آموزش و پرورش ما و مساله مطالعه!

آمارهای رسمی و غیررسمی، حاکی از پایین بودن معنادار میزان مطالعه و نیز ناچیز بودن خرید کتاب در سبد هزینه خانوار است. با وجود تاکید رئیس‌جمهور بر زنگ کتابخوانی و مطالعه، هنوز حرکت خاص یا زمان‌بندی شده در مدارس و سیستم آموزشی ما مشاهده نمی‌شود. در نظام آموزشی ما، محور کتاب درسی است و تمام برنامه‌ریزی‌های آموزشی و درسی نیز حول این مقوله صورت می‌گیرد. برنامه درسی ملی به‌عنوان یک اقدام راهبردی، درمجموع چشم‌اندازی وسیع را برای فعالیت در حوزه آموزش و محتوا طراحی کرده است. در بخش اصول ناظر بر برنامه‌های درسی و تربیتی مربوط به برنامه درسی ملی و در موضوع جامعیت تاکید شده‌است که برنامه‌های‌ درسی و تربیتی باید به نیازهای گوناگون دانش‌‌آموزان و جامعه در سطوح محلی،منطقه‌ای، ملی و جهانی در کلیه ساحت‌های تعلیم و تربیت تأکید کنند .

در این برنامه، اهداف هر یک از حوزه‌های یادگیری از منابعی مانند :

الف) اهداف دوره‌های تحصیلی

 ب) شایستگی‌های پایه‌

ج)اهداف خاص حوزه یادگیری 

 د) اهداف مرتبط با سایر حوزه‌ها

اخذ شده و تاکید شده است که عناوین موضوعات درسی در دوره‌ها و   پایه‌های تحصیلی لزوماً معادل عناوین حوزه‌ها نخواهد بود و مفاهیم حوزه‌های یادگیری به صورت تلفیقی ارائه خواهد شد. با اینکه نوعی «مدیریت جامع کیفیت» در بخش تولید محتوا پیش‌بینی شده است، اما شواهد حاکی از این است که فعلا کتاب‌های درسی نمی‌توانند نیازهای دانش‌آموزان را در حوزه‌های مختلف تامین کنند و تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله بسیار زیادی وجود دارد.

تاکید بیش از حد بر مساله کنکور و جذاب بودن سودآوری در حوزه آموزش که نگاهی سوداگرانه نسبت به بحث آموزش را تشدید می‌کند باعث شده است که نوعی رقابت کاذب و مزمن بین خانواده‌ها و حتی مدارس شکل بگیرد‌. برای بسیاری از این موسسات، مدرسه یک «هدف پرسود» تعریف شده است و همین مساله موجب شده است فقط موضوعاتی برای دانش آموزان جذاب باشد که به‌طور خاص قبولی در کنکور را تضمین می‌کنند! از سوی دیگر، در نظام آموزشی حافظه محور ما ، تاکید بیش از حد بر آزمون و امتحان موجب شده است که فقط موضوعاتی مورد تاکید و توجه قرار گیرند که به نمره‌آوری بالاتر و مطمئن‌تر یاری می‌رسانند!

نتیجه منطقی این چرخه معیوب و سیکل باطل این می‌شود که کتاب در حوزه مدرسه معنایی «خاص» پیدا کند و ضمن از دست دادن کارکرد اصلی خود، به ضدخود تبدیل شود.

اولین گام برای اصلاح این وضعیت، تغییر و اصلاح نگرش نسبت به مدرک‌گرایی و نمره‌محوری است. معلمان و مربیان نباید از نمره به‌عنوان عاملی جهت «کنترل و حفظ اقتدار» استفاده کنند.

راهبردی‌ترین مفهوم در نظام آموزش باید آماده شدن برای زندگی و تربیت یک شهروند خوب باشد. البته این نیازمند یک تحول مفهومی و نیز اجرایی در سامانه ارزش‌یابی آموزش و پرورش است و باید به‌تدریج صورت بگیرد.