا پنج اكتبر به عنوان روز جهاني معلمان انتخاب شد؟ تنها به اين دليل كه بيانيه مشترك يونسكو و سازمان بين‌المللي كار پيرامون وضعيت آموزگاران روز پنج اكتبر ١٩٦٦ امضا شده بود. در تاريخ پنج اكتبر ١٩٦٦ميلادي پس از كنفرانس ويژه مقام و منزلت معلم كه توسط يونسكو در شهر پاريس برگزار شد توصيه‌نامه‌ا‌ي در ١٣ فصل و١٤٦ بند تهيه و منتشر شد.

چرخشي در ديدگاه‌هاي يونسكو نسبت به آموزش و پرورش

طرح اين پيشنهاد از سوي فدريكو مايور را مي‌توان چرخشي در ديدگاه‌هاي يونسكو نسبت به آموزش و پرورش دانست. تا قبل از اين اجلاس مشكلات آموزش و پرورش را ناشي از كمبود سرمايه‌گذاري در امورفيزيكي مانند ساختمان مدرسه مي‌دانستند اما با بحث‌هايي كه در اجلاس ٤٤ صورت گرفت اين نظر تقويت شد كه براي بالا بردن كيفيت آموزش بايد كيفيت كار و زندگي معلمان ارتقا يابد و معلم از جايگاه اجتماعي مناسبي در جامعه برخوردار شود. توصيه يونسكو به كشور‌هاي عضو ايجاد شرايط مناسب كار و زندگي براي معلمان و تقويت اميد و اعتماد در ميان آنها است. براساس آمارهاي يونسكو يك‌سوم از جمعيت ٧٠ ميليوني معلمان جهان زير خط فقر زندگي مي‌كنند. سطح زندگي و رفاه معلمان در كشورهاي در حال توسعه سال به سال كاهش مي‌يابد و جاذبه‌هاي شغل معلمي براي جوانان جوياي كار كمتر شده است.

حقوق معلمان در ساير كشورها

در ميان سخنان و شعارهاي اعتراضي معلمان مقايسه حقوق معلمان ايران باساير كشورها نيز شنيده مي‌شود؛ مقايسه‌اي كه حتي با نام بردن از كشورهاي همسايه قابل تامل به نظر مي‌رسديا به كشورهاي توسعه يافته پيام خاصي دارد.

معلمي در كشورهاي ديگر اگر يكي از پول سازترين شغل‌ها نباشد اما دست‌كم درآمد قابل توجهي را نصيب فعالان حوزه آموزش و پرورش مي‌كند. در حال حاضر در كشور ايران بر اساس آمار رسمي ميانگين حقوق معلمان كمتر از ۳۵ دلار است؛ يعني حدود يك ميليون تومان در ماه برآورد مي‌شود. علاوه بر اين سهم ناچيز آموزش و پرورش از توليد ناخالص داخلي كمتر از ۳ درصد است. در حالي كه قاعدتا طبق شاخص‌هاي معمول جهاني بايد ۵/۵ درصد از توليد ناخالص ملي را شامل شود.

وضعيت معيشت و ميزان حقوق معلمان ايراني با همتايان خود دركشورهاي ديگر نيز اختلاف فاحشي دارد؛ به طور مثال كشورهايي از جمله ايالات متحده، آلمان، انگليس، استراليا، ژاپن، كره و حتي قطر در آسيا به معلم‌هاي خود، حقوق‌هاي چشمگيري مي‌پردازند. به طور كلي آمارهاي جهاني نشان مي‌دهد كشورهاي ايالات متحده, ژاپن، آلمان، كره جنوبي و سوييس جزو كشورهايي هستند كه بيشترين حقوق را به معلمان خود مي‌دهند.

براي نمونه ميانگين درآمد يك معلم در سوييس طي يك سال معادل ۵۸ هزارو۵۲۰ دلار است، يعني معادل ۱۷۵ ميليون و ۵۶۰ هزار تومان براي يك سال؛ يعني هر ماه ۱۴ ميليون و ۶۳۰ هزار تومان. و اين يعني ۱۴ برابر يك معلم ايراني !

درآمد سالانه معلمان درآلمان نيز ۴۸ هزار و ۸۰۰ دلار و در ژاپن ۴۵۵ هزار و ۱۵ دلار اعلام مي‌شود. درآمد يك معلم در كره جنوبي نيز ۲۴۲درصد سرانه توليد ناخالص ملي، در آلمان ۱۸۰ درصد و در ژاپن ۱۶۰ درصد سرانه توليد ناخالص ملي است. با اين اوصاف معلم‌ها در كشورهاي به نسبت پيشرفته از جايگاه و درآمد مناسبي نيز به نسبت مشاغل ديگر بهره‌مند هستند.

به طور مثال درآمد يك معلم در انگلستان۱۱۴ درصد درآمد يك فعال صنعتي است. همين مقايسه در هلند رقمي معادل ۱۷۷ درصد، در كانادا۱۶۳ درصد و در ژاپن۱۸۵ درصد است. آن‌طور كه گزارش‌هاي مختلف اشاره دارند، نظام آموزشي اين كشورها با پرداخت حقوق‌هاي بالا به معلمان سعي در حفظ كيفيت آموزش خود دارد. در امريكا حقوق معلمان ابتدايي يعني مقطع پايه از ساير معلم‌ها در مقاطع ديگر بيشتر است.