از " سالنامه سنجش " و یا " گزارش ملی آموزش و پرورش " چه خبر ؟!

گروه گزارش/

به تازگی ، « خسرو ساکی »  رئیس مرکز سنجش و پایش کیفیت وزارت آموزش و پرورش موضوعاتی را در مورد فرآیند سنجش و پایش و نیز تاکید بر فرهنگ پاسخ گویی بیان کرده است .

پرتال وزارت آموزش و پرورش می نویسد : ( این جا )

رئیس مرکز سنجش و پایش کیفیت وزارت آموزش و پرورش با اشاره به تلاشِ این نهاد برای شفاف‌نمایی نقاط ضعف و قوت، گفت: تقویت فرهنگ پاسخ گویی در آموزش و پرورش هدف ماست.

به گزارش مرکز اطلاع رسانی و روابط عمومی وزارت آموزش و پرورش، خسرو ساکی با اشاره به اینکه بسته‌های تحولی برای اجرای سند بنیادین تدارک دیده شده است و یکی از آن ها به پایش و ارزیابی ملی نظام آموزش و پرورش اختصاص دارد، گفت: رویکرد این سند تدوین کیفی است.

وی اهداف مرکز سنجش آموزش و پرورش را ناظر بر شفاف‌سازیِ عملکرد اجزا و عناصر آموزشی و نیز شناسایی نقاط قوت و تهدید های نظام آموزشی دانست و افزود: تقویت فرهنگ پاسخ گویی در آموزش و پرورش از دیگر اهداف ماست.هر بخش از نظم آموزش و پرورش باید به یک مدیریت عالی پاسخ گو باشد و در مجموع به جامعه و مسئولین پاسخ گویی داشته باشد.

وی خودتنظیمی در زیر نظام های سند تحول و افزایش کارایی نظام آموزشی و نیز اطمینان بخشی به ذی نفعان را از دیگر کارکردهای مرکز مورد مدیریت خود برشمرد و گفت: بر این اساس برای روشن کردن اهداف، نظام آموزشی را تقسیم بندی کرده ایم.

ساکی یکی از این دسته های تقسیمی را "درون داده ها" خواند که شاخص های مربوط به نیروی انسانی، دانش آموز، برنامه درسی و مفاد آموزشی و مدیریت و بودجه و معیشت کارکنان را در بر می گیرد و تاکید کرد بازه زمانی این اقدامات سال های 95 تا 99 بوده است.

وی ادامه داد: در هر یک از این شاخص ها، تغییرات آموزش و پرورش را می سنجیم چراکه عوامل انسانی به لحاظ کیفی و کمی نقشی تعیین کننده در یاد دهی دارند. پوشش و تراکم دانش آموزی و نیز گذر تحصیلی در ارتقا یا کاهش کیفیت اثر گذار است.

رئیس مرکز سنجش و پایش کیفیت وزارت آموزش و پرورش عنصر فرایندها در نظام آموزشی را از دیگر دسته بندی های مورد نظر آموزشی دانست و در این باره گفت: عنصر فرایندها ناظر بر رهبری و مدیریت آموزشی است که یاد دهی و یادگیری متداول را در بر دارد و به فوق برنامه های تربیتی و راهنمایی و مشاوره را شامل می شود.

ساکی گفت: نتیجه درون دادها و فرایندها باید خود را در برون دادهای واسطه ای و نهایی نشان دهد و برای بررسی اینکه آیا در مسیر برون دادهای نهایی حرکت می کنیم یا خیر، باید به شاخص های کمیِ برون داد های واسطه ای اتکا کرد.

وی ادامه داد: از جمله شاخص های برون داد واسطه ای، بحث نمرات و درصد قبولی دانش آموزان در پایه های مختلف تحصیلی مدنظر است و از طرفی تکرار پایه یا ترک تحصیل و نیز درصد ماندگاری دانش آموزان تا پایان دوره و میانگین طول دوره تحصیلی دانش آموزان، است. عناصر دیگری نظیر برون داد نهایی و پیامدها نیز باید در رازیابی ملی نظام آموزش و پرورش مورد توجه باشد. »

جهت یادآوری این رئیس مرکز سنجش و پایش وزارت آموزش و پرورش لازم است به مطالب و موضوعاتی که « عبدالرسول عمادی » رئیس پیشین این مرکز در نشست با تشکل های فرهنگیان در دی ماه سال 1392 داشته است ، اشاره داشته باشیم . ( این جا )

عمادی می گوید :

 « سال 1384 مدیر آموزش و پرورش خوزستان بودم . وقتی آقای فرشیدی وزیر آموزش و پرورش شد به من گفتند که می خواهند کسی را به جای من منصوب کنند . من در پاسخ گفتم که آیا شما تا به حال مرا دیده اید و آیا از عملکرد من اطلاع دارید و یا این که به خاطر سابقه سیاسی من است ؟

آقای فرشیدی هم در پاسخ گفت : « همین تغییرات ممکن است موجب تشفی خاطر معلمان شود ! »

روز اول که به دعوت آقای دکتر فانی آمدم به ایشان گفتم که این بخش مرکز سنجش پیشرفت تحصیلی بوده است اما ماموریت اصلی این بخش باید سنجش همه مولفه ها باشد . باید ساختار جدید مناسب با ماموریت را پیش بینی کنیم و مرکز مطالعات در آن باید گنجانده شود .

شورایی تشکیل دادیم و ماموریت راهبردی را مورد مطالعه قرار دادیم و این مرکز باید همه جای وزارت آموزش و پرورش را مورد سنجش قرار دهد .

در حال حاضر ، مرکز آمار و فن آوری کار آمار را انجام می دهد . بیش از 60 مورد سامانه آماری در وزارت آموزش و پرورش وجود دارد که 22 مورد آن در مورد دانش آموز است . همان گونه که سامانه آماری داریم باید " سالنامه سنجش " هم داشته باشیم . آمار و داده ها باید معنی دار شود و این داده های آماری باید عملیاتی شوند .

در جامعه ، آموزش و پرورش را از صفر تا صد تجزیه و تحلیل می کنند . هر کس در مورد آموزش و پرورش نظری دارد و این وضعیت نشان می دهد که آموزش و پرورش چیزی از خودش ندارد و ارزیابی واقعی از بخش های مختلف خودش ندارد .

سالنامه سنجش و یا " گزارش ملی آموزش و پرورش " نیاز مبرم ماست . ما نیازمند این گزارش ملی هستیم . آمار باید از روایی برخوردار باشد . مرکز فن آوری و آمار می گوید که هر 10 روز یک بار اطلاعات به روز می شود اما اطمینانی در مورد منشا این داده ها وجود ندارد .

ما باید در یک برش ملی ، عملکرد آموزش و پرورش را در قسمت های مختلف تجزیه و تحلیل کنیم . باید یک نظام گزارش گیری داشته باشیم و سرجمع آن " گزارش ملی سالانه " شود .

ساختار فعلی ناقص است که متناسب با ماموریت آن نیست . ایده ما این است . البته بخش امتحانات هم مهم است . کنکور در حال حذف شدن است . آموزش و پرورش باید ظرف 5 سال سه سال آخر متوسطه را مستند کرده و آن را تحویل سازمان سنجش دهد . علی رغم تبلیغات فراوان مسئولان ستادی در حوزه پاسخ گویی برخی بخش ها مانند همین مرکز سنجش و پایش وزارت آموزش و پرورش حتی یک نشست رسانه ای با خبرنگاران نداشته اند ؟

امسال قرار است این سوابق 25 درصد در کنکور تاثیر داشته باشد . قبلا تاثیر آن مثبت بوده است اما امسال قرار است این تاثیر هم منفی باشد و هم مثبت .
در حال حاضر در مقطع ابتدایی و در بخش ارزشیابی ، یک سری واژه ها جانشین عدد شده است ، هر چند تحول خاصی نسبت به قبل رخ نداده است . از سوی دیگر ، در آخر دوره متوسطه ، باید یک سری اعداد عینی تحویل سازمان سنجش دهیم که قابل اندازه گیری باشد و این دو گانگی در مقاطع ، یک نوع تناقض است .

به نظر من ، دفتر ارزشیابی در معاونت ابتدایی به مرکز سنجش باید ملحق شود و نباید جداگانه باشد ، همین طور باید اداره کل ارزیابی باید بخشی از این مرکز باشد .

برای تدوین گزارش ملی باید ساختاری جدا ( مستقل ) از آموزش و پرورش داشته باشیم که البته این نقطه ایده آل و مطلوب است و تا آن جا راه زیادی در پیش داریم .

در آموزش و پرورش انواع معاونت ها وجود دارند که بعضا چیز زیادی است اما سنجش باید یک معاونت باشد که کل سیستم را ارزیابی کند .البته این پیشنهاد را به آقای دکتر فانی داده ام .

در برنامه درسی ملی یک بخشی به نام ارزیابی و یا ارزشیابی وجود دارد و باید درکنار سند تحول بنیادین دیده شود . سنجش باید تفکر را بسنجد .

سیستم آموزشی کشور در حال حاضر " حافظه محور " است . 

برنامه درسی ملی اگر شفاف باشد می تواند بخشی از این مشکلات را حل کند . بخشی از همین امتحانات نهایی نیمه حضوری شده است . آن چه که ما می سنجیم یک سری سوالات تکرار پذیر است . دفتر تالیف ، کتابی را تدوین می کند ، آن چیزی که در ضمن خدمت انجام می شود و آن چه که در کلاس درس توسط معلم انجام می شود و... با یکدیگر تفاوت قابل ملاحظه ای دارند ...
اگر سنجش به این قسمت ها برود می تواند بخش پنهان را مدیریت کند و تاثیر گذار باشد و نمرات را واقعی کند .
به عنوان نمونه در کنکور یک سال ، در درس فیزیک یک نفر توانسته بود 97 درصد تست بزند و 100 درصد نداشتیم ؛ اما در همین درس ، 14700 نفر در درس فیزیک نمره بیست گرفته بودند ! »

نخستین پرسش « صدای معلم » از رئیس مرکز سنجش و پایش وزارت آموزش و پرورش آن است که آیا مطالعاتی در زمینه تغییر ساختاری حوزه فعالیت خود داشته است ؟

کار سالنامه سنجش و یا " گزارش ملی آموزش و پرورش " به کجا رسیده است و آیا اساسا در این زمینه فعالیتی صورت گرفته است ؟

بررسی وضعیت عملکرد مرکز سنجش و پایش وزارت آموزش و پرورش نشان می دهد که این مرکز تاکنون جز صدور بخشنامه های تکراری و کلیشه ای در مورد برنامه امتحانات کار خاص دیگری انجام نداده است . حتی در « شیوه نامه برگزاری امتحانات » علی رغم شعار و تبلیغات وزیر آموزش و پرورش و سایر هیچ گونه جایگاه مشخص و شفافی برای « شورای مدرسه » تعریف و تببین نشد. ( این جا )

آیا آقای ساکی اقدامی در جهت تغییرات ساختاری متناسب با تحولات اجتماعی و مطالعات تطبیقی انجام داده است ؟

 آیا مرکز سنجش و پایش می تواند گزارشی جامع از همه بخش های این وزارتخانه به افکار عمومی ارائه کند ؟

آقای ساکی در بخشی از سخنان خود گفته است :

« هر بخش از نظم آموزش و پرورش باید به یک مدیریت عالی پاسخ گو باشد و در مجموع به جامعه و مسئولین پاسخ گویی داشته باشد . »

پرسش این است که آیا این پاسخ گویی می تواند بلاواسطه باشد ؟

نقش رسانه ها به عنوان " رکن چهارم دموکراسی " در این میان چیست ؟

علی رغم تبلیغات فراوان مسئولان ستادی در حوزه پاسخ گویی برخی بخش ها مانند همین مرکز سنجش و پایش وزارت آموزش و پرورش حتی یک نشست رسانه ای با خبرنگاران نداشته اند ؟

کدام نهاد و چه کسی باید در این مورد پاسخ گو باشد ؟

پایان گزارش/