ذوعلم رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی: به دنبال اسلامی‌سازی بسته‌های آموزشی هستیم ؛ در سازمان به دنبال طراحی سند ۱۴۱۴ آموزش و پرورش هستیم

گروه اخبار/

به گزارش روابط عمومی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، جلسه هم‌اندیشی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، ۲۷فروردین۱۳۹۸ با حضور حجت‌الاسلام‌ و المسلمین دکتر علی ذوعلم، ریاست سازمان؛ حجت‌الاسلام حمید محمدی، معاونت تألیف و تولید مواد و رسانه‌های آموزشی؛ آقایان باقرزاده، معاونت توسعه منابع و پشتیبانی؛ دکتر کریمی، ریاست پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش؛ جلالی، مدیر حوزه ریاست؛ ملکی، مشاور ریاست سازمان؛ دکتر تورانی، عضو هیئت‌علمی پژوهشکده مطالعات برنامه‌ریزی درسی؛ باقریان مسئول دبیرخانه شورای هماهنگی علمی؛ ممشلو، مشاور جوان سازمان، دکتر رون و دکتر اسماعیلی، مسئول گروه مکانیک برگزار شد.

در این نشست حجت‌الاسلام ذوعلم به تبیین برنامۀ پیشنهادی خود در بازآرایی تشکیلات سازمان در راستای گام دوم برنامه درسی ملی و اجرا و تحقق این سند پرداختند.

دکتر ذوعلم بیان کرد اجرای سند تحول بنیادین و ایجاد تحول در سازمان که باید پیشتاز و پیشران تحول باشد نیازمند تغییراتی در ساختار و فرآیندهای موجود است. بالتبع عملکرد فعلی، دو مقوله علم و عمل را از هم جدا کرده است در صورتی که در سند برنامه درسی ملی تصریح شده است که عناصر پنج گانه علم، عمل، عقل، ایمان و اخلاق توأم با یکدیگرند و تربیت متوازن دانش‌آموزان را در راستای دستیابی به حیات طیبه رقم می‌زنند.

وی در ادامه با تشریح طرح بازآرایی تشکیلات سازمان افزود: اولا نیازمند دو دفتر هستیم به نام‌های «دفتر طراحی و هماهنگی دوره‌های تحصیلی» (با مسئولیت حجت‌الاسلام‌والمسلمین صدوقی که به خوبی با سازمان آشنا هستند) و «دفتر پژوهش و برنامه‌ریزی حوزه‌های تربیت و یادگیری» که توضیحاتی در مورد این دفاتر بیان می شود:

الف) دفتر طراحی و هماهنگی دوره‌های تحصیلی:

این دفتر متشکل از چهار دورۀ تحصیلی به نام‌های «دورۀ پیش‌دبستانی و ابتدایی»، «دوره متوسطه اول»، «دوره متوسطه دوم نظری» و «دوره متوسطه دوم فنی و حرفه‌ای» است. دفتر مذکور ناظر به میدان عمل تربیت و آموزش، اقتضائات دانش‌آموزان و محیط مدارس طراحی و هماهنگی دوره‌های تحصیلی  را بر عهده دارد. این دفتر وظیفه دارد تا با مطالعات و حضور میدانی و تهیه گزارش‌ها و ارزیابی‌های لازم از صحنه عمل تربیت و آموزش و نیازها و امکانات موجود و آینده، به دفتر برنامه‌ریزی حوزه‌های تربیت و یادگیری سفارش تولید محتوای مطلوب در راستای تحقق اهداف نظام آموزشی و تقویت هویت اسلامی، ایرانی و انقلابی دهد. به‌عنوان مثال این دفتر وظیفه دارد تا مشخص کند که دانش‌آموزان ما در هر دورۀ تحصیلی و در هر کدام از حوزه‌های تربیت و یادگیری به چه مطالبی نیاز دارند.

دفتر مذکور وظیفه دارد تا با رویکرد مدرسه‌محوری، برنامۀ عملیاتی گام‌به‌گام تحقق «مدرسه زندگی» را تدوین نماید و در اولین گام در سال ۱۴۰۰ حداقل پنج‌درصد از مدارس ابتدایی کشور را که می‌توانند در مسیر تحقق مدرسه مطلوب قرار گیرند، به‌عنوان مدارس پیشتاز مشخص نموده و سازمان پژوهش را همراهی نمایند. در تحقق این امر می توان از مجموعه‌های متعهد و مبتکر و جهادی که الحمدلله در سطح کشور هم کم نیستند، کمک گرفت.

ب) دفتر پژوهش و برنامه‌ریزی حوزه‌های تربیت و یادگیری:

این دفتر متشکل از یازده حوزه تربیت و یادگیری طرح‌شده در سند برنامه درسی ملی است.

این دفتر وظیفه دارد تا حوزه‌های یادگیری را در قالب یک شبکه دانشی و پژوهشی به هم مرتبط کند و مرز میان حوزه‌های یادگیری را در تعاملی میان رشته‌ای و به‌مثابه «وحدت در کثرت» ترسیم نموده و با استناد به آیه کریمه قرآن حکیم «فلینظر الانسان الی طعامه» همانند غذایی که مصرف می کنیم و متشکل از مواد مختلف است، سازمان پژوهش را در تأمین طعام فکری دانش‌آموزان به‌گونه‌ای که پس از طبخ آشپز دیگر مواد اولیه در آن مطرح نیستند، بلکه به شکل واحدی که متشکل از اجزاء است روح و جسم دانش‌آموز را سیراب و لبریز سازد، بدین‌گونه ما در تألیف و تهیه بسته‌های آموزشی باید در نظر داشته باشیم که نمی‌خواهم با هر بسته یک حوزه خاص را به دانش‌آموزان یاد دهیم بلکه این حوزه‌ها کاملا مؤثر در یکدیگر هستند و در تلفیق باهم ارائه می‌شوند. ضمن اینکه ساختار هر حوزه تربیت و یادگیری نیز باید محفوظ بماند و برای مثال حوزه حکمت و معارف اسلامی در تمامی حوزه‌های دیگر ورود دارد و  نگاه فطرت‌گرایی توحیدی بر تمام این شئون محیط است.

ساختار هر حوزۀ یادگیری سه لایه دارد که لایۀ اول و هسته مرکزی هر حوزه تربیت و یادگیری متشکل از دو تا چهار نفر نیروی فکور و خلاق که متخصص آن حوزه باشند و مبانی فلسفی تعلیم و تربیت اسلامی را خوب فهم کرده باشند، است که وظیفه پژوهش‌های اولیه را بر عهده دارند و راهنمای عمل آن حوزه یادگیری را باید تدوین کنند و با شجاعت و به طور مشخص نیز تفاوت نگاه اسلامی و غیراسلامی (غربی یا شرقی) را هم بیان کنند. لایه دوم در حوزه تربیت و یادگیری تعدادی از عزیزان دانشگاهی و متخصصین آن حوزه هستند که در قالب شورای برنامه‌ریزی با تقویت نگاه علمی به روزآمد شدن و کاربردی‌بودن مطالب کمک می کنند و لایه سوم حوزه تربیت و یادگیری نیز به‌عنوان مجمع عمومی، هر شش ماه یک‌بار برگزار می‌شود که دامنه وسیع‌تری از متخصصان آن حوزه دانشی دارد و همه می‌توانند در آن جلسات شرکت کنند و نظر دهند و نظرات بررسی و قطعا ترتیب اثر داده می‌شود.

رئیس سازمان افزود در آینده و در هنگام عمل ممکن است میان این دو دفتر اختلافاتی از قبیل نیاز یا عدم نیاز دانش‌آموزان به یادگیری، موضوعاتی مانند دانستن اطلاعاتی چون ارتفاع کوه هیمالیا و یا مسائلی نظیر انتگرال و … پیش بیاید که در این موارد ارجحیت با دفتر دوره‌های تحصیلی است، چرا‌که آن دفتر با دانش‌آموزان و معلمان و مدارس در ارتباط است و البته جمع‌بندی مباحث و هماهنگی و اداره این دو دفتر بر عهده حجت‌الاسلام محمدی، معاونت تأمدرسه مجلیف و تولید مواد و رسانه‌های آموزشی سازمان است.

حجت‌الاسلام ذوعلم بیان داشت: شورای هماهنگی علمی سازمان نیز باید با تغییراتی همراه شود و مسئولان یازده حوزه تربیت و یادگیری، مسئولان چهار دوره تحصیلی و تعدادی از صاحب‌نظران و متخصصان امر با نگاهی آینده‌پژوهانه باید در این شورا باهم هماهنگ شوند تا نقش این شورا در هماهنگی و سیاستگذاری ارتقاء یافته و اثربخش گردد.

از آنجا که دین برای هدایت ناس و مردم آمده است و دانش‌آموز مخاطب اصلی است، منافع و نیازها و آینده‌اش برای نظام آموزشی مهم است لذا دوره‌های تحصیلی بر اساس اسناد تحولی وظیفه دارند به‌طور عالمانه و مستند مشخص نمایند که در هر دوره و پایۀ تحصیلی چه میزان به لحاظ حجم و محتوا از هر یک از حوزه‌های تربیت و یادگیری باید ارائه گردد و بر اساس طراحی و سفارش این دفتر است که تولید و تألیف بسته‌های آموزشی توسط دفتر دیگر صورت می‌پذیرد.

وی خاطرنشان کرد: با نگاه به آرمان‌ها و اسناد بالادستی (که وظیفه دفتر حوزه‌های تربیت و یادگیری است) و با نگاه به ظرفیت و امکانات موجود و میدان عمل (که وظیفه دفتر دوره‌های تحصیلی است) به دنبال اسلامی‌سازی بسته‌های آموزشی هستیم و البته این به این معنا نیست که در کتاب فیزیک هم آیه و حدیثی را به شکل انضمامی و تزئینی بیاوریم، بلکه به این معنا است که درس‌های تخصصی ما نیز با نگاه توحیدی تألیف شوند که حاصل آن‌ها تربیت یک دانش‌آموز در مسیر دستیابی به حیات طیبه باشد که در این مسیر همواره باید هویت ایرانی-اسلامی-انقلابی دانش‌آموزان مورد تأکید باشد.

همچنین در نگاه به اسناد بالادستی نباید نگاه اخباری‌گرایانه به این اسناد داشت بلکه باید در یک نگاه حکیمانه از کلیت این اسناد استنباط و اجتهاد صحیح صورت پذیرد، چراکه این امر ممکن است موجب شود که از یک مسئله بسیار مهم غفلت کنیم و فقط به یک بند سند که در قبال آن مسئله اهمیت چندانی هم ندارد، معطوف شویم.

ذوعلم اضافه کرد در سازمان به دنبال طراحی سند ۱۴۱۴ آموزش و پرورش هستیم که افق ده ساله پس از ۱۴۰۴ است و تحقق مدارس تراز تمدن نوین اسلامی را دنبال می‌کند. بر اساس کلیاتی که گفته شد و البته در آینده بر اساس نظرات همکاران به تفصیل هم بیان خواهد شد و نظرات گرانمایه اعضای سازمان بر غنای آن خواهد افزود.

تغییرات کتب درسی و بسته‌های آموزشی تا پایان ۱۴۱۴ باید رقم بخورد که این امر نیازمند برنامه اجرا است که در  سال ۱۴۰۰ چه قدر از این برنامه و در چه سطحی باید انجام شود.

این طرح نیازمند یک اقدام جهادی است همانند آنچه که عزیزان‌مان در سپاه قدس کردند، همانند آنچه که عزیزان‌مان در صنعت هسته‌ای انجام دادند که کار سختی هم بود، ما نیز می‌توانیم این کار خطیر را به سرانجام مطلوب برسانیم.

در ادامۀ این نشست مشورتی، برخی صاحب‌نظران به بیان نظرات خود پرداختند.

دکتر تورانی:

بنده با مبانی و کلیات نظر و دیدگاه جنابعالی موافق هستم و باید تحول در ساختار و فرآیند‌ها اتفاق بیفتد و با توجه به سابقه‌ای که در سازمان دارم تفاوتی با نگاه شما دارم که آن سبک و روش عمل است. برنامه‌ریزی در سازمان است نه برای سازمان، فلذا باید این طرح که حتما محقق خواهد شد در سازمان مطرح شود و همه آن را به چالش بکشند و نهایتا طرح پخته شده ونتیجه متقنی به‌دست آید.

نکتۀ دیگری که مطرح است بحث تضمین کیفیت است، ما در آموزش و پرورش نمی‌توانیم اشتباه کنیم چرا که بعد از پنج سال نمی‌توانیم بگوییم اشتباه کردیم و برگردیم. فلذا باید خوب فکر کنیم، مشورت کنیم بعد عمل کنیم.

در زمینۀ بسته‌های آموزشی هم قبول است که باید تغییر صورت گیرد اما اگر بهترین کتاب را هم داشته باشیم اما معلم و معاون و مدیر متناسبی در مدارس نداشته باشیم این برنامه صحیح اجرا نمی‌شود، پس باید به موضوع مجریان برنامه هم توجه کرد و البته همراهی نیروهای سازمان و بسیج آن‌ها در اجرای این طرح بسیار مهم است. اگر نتوانیم همکاران سازمان را قانع کنیم قطعا طرح اجرایی نمی‌شود.

آخرین نکته هم این است که در تدوین سند ۱۴۱۴ باید همکاری دیگر معاونت‌های آموزش و پرورش هم باشد تا سند اجرایی‌تر شود.

دکتر کریمی:

بحث اجرای برنامه درسی ملی فرآیندطلب است، همانند سند تحول که نیازمند تولید زیرنظام بود و این زیرنظام‌ها تولید شدند، ما نیز باید سند و راهنمای اجزای مختلف برنامه درسی را تدوین و تولید کنیم که این فرآیند به تبیین و رفع ابهامات و اتقان بیشتر طرح می‌انجامد و سند برنامه درسی ملی را برای اجرا روان‌تر و شفاف‌تر می‌سازد.

نکته دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد ارتباط و تناسب اجرایی‌کردن سند برنامه درسی ملی با زیرنظام برنامه درسی ملی و راهکارها و راهبردهای مندرج در سند تحول است که باید مشخص سازیم.

دکتر اسماعیلی:

در کشور سه زیرنظام آموزشی داریم : ۱) زیرنظام آموزش و پرورش ۲) زیرنظام آموزش فنی و حرفه‌ای ۳) زیر نظام آموزش عالی، لذا این تغییرات باید به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی برسد تا با دیگر زیرنظام‌ها نیز هماهنگی لازم صورت پذیرد.

در تغییرات ساختاری و فرآیندی باید به دو نکته کارآمدی ساختار و اثربخشی در مدارس توجه کنیم، فلذا لازم است همه مراحل تألیف و پژوهش و … در کنارهم و در حوزه‌های یادگیری مستقر شوند.

در بحث دوره دوم متوسطه نیز باید به تفاوت فنی و حرفه‌ای و کار و دانش توجه شود.

آقای باقریان:

در تغییرات ساختاری خیلی تردید وجود دارد. همیشه و البته متأسفانه مرسوم در آموزش‌وپرورش این بوده است که اکثرا فقط حرف زده می‌شد لیکن خوشبختانه آقای ذوعلم اهل عمل هستند. در این تغییرات ساختاری لازم است به تخت کردن تشکیلات سازمان تا حد ممکن نیز توجه شود و نسبت اجزای مختلف ساختار باهم به صورت شفاف بیان شود. به نظر بنده باید در جداکردن شئون برنامه‌ریزی و تالیف تأمل بیشتری شود.

آقای جلالی:

تغییر نگرش، آموزش و توانمندسازی مدیران و کارشناسان سازمان باعث می شود که موانع تغییر و تحول برطرف شود و گام‌ها سریعتر طی گردد.

باید در چند گام منظم و دقیق و در جلسات هم‌اندیشی با مدیران، کارشناسان و دیگر اعضای سازمان تغییر نگرش و توانمندسازی لازم در همکاران ایجاد شود.

حجت‌الاسلام ذوعلم هم در پایان به نکات زیر اشاره نمود:

باید با استفاده از خرد و نظر جمعی به دنبال بهترین باشیم و در جهت تبیین این ساختار و طرح لازم است با همه صاحب‌نظران، فارغ از سمت و جایگاه سازمانی در فضایی صمیمانه و کارشناسی و طی یک نشست دو یا سه روزه برگزار شود و هم‌اندیشی صورت پذیرد تا نقاط قوت تقویت و نقاط ضعف برطرف و اصلاح شوند. فلذا شایسته است همکاران عزیز سازمان از هم اینک در جریان این بازآرایی ساختار قرار گرفته تا با تعامل و تضارب افکار و آرائ همکاران به آنچه خیر و صلاح فرزندان این مرز و بوم است نایل شویم.