ادبیات از مقوله هنر است که با زیبایی شناسی و احساسات پیوند دارد. خواندن یک شعر یا داستان ، دیدن یک فیلم گاه تاثیراتی ماندگار بر انسان به جا می گذارد که تا سالها در ذهن می ماند .
ادبیات کودکان ، یک شاخه از ادبیات است که شامل آثار مکتوب ، فیلم ، نمایش ، رسانه های صوتی – تصویری و برنامه های تولیدی است که به طور تخصصی برای کودکان تهیه می شوند . افرادی می توانند در این حوزه فعالیت کنند که مهارت و شناخت کافی از نیازهای عاطفی و اجتماعی کودکان داشته باشند .
آثار تولیدی برای کودک ، علاوه بر تامین این نیازها ، باید سرگرم کننده هم باشند .
ذهن کودک همچون صفحه ای پاک است و آماده پذیرش هر چیزی است که به او معرفی می شود . همان طور که شعر و ترانه و آموزه های علمی به سرعت در ذهن کودک نقش می بندد ، افکار نادرست و خرافه پرستی نیز می تواند بر ذهن پاک کودک تآثیر گذارد و او را به بیراهه سوق دهد .
از این رو خلق آثاری در حوزه ادبیات کودک ، دانش و مهارتی ویژه طلب می کند و هر نابلدی نمی تواند در این حوزه وارد شود .
« نه هر که چهره برافروخت ، دلبری داند »
ادبیات کودکان رسالت بزرگی در تربیت مخاطبان خود دارد . در این تربیت عوامل متعددی دخیل هستند :
وسایل ارتباط جمعی ، دست اندرکاران حوزه کتاب و نشریات کودکان و نظام آموزشی نقش دارند .
علاوه بر اینها ، بخشی از تجارب کودکان از ارتباطات اجتماعی حاصل می شود . از مهد کودک و مدرسه گرفته تا جمع های همسالان در محیط های مختلف .
نهادهای سیاست گذار در حوزه ادبیات کودکان با تعیین اهداف بلند مدت ، باید آثاری تولید کنند که حرف تازه ای برای گفتن داشته باشند و موجب پرورش خلاقیت در کودکان شود . در ادبیات کودکان باید فضایی شوق انگیز ترسیم شود که علاوه بر جنبه آموزشی ، جنبه سرگرمی و التذاذ روحی کودکان نیز مورد توجه قرار گیرد.
در دنیای خیال انگیز کودک پند و اندرز مستقیم راه به جایی نمی برد . بسیاری از آموزه های اخلاقی و تربیتی را می توان به طور غیر مستقیم در خلال آثار هنری بیان کرد و به تصویر کشید .
آموزش هایی در زمینه حفظ محیط زیست ، مشارکت در کار گروهی و مفاهیم انسان دوستانه را می توان به شکلی هنرمندانه در آثار کودکان ارائه کرد . همان طور که در بسیاری از کارتون ها و اشعار کودکانه ، مفاهیم اخلاقی به طورغیرمستقیم بیان شده است . رسالت هنر بیشتر در انتقال پیام به شکل غیرمستقیم است . زیبایی و اثرگذاری آثار ادبی در همین ویژگی خلاصه می شود .
بخشی از رسالت ادبیات کودک ، توجه به ادبیات کلاسیک و بازنویسی آنها به زبان امروزی است . بازگردانی داستان های شاهنامه ، کلیله و دمنه ، گلستان سعدی ، بهارستان جامی و ... از این آثار است که به صورت مکتوب و یا به صورت رسانه های صوتی _ تصویری ارائه می شوند.
آثار علمی در حوزه کودک نیز به گونه ای باید باشند که علاوه بر ارضای حس کنجکاوی ، میل به دانستن و پرسشگری را در آنها ایجاد کند .
در زمینه ترجمه کتاب کودک نیز کتاب های مفیدی از زبان های دیگر به فارسی ترجمه می شوند .
دنیای کودکان ، دنیای تخیل ، بازی و شادی است . دنیای مهربانی است . دنیایی است که گنجشک ها همسایه می شوند ؛ عروسک ها لبخند می زنند ؛ بالش ها ستون های خانه و پله ها ، صندلی قطار می شوند . درک چنین دنیایی ، لازمه اش عشق به کودک و علاقه به کار با آنهاست.
هنرمندان حوزه کودک برای خلق آثار ادبی ، زبان را متناسب با سن مخاطب به کار می گیرند و در خلق یک اثر ، سادگی بیان ، زبان مناسب و اجتناب از اطناب و پیچیده گویی مورد توجه قرار می گیرد .
چـون که بـا کـودک سـر و کـارت فِـتـاد
پـس زبـان کـودکـی بـایـد گُـشـاد
بنیان تربیت کودکان ، بعد از خانواده ، در مهدکودک و مدارس ابتدایی ، شکل می گیرد . نظام آموزشی ما متاسفانه بیش از حد معمول ، درس محور است و با حجم زیاد کتاب های درسی ، معلمان فقط می توانند تدریس کتاب را تمام کنند . ظاهرا در مقطع ابتدایی هر چند کیفیت ارزشیابی تا حدودی متحول شده است اما بنا بر اظهارات آموزگاران ابتدایی و والدین ، برنامه درسی ابتدایی همچنان سنگین و وقت گیر است . تراکم کار در کتاب های درسی ، مجالی برای پرورش ذوق هنری و شناسایی استعدادهای کودکان باقی نمی گذارد .
در برنامه های معاونت پرورشی برنامه هایی چون کتابخوانی ، شعر خوانی ، درختکاری ، گردش در طبیعت و شنیدن موسیقی جایی ندارند . در اغلب مدارس کتابخانه مجهزی برای کودکان ایجاد نشده است و زمینه آشنایی با آثار و برنامه های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و شورای کتاب کودک فراهم نشده است . در مدارس ما از آموزش موسیقی و یا اجرای موسیقی حتی به مناسبت های خاص خبری نیست . برنامه های صبحگاه هم اغلب با دعای روزانه و گاه شعارهای تکراری برگزار می شود .
مجموع این شرایط باعث شده است که برنامه های فرهنگی مدارس چندان جذبه ای برای کودکان و نوجوانان نداشته باشد .
کودکان و نوجوانان علاوه بر تربیت دینی ، به آموزش های دیگری هم نیاز دارند .برنامه هایی در حوزه شعر ، موسیقی ، کتابخوانی ، گردش در طبیعت و .... می توانند در برنامه های مدارس تنوع ایجاد کنند .
نظام آموزشی مثل هر برنامه ای باید به روز رسانی شود و خود را با نیازهای روز مخاطبین هماهنگ سازد
متولیان نظام آموزشی باید با نهادهای سیاستگذار در ادبیات کودکان و با روانشناسان کودک در ارتباط باشند و از تجارب آنها بهره مند شوند تا بتوانند طرحی نو دراندازند .
کتابخانه های عمومی نیز با ایجاد برنامه های متنوع می توانند حال و هوای مطبوعی به دنیای کودکان ببخشند . معرفی کتاب و نشریات ویژه کودکان ، برگزاری جلسات کتابخوانی ، مسابقات فرهنگی ، دعوت از نویسندگان و فعالان حوزه ادبیات کودکان ، می تواند در برنامه های کتابخانه های عمومی گنجانده شود .
در کشورمان سازمان های مردم نهاد ، در حوزه های آموزش شهروندی ، میراث فرهنگی ، محیط زیست و.... فعالیت دارند این سازمان ها هم می توانند بخشی از برنامه های خود را به آموزش کودکان اختصاص دهند . اهدافی چون عادت به مطالعه ، حفظ محیط زیست ، کمک به همنوع و احترام به قانون را از کودکی باید آموزش دهیم . این آموزه ها باید به طور عملی از دوران کودکی در افراد نهادینه شود .
دست اندرکاران ادبیات کودک می توانند با خلق آثاری ارزشمند ، شیوه حل مسئله ، نوآوری و مسئولیت پذیری را با بیانی هنرمندانه به کودکان آموزش دهند .
توسعه فرهنگی در یک جامعه با سرمایه گذاری بر آموزش کودکان و نوجوانان شکل می گیرد. آموزش های صحیح به کودکان ، موجب می شود در آینده نسلی کاردان و پویا داشته باشیم که مدیریت های اقتصادی ، تولیدی و فرهنگی کشور را هدایت کنند .
_______________________________________________
تعدادی از نهادها و فعالان حوزه ادبیات کودک و نوجوان
1- شورای کتاب کودک
2- کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
3- موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودک
نشریات کودک و نوجوان
کیهان بچه ها ، رشد کودک ، دوچرخه ، قلک ، داروگ ( در حوزه محیط زیست )
نویسندگان کودک و نوجوان
مهدی آذر یزدی ، توران میرهادی ، هوشنگ مرادی کرمانی ، فرهاد حسن زاده ، آتوسا صالحی، فریبا کلهر ، محمدرضا شمس ، زهرا موسوی ، لاله جعفری ، سوسن طاقدیس ، علی اصغر سید آبادی و.....
شاعران کودک و نوجوان
عباس یمینی شریف ، ناصر کشاورز ، محمود کیانوش ، افسانه شعبان نژاد ، مصطفی رحماندوست ، جعفر
ابراهیمی ، اسدالله شعبانی ، افشین علا ، رودابه حمزه ای ، هدا خدادی ، علی بابا جانی و .....
تصویرگران کتاب کودک
هدا حدادی ، فرشید شفیعی ، علیرضا گلدوزیان ، محمدعلی بنی اسدی ، بهزاد غریب پور ، نسرین خسروی ، نورالدین زرین کلک و .....
این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت داریداین آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید">
نظرات بینندگان
....