روز جهانی کودک و کنوانسیون حقوق کودک

به بهانه هفته ملی کودک که از 15 الی 21 مهرماه و روز جهانی کودک 16 مهر ماه مطلبی با موضوع فوق جهت آشنایی مخاطبین با کنوانسیون حقوق کودک در جهان و ایران می پردازیم .

کودک کیست ؟

در فرهنگ لغت معین کلمه کودک را با کلماتي مانند : کوچک، صغير، فرزند دختر يا پسري که به حد بلوغ نرسيده باشد، طفل، دختر بچه يا پسر بچه خردسال و جوان مترادف مي کند .

کودک در منظر اسلام :

در قرآن کريم و متون فقهي و روايي کلماتي مانند طفل ، صبي ، صغير و... معادل با کلمه کودک مي باشند .

کودک از منظر قوانین جمهوری اسلامی ایران :

در قوانین ایران چون کشوری اسلامی است و تابع فقه جعفری پس قوانین بر اساس مراجع چهارگانه ( قرآن ، سنت ، اجماع و عقل ) وضع می گردد و از لفظ صغیر و بالغ در مفاد قانون استفاده نموده و برای آن حقوقی در نظر گرفته است .

صغیر در قانون به معنی کسی که نابالغ باشد و به سن بلوغ نرسیده باشد اطلاق می گردد که به 2 قسم تقسیم می گردد :

1. صغیر غیر ممیز : فرد نابالغی که دارای قوه درک و تمیز نیست , یعنی زشت و زیبای کار و یا سود و زیان را تشخیص نمی دهد .

2. صغیر ممیز : فرد نابالغی که دارای قوه درک و تمیز نسبی می باشد و زشت و زیبا و سود وزیان را از هم تشخیص می دهد .

سن بلوغ : در پسران 15 سال تمام قمری و در دختران 9 سال تمام قمری می باشد , که هر سال قمری 10 روز کمتر از سال شمسی و تقویم رسمی ایران است . (لشکربلوکی – مجتبی - مسئولیت مدنی مربی , معلم و مدرس در برابر متربی و دانش آموز)

کودک از منظر سازمان ها و قوانین بین المللی :

در کنوانسیون حقوق کودک سازمان ملل متحد ، کودک به هر انسانی که زیر هجده سال تمام باشد گفته می‌شود ؛ مگر این که مطابق قانون حاکم بر آن شخص ، سن کمتری برای رشد او مقرر شده باشد .  (کنوانسیون ۱۹۸۹ حقوق کودک سازمان ملل متحد. ماده ۱)

توجه و حمایت از کودک در جهان :

در مجموع مسأله کودک نسبت به مسائل بزرگسالان ، از اهمیت کمتری خصوصاً در بین مقامات سیاسی و نظامی و حتی جریانات سیاسی در جهان و حتی ایران برخوردار است و ما بیشتر شاهد حرکات نمادین در این بخش هستیم تا توجه به مسائل عمقی .

در سازمان های بین الملل شاید بتوان اولین حرکت رسمی در توجه به نیازهای کودکان را مربوط به سازمان ملل متحد دانست  ، این سازمان در سال 1946 میلادی در دل خود انجمنی را تشکلیل داد به نام  « انجمن بین المللی ویژه کودکان سازمان ملل »  چرا که این زمان پس از اتمام جنگ جهانی دوم و خونریزی هایی که بر اثر خودخواهی و زیاده خواهی برخی کشورها بر ملت ها تحمیل گردید که در این میان کودکان بیشترین آسیب را دیدند و کمترین حق را برخوردار شدند .

در سال 1953 میلادی سازمان ملل این انجمن را یکی از بخش های دائمی خود کرد و نام آن را « یونیسف » گذاشت .

یونیسف برای توجهه همه جهانیان به کودکان و حقوق آنان روز 8 اکتبر را روز جهانی کودک نام گذاری نمود .( در برخی کشورها روز دیگری را به نام روز جهانی کودک نامگذاری کرده اند )

در همین راستا و با تلاش یونیسف در سال 1959 میلادی اعلامیه ای در مجمع عمومی سازمان ملل قرائت گردید که به نام «اعلامیه حقوق کودک » مشهور گردید که مورد توافق اکثریت مجمع قرار گرفته و تصویب گردید .

در نهایت پس از کار بر روی این اعلامیه و شرایط کشورها از نظام های حقوقی مختلف گرفته تا شرایط زندگی و پراکندگی جغرافیایی آنان در سال 1989 با تصویب مجمع عمومی سازمان ملل  « کنوانسیون حقوق کودک  » را تصویب نمود .

این کنوانسیون در بین اسناد حقوق بشری دارای بیشترین تعداد دولت‌های عضو است چرا که 193 کشور این سند را تصویب نموده اند. 

کنوانسیون : به معاهده‌ای گفته می‌شود که با هدف تدوین قواعد حقوقی و مهم مابین کشورهای متعددی تنظیم و منعقد می‌گردد.

این کنوانسیون دارای یک مقدمه و 54 ماده می باشد که این 54 ماده در 2 بخش ؛ بخش اول تعاریف و حقوق کودک و وظایف کشورهای متعهد در این قشر و بخش دوم ساختار و چگونگی نظارت یونیسف بر مسائل کودکان کشورهای عضو می باشد .

این کنواسیون را می توان دارای 4 اصل دانست :

1. هیچ کودکی نباید از تبعیض رنج ببرد.

2. زمانی‌ که در رابطه با کودکان تصمیم‌گیری می‌شود، باید منافع عالیه آنان در رأس قرار گیرد.

3. کودکان حق حیات داشته و باید رشد کنند.

4. کودکان حق دارند آزادانه عقاید و نظرات خود را ابراز کنند و این نظرات در تمامی اموری که به آنها مربوط می‌شود، باید مورد توجه قرار گیرد .

پس از این یونیسف گزارشی به مجمع عمومی سازمان ملل ارائه و آن را منتشر نمود  ؛ این گزارش بیان کننده آن بود که  وضعیت کودکان در جوامع فعلی ، نگران کننده است که به طور خلاصه به شرح زیر است :

هر روز ، چهل هزار کودک زیر پنج سال ، به علت سوء تغذیه و بیماریهای قابل پیشگیری ، جان خود را از دست می دهند ؛ نزدیک به صد میلیون کودک از برنامه های تحصیلات ابتدایی محرومند ؛ نیمی از بچه ها در کشورهای در حال توسعه ، به آب آشامیدنی دسترسی ندارند ؛ سالانه نیم میلیون از مادران ، در حاملگی و زایمان جان خود را از دست می دهند ؛ بیش از صد میلیون کودک در جهان ، از طریق کارهای خطرناک و اغلب تحت شرایط کشنده ، امرار معاش می کنند ؛ بیش از یک میلیون از مردم ( که بیشتر آنها کودکان هستند ) از خانه و زندگی محرومند و مواردی دیگر .

نقض حقوق کودکان در کشورهای در حال توسعه ، بیشتر ناشی از فقر است ، در حالی که در غرب ، مشکل اخلاقی و ضعف بنیادهای خانواده ، ناقض حقوق کودکان است . با این حال  ، همواره این کشورهای غربی هستند که کشورهای جهان سوم را در ارتباط با نقض حقوق کودکان ، تحت فشار قرار می دهند .

تصویب کنواسیون حقوق کودک در ایران :

جمهوری اسلامی ایران از جمله کشور های عضو سازمان ملل متحد است و همچنین از جمله کشورهایی است که کنوانسیون حقوق کودک را در 5 سپتامبر 1990 امضاء و در اگوست 1994 (اسفند ماه 1372) تصویب کرده است .

اما دولت ایران در زمان امضاء این سند شرطی را اعلام داشت و آن شرط عبارت است از  :

در مجموع مسأله کودک نسبت به مسائل بزرگسالان ، از اهمیت کمتری خصوصاً در بین مقامات سیاسی و نظامی و حتی جریانات سیاسی در جهان و حتی ایران برخوردار است و ما بیشتر شاهد حرکات نمادین در این بخش هستیم تا توجه به مسائل عمقی  « جمهوری اسلامی ایران نسبت به مواد و مقرراتی که مغایر با شریعت اسلامی باشد حق شرط می نماید و این حق را برای خود محفوظ می دارد که هنگام تصویب ، چنین حق شرطی را اعلان نماید .»

بر طبق اصل 177 قانون اساسی کشور ما تمام عهدنامه ها ، مقاوله نامه ها ، قراردادها و موافقت نامه های بین المللی باید به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد .

پس لایحه پیوستن به این کنواسیون از طریق دولت به مجلس شورای اسلامی تقدیم گردید که  مجلس شورای اسلامی طی ماده واحده ای  :

« کنوانسیون حقوق کودک ، مشتمل بر یک مقدمه و 54 ماده به شرح پیوست ، تصویب و اجازه الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به آن داده می شود ؛ مشروط بر آن که مفاد آن در هر مورد و در هر زمان که در تعارض با قوانین داخلی و موازین اسلامی باشد ، لازم الرعایه نباشد .»

 الحاق به کنوانسیون را با همین قید کلی ملزم نبودن به موارد مغایر با موازین اسلامی و قوانین داخلی تصویب نمود .

در تصویب نهایی که مصوبات مجلس باید پس از تصویب برای نهایی شدن به تصویب شورای محترم نگهبان برسد تا با بررسی از نظر عدم مغایرت با شرع مقدس اسلام و قانون اساسی آن را تصویب نمایند این لایحه پس از تصویب مجلس شورای اسلامی به شورای نگهبان فرستاده و  شورای نگهبان در نظریه شماره 5760 - 4/11/1372 خود به مجلس ، موارد مخالفت کنوانسیون با موازین شرع را مشخصاً اعلام داشته است  ؛ موارد مشخص شورای نگهبان عبارت بود :

1. بند 1 ماده 12 ( آزادی عقیده)

2. بند 1 ماده 13 (آزادی بیان)

3. بنده 2 ماده 13 (محدودیتها نسبت به حق مذکور)

4. بند 1 ماده 14 (آزادی فکر و عقیده و مذهب)

5. بند 3 ماده 14 (محدودیتها نسبت به حق مذکور)

6. بند 2 ماده 15 (محدودیت نسبت به حق آزادی تشکیل اجتماعات و شرکت در آنها)

7. بند 1 ماده 16 (منع دخالت در امور شخصی و خانوادگی)

8. بند 1 قسمت 1 ماده 29 (جهت گیری آموزش کودک)

مجلس شورای اسلامی ، پس از دریافت نظر شورای نگهبان، به جای این که موارد مشخص شورای نگهبان را تامین کند  ، با اصلاح یک عبارت کوچکی در متن ماده واحده (عبارت «باشد و یا» را بعد از کلمه «اسلامی » و قبل از کلمه  «قرار گیرد» اضافه کرد) اکتفا کرد و آن را تصویب نمود و در واقع با این عبارت ، شورای نگهبان یک حق تحفظ کلی را پذیرفت و مصوبه مجلس را تایید کرد .

در نهایت شرط پیوست به این کنواسیون از طرف جمهوری اسلامی ایران به شکل زیر تغییر یافت :

« کنوانسیون حقوق کودک ، مشتمل بر یک مقدمه و 54 ماده به شرح پیوست ، تصویب و اجازه الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به آن داده می شود ؛ مشروط بر آن که مفاد آن در هر مورد و در هر زمان که در تعارض با قوانین داخلی و موازین اسلامی باشد ، و یا قرار گیرد ، از طرف دولت جمهوری اسلامی ایران لازم الرعایه نباشد .»

لازم به توضیح است که بسیاری از کشورهای اسلامی نیز در زمان الحاق یا تصویب کنوانسیون حقوق کودک برای خود شروطی با این مضمون مقرر نموده‌اند و این مسأله فقط شامل ایران نمی شود.

اهمیت شرطی که ایران با توجه به شرایط دینی و قوانین داخلی خود برای پذیرش این کنوانسیون گذاشته زمانی مشخص می گردد که در بسیاری از معاهدات و اسناد بین المللی کشورهای دارای حق وتو  , با توجه به نوع نگرش خود به این جهان و اهداف استراتژیک خود  اگر در ماده ای مستقیماً مطلبی متضاد با هنجارهای کشورهای دیگر نمی نویسند اما در تفسیر ماده قانون با توجه به نوع جهان بینی خود تفاسیری می نمایند که در تضاد با جهان بینی اسلامی می باشد برای نمونه ماده 24 این کنوانسیون مقرر می دارد :

 1. كشورهاي‌ طرف‌ كنوانسيون‌ حق‌ كودك‌ را جهت‌ برخورداري‌ از بالاترين‌ استاندارد بهداشت‌ و از تسهيلات‌ لازم‌ براي‌ درمان‌ بيماري‌ و توانبخشي‌ به‌ رسميت‌ مي‌شناسند . آنان‌ براي‌ تضمين‌ اين‌ كه‌ هيچ‌ كودكي‌ از رسيدن‌ به‌ اين‌ حق‌ و دسترسي‌ به‌ خدمات‌ بهداشتي‌ محروم‌ نخواهد شد ، تلاش‌ خواهند نمود .

 2. كشورهاي‌ طرف‌ كنوانسيون‌ موضوع‌ را تا اجراي‌ كامل‌ اين‌ حق‌ دنبال‌ خواهند كرد و خصوصاً در زمينه‌هاي‌ ذيل‌ روشهاي‌ مناسب‌ را اتخاذ خواهند كرد.

 الف‌) كاهش‌ ميزان‌ مرگ‌ و مير نوزادان‌ و كودكان‌

 ب‌) تضمين‌ فراهم‌ نمودن‌ مشورتهاي‌ پزشكي‌ و مراقبتهاي‌ بهداشتي‌ اوليه‌

 ج‌) مبارزه‌ با بيماريها و سوء تغذيه‌ ، از جمله‌ در چارچوب‌ مراقبتهاي‌ بهداشتي‌ اوليه‌ از طريق‌ به‌ كار بستن‌ تكنولوژيهاي‌ در دسترس‌ و از طريق‌ فراهم‌ نمودن‌ مواد غذايي‌ مقوي‌ و آب‌ آشاميدني‌ سالم‌ و در نظر گرفتن‌ خطرات‌ آلودگي‌ محيط‌ زيست‌.

 د) تضمين‌ مراقبتهاي‌ قبل‌ و پس‌ از زايمان‌ مادران‌

 ه‌) تضمين‌ اين‌ كه‌ تمام‌ اقشار جامعه‌ خصوصاً والدين‌ و كودكان‌ از مزاياي‌ تغذيه‌ شير مادر ، بهداشت‌ و بهداشت‌ محيط‌ زيست‌ و پيشگيري‌ از حوادث‌ اطلاع‌ داشته‌ و به‌ آموزش‌ دسترسي‌ داشته‌ و در زمينه‌ استفاده‌ از اطلاعات‌ اوليه‌ بهداشت‌ كودك‌ و تغذيه‌ مورد حمايت‌ قرار دارند.

 و) توسعه‌ مراقبت هاي‌ بهداشتي‌ پيشگيرانه ‌، ارائه‌ راهنمائيهاي‌ لازم‌ به‌ والدين‌ و آموزش‌ تنظيم‌ خانواده‌ و خدمات‌ .

 3. كشورهاي‌ طرف‌ كنوانسيون‌ تمام‌ اقدامات‌ لازم‌ و مناسب‌ را براي‌ زدودن‌ روش‌ معالجاتي‌ سنتي‌ و خرافي‌ در مورد بهداشت‌ كودكان‌ به‌ عمل‌ خواهند آورد .

 4. كشورهاي‌ طرف‌ كنوانسيون‌ پيشبرد و تشويق‌ همكاريهاي‌ بين‌المللي‌ براي‌ دستيابي‌ تدريجي‌ به‌ تحقق‌ كامل‌ حقوق‌ شناخته‌ شده‌ در كنوانسيون‌ حاضر را متقبل‌ مي‌شوند . در اين‌ ارتباط ‌، به‌ نيازهاي‌ كشورهاي‌ در حال‌ توسعه‌ توجه‌ خاصي‌ خواهد شد .

در بررسی ظاهری این ماده شاید مطالب خوبی بیان شده باشد یا با شرع و قانون ما مغایر نباشد اما باید توجه داشت که مفسران این ماده مسلمان و با جهان بینی اسلام نیستند و باید دید تفسیر موسع کمیته حقوق کودک از این ماده چیست ؟

این کمیته در تفسیر برخی از بندهای ماده فوق بیان می دارد :

1. جواز سقط جنین برای نوجوانان

2.  به رسمیت شناختن آموزش جنسی برای کودکان بدون توجه به حقوق والدین در این زمینه

3.    دسترسی به خدمات پیشگیری از بارداری برای کودکان (همه افراد زیر 18 سال )

پس به اهمیت و درستی این شرط پی می بریم , این را هم باید در نظر گرفت مطابق بخش دوم این کنوانسیون (ماده 44) همه  کشورها از جمله جمهوری اسلامی ایران باید :

الف‌) ظرف‌ 2 سال‌ پس‌ از به‌ اجرا درآمدن‌ كنوانسيون‌ در مورد كشور مربوطه‌

 ب‌) و پس‌ از آن‌ هر 5 سال‌ يك‌بار ؛ گزارش خود را از انجام این کنوانسیون به کمیته حقوق کودک ارائه دهند .

مرجع پیگیری کننده این کنوانسیون در ایران :

پس از تصویت نهایی  پذیرش این کنواسیون که در اسفند ماه سال 1372 صورت پذیرفت وزارت امور خارجه به نمایندگی از دولت امور مربوط به اجرای مفاد کنوانسیون و وظیفه نظارت و تنظیم و ارسال گزارش ادواری آن را تا دی ماه سال 1388 بر عهده داشت و از دی‌ماه ۱۳۸۸ با مصوبه هیئت دولت ، مسئولیت این کنوانسیون تا کنون به وزارت دادگستری واگذار گردید .

دستگاه های فعال در حوزه کودک :

با نگاهی به چینش قوای سه گانه و وظایف هر دستگاه و نهاد با توجه به حوزه کودک می توان بسیاری از دستگاه ها که عموم آنان هم دولتی می باشند را یافت که بخشی از فعالیت خود را به این حوزه مرتبط می دانند , اما  دستگاه هایی که مستقیماً و تماماً در این حوزه کار می کنند آموزش و پرورش و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان می باشند .

کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با داشتن  قدمتی 52 ساله در ایران عزیز و با داشتن حدود 1000 مرکز در سرتاسر کشور به کار فرهنگ سازی , کشف و پرورش استعداد کودکان و نوجوانان می پردازد , این سازمان را می توان محوری ترین دستگاه فرهنگی در این قشر خواند و هر روزه با داشتن مربیان توانمند و آموزش دیده به کار فرایند محور با کودک و نوجوان سراسر کشور می پردازد و هرسال از 15 تا 21 مهرماه وظیفه بسیج دستگاه ها برای اجرای برنامه های متنوع هفته ملی کودک و روز جهانی کودک می پردازد تا همگان را به توجه هرچه بیشتر به کودک , نیازها و حقوق آنان معطوف می دارد .

لذا هر ساله پیش از شروع این هفته از دستگاه های مربوطه دعوت و برنامه ریزی جهت این مهم به عمل می آورد , این دستگاه ها که تحت عنوان شورای سیاست‌گذاری هفته‌ی ملی و روز جهانی کودک به دور هم جمع می گردند شامل :

معاونت‌های پرورشی و ابتدایی وزارت‌ آموزش و پرورش ، معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ،  وزارت کشور ، وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی ، سازمان‌ صدا و سیمای جمهوری اسلامی ، سازمان حفاظت از محیط زیست ، سازمان جوانان هلال احمر ، سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری ، معاونت امور زنان ریاست جمهوری ، سازمان آموزش و فرهنگ ترافیک تهران ، مرجع ملی حقوق کودک ، شهرداری تهران ، سازمان تبلیغات اسلامی ، شورای کتاب کودک و انجمن های نویسندگان و تصویرگران کودک و نوجوان و مدیران کل بخش‌های مختلف کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان می باشد.

امسال وزارت کشور از  استانداران محترم استان ها خواسته است که برای با شکوه تر برگزار کردن این هفته با کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان همکاری بیشتر از پیش را داشته باشند که این خود نشان از پر اهمیت تر شدن این قشر در بین مسئولان نظام می باشند .

در بیان اهمیت کار مربیان کانون پرورش فکری به این بیان از  رهبری خطاب به آنان بسنده می کنم که ایشان فرمودند :

شما مربّی عزیز ، شما که در کتابخانه با کودک مواجه می شوید ، شما که قصّه می گویید ، شما که کتاب می فرستید ، شما که کتاب می خوانید و شما که در کار هنری و آفرینش هنری خودتان ، آن کودک را مخاطب قرار می دهید ، بدانید که الآن درست روی نقطه‌ی اصلی و اساسی حرکت می کنید  .

شما درست آن کاری را که باید انجام گیرد انجام می دهید . آن کسی می تواند از کار خود ، شاد و خشنود و از رضای الهی خاطرجمع باشد که خلأِ لحظه را پر کند . خلأِ لحظه این است و شما این خلأ را پُر می کنید.

با تصویب  شورای سیاست‌گذاری هفته‌ی ملی و روز جهانی کودک در سال 96 روز شمار این هفته را به شرح زیر تعیین نمود :

• شنبه 15 مهر با عنوان «کودک، زیر چتر ایمان»

• یکشنبه 16 مهر هم‌زمان با روز جهانی کودک با عنوان «کودک در پناه خانواده»  

• دوشنبه 17 مهرماه به نام «کودک، محیط زیست و میراث فرهنگی»

• سه شنبه 18 مهرماه به نام  «کودک سلامت و ایمنی»

• چهار شنبه 19 مهرماه به نام  «کودک و فن‌آوری‌های نوین»

• پنج شنبه 20 مهرماه به نام  «کودک، کتاب و محصولات فرهنگی»

• جمعه 21 مهر ماه به نام  «مفهوم کودکی» نام‌گذاری شد .

هفته ملی و روز جهانی کودک امسال با شعار «هر کودک نشانی خداست...» طی روزهای 15 تا 21 مهر در سراسر ایران از سوی نهادها و سازمان‌های مختلف با محوریت کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و در چارچوب برنامه‌های ملی برگزار خواهد شد .

ارسال مطلب برای صدای معلم

این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید