مقدمه :
تارنماي تابناک در 19 آذر 1401 از قول رئيس کميته ديوان محاسبات و امور مالي مجلس گفت : دولت ابتدا لايحه بودجه و پس از آن برنامه هفتم توسعه را ارئه مي کند که اين هم منطقي است . برنامه توسعه فرصت گفت‌وگو میان گروه‌های اجتماعی، گفت‌وگو میان دولت و ملت، بازبینی و بازاندیشی مسیر حرکت اجتماعی و فرصتی برای تأمل یک جامعه در دیروز و امروز و فردای خود است .
براي تحليل لايحه بودجه 1402 نياز به تحليل برنامه هفتم توسعه و سند بالا دستي آن سند چشم انداز داريم .
اگر برنامه هفتم توسعه در سررسيد برنامه ششم توسعه تدوين و تصويب مي شد ، سال پاياني برنامه هفتم با سال پاياني سند چشم انداز توسعه مصادف مي شد .
1404 سال ِ پاياني سند چشم انداز بيست ساله مي باشد که شامل چهار سکو (چهار برنامه توسعه ) است و هر سکوي برنامه توسعه داراي پله هاي به نام قانون بوجه سالانه است .
دومین تمدید برنامه ششم توسعه
لایحه برنامه هفتم ، پس از لایحه بودجه ۱۴۰۲ تقدیم مجلس می‌شود.
این جمله را سید محمد حسینی ، معاون امور مجلس رئیس‌جمهور اعلام کرده است. درحالی که دولت باید در سال ۱۴۰۰ لایحه برنامه هفتم را به مجلس ارائه می‌کرد، اما هنوز این لایحه ارسال نشده است و این درحالی است که بودجه باید منطبق با برنامه توسعه ۵ ساله باشد. بنابراین با تاخیر دولت در ارائه لایحه برنامه هفتم ، برای دومین سال ، نمایندگان باید قانون برنامه ششم توسعه را تمدید و بودجه ۱۴۰۲ را منطبق بر آن به تصویب برسانند.
جعفر قادری، نماینده شیراز و عضو کمیسیون برنامه و بودجه در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد مورخ 18 آبان 1401» با اشاره به تاخیر دولت در ارائه برنامه هفتم توسعه گفت:
شاید تصویب بودجه پیش از تصویب برنامه هفتم مشکلی را در انطباق بودجه با برنامه‌های پنج ساله ایجاد کند ، ولی راهی غیر از این نداریم. باید نهایتا تا اوایل سال آتی ( 1402 ) بودجه را مصوب کنیم. بنابراین به‌جای آن که در بررسی بودجه به سیاست‌های برنامه هفتم متکی باشیم به سیاست‌های برنامه ششم توجه خواهیم کرد. اگر بعد از بررسی برنامه هفتم ، بودجه مغایرت‌هایی با قانون برنامه داشت، آن مغایرت‌ها را اصلاح می‌کنیم.
به نظر نگارنده :
گويا در نظام بودجه ریزی ایران ، بحث « بودجه » شبیه انشا نويسي و داستان نويسي است که اگر بودجه ي بدون نگاه به اسناد بالا دستي تصويب شد و با برنامه هفتم ( که بعدآ تصويب مي شود) مغايرت داشت آن مغايرت ها را برطرف مي کنند !
از سوی دیگر غلامرضا نوری قزلجه، نماینده بستان‌آباد و عضو کمیسیون کشاورزی در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد مورخ 18 آبان 1401» در خصوص چرایی تاخیر دولت در ارائه برنامه هفتم گفت: دولت کار زیادی داشت و در حوزه اقتصاد در حال مدیریت بودند و فرصت نکردند !
مجبوریم بودجه را با برنامه ششم توسعه انطباق بدهیم. اما خیلی مهم نیست چون بودجه ما دقیق نیست و اگر بودجه ۱۴۰۲ منطبق بر برنامه ششم باشد اتفاقی نمی‌افتد. برنامه توسعه بهانه‌ای برای وفاق ملی و نزدیکی ذهنی و زبانی و پرکردن شکاف‌های افقی و عمودی و حل منازعه است .
این نماینده مجلس با انتقاد از عدم اجرایی شدن بودجه و برنامه‌های ۵ ساله در کشور ادامه داد: می‌دانید چقدر از بودجه‌ای که نوشته می‌شود، اجرا می‌شود؟
علاوه بر این کمتر از ۳۰ درصد برنامه توسعه در کشور اجرا می‌شود. متاسفانه در کشور ما دید بلندمدت وجود ندارد و دولت مردان به دنبال گذران زندگی روزمره هستند.
وی افزود: برای مثال اگر بخواهیم در مورد افزایش جمعیت برنامه‌ریزی کنیم حتما باید بدانیم امنیت غذایی ما در چه وضعیتی قرار دارد و وضعیت منابع تولیدمان در چه وضعیتی قرار دارد و ۵ سال بعد در چه وضعیتی قرار می‌گیرد؟ همچنین باید وضعیت مسکن را بدانیم و برای آینده برنامه داشته باشیم. یکی از اشکالات برنامه‌ریزی در کشور ما این است که دید بلندمدت نداریم.
نوری قزلجه تاکید کرد: شما دیده‌اید که کسی قوانین را با برنامه چشم‌انداز ۲۰ ساله که مورد تاکید رهبر انقلاب هم بود، مطابقت بدهد؟ در حالی‌که تنها ۳ سال تا پایان برنامه چشم‌انداز ۲۰ ساله فرصت داریم، اما چقدر به این برنامه توجه شده است؟ این نقص از اشکالات مدیریتی در کشور ما است.
در گفت و گوي مجازي ذيل تلاش مي کنيم تا ضمن نگاه تحليلي به بودجه 1402، آنچه در برخي از رسانه ها درباره روند ارائه لايحه بودجه 1402، برنامه هفتم توسعه ، تقدم و تاخر آن دو ارائه می شود را بررسي نماييم .
پرسش کننده :
آيا دولت قبل از ارائه لايحه برنامه هفتم توسعه ، لايحه بودجه 1402 را تقديم مجلس مي کند ؟
پاسخ دهنده ( 1 ) :
مهم‌ترين سند مالي دولت در سال آينده در حالي قرار است به مجلس ارايه شود كه طي يك «بدعت» عجيب و غريب كه در دوران پس از انقلاب اسلامی بي‌سابقه بوده، «سند بالادستي» ندارد. برنامه ششم توسعه به پايان رسيده و دولت نيز آن را تمديد كرده تا برنامه توسعه هفتم را تدوين كند و به مجلس ارايه دهد.
پرسش کننده :
واکنش نمايندگان محترم مجلس يازدهم نسبت به اين مهم چگونه است ؟
پاسخ دهنده ( 1 ) :
رييس مجلس پيش از اين گفته بود كه «اگر برنامه هفتم به مجلس نيايد بودجه بررسي نمي‌شود.»
اواخر آبان ماه محمدرضا ميرتاج‌الديني، عضو كميسيون برنامه و بودجه نيز در مصاحبه‌اي با يكي از رسانه‌ها با تاكيد بر اينكه بررسي بودجه سال 1402 مقدم بر برنامه هفتم توسعه است، اعلام كرده بود كه اگر هر دوي اين موارد (لايحه برنامه هفتم و لايحه بودجه 1402) با هم به مجلس برسند، ابتدا لايحه بودجه مورد رسيدگي قرار مي‌گيرد و سپس لايحه برنامه هفتم و در صورتي كه برنامه هفتم پيش از قانون بودجه به تصويب نرسد، برنامه ششم براي يك سال ديگر تمديد خواهد شد، چراكه بررسي برنامه هفتم توسعه خود ممكن است به شش ماه زمان نياز داشته باشد كه در نتيجه عملا اجراي قانون برنامه هفتم توسعه به سال بعد موكول خواهد شد.
پرسش کننده :
چه اشکالي دارد که برنامه ششم توسعه يک سال ديگر تمديد شود تا برنامه هفتم توسعه با دقت بيشتر و موشکافانه مورد تحليل نمايندگان مجلس قرار بگيرد و لايحه بودجه 1402 هم بر اساس برنامه ششم توسعه تدوين و تصويب شود ؟
پاسخ دهنده ( 1 ) :
مسعود ميركاظمي ، رييس سازمان برنامه و بودجه در سي‌ام آبان ماه ، عنوان مي كند كه «هر دو لايحه بودجه و برنامه توسعه در دولت بررسي مي‌شود، به دليل اينكه در مجمع بررسي‌ها طولاني شد، سياست‌ها با تاخير ابلاغ شد اما در عين حال هر دو را جلو برديم.» زمان اجراي برنامه هفتم توسعه سال آينده است با اين حال برنامه اين دوره قرار است هم زمان با بودجه سال 1402 به مجلس تحويل داده شود كه بر اين اساس سازمان برنامه و بودجه تنها 25 روز براي تدوين و ارايه آن به مجلس فرصت دارد.
پرسش کننده :
لايحه بودجه 1402 بر اساس کدام برنامه توسعه ( ششم يا هفتم ) تدوين مي شود ؟
پاسخ دهنده ( 1 ) :
اينكه بودجه سال آينده براساس برنامه هفتم توسعه تدوين و تصويب مي‌شود يا خير ؛ هنوز مشخص نيست !
پرسش کننده :
شوخي مي کنيد ! يا جدي مي گوئيد ؟
پاسخ دهنده ( 1 ) :
شوخي يا جدي بودن اين گزاره را بايد از مقاله نويس ِ مهم‌ترين سند مالي دولت در سال آينده «سند بالادستي» ندارد ، بودجه بدون استراتژي كلان (روزنامه اعتماد شماره 5361 يک شنبه 6 آذر 1401 ) پرسيد ! زيرا در اين مقاله آمده است :
اينكه بودجه سال آينده براساس برنامه هفتم توسعه تدوين مي‌شود يا خير ... هنوز مشخص نيست.
پرسش کننده :
مگر دولت خط مشي ها و چهار چوب هاي کلان برنامه هفتم را به سازمان برنامه و بودجه ابلاغ نکرده است ؟
پاسخ دهنده ( 1 ) :
همين روز پنجشنبه گذشته ( زمان مخابره خبر يک شنبه 6 آذر مي باشد) ، بخشنامه‌اي از سوي دولت منتشر شد كه در آن رييس‌جمهور خطاب به سازمان برنامه و بودجه خط‌مشي‌ها و چارچوب كلان برنامه هفتم توسعه را تعيين كرده است. در اين بخشنامه سه موضوع كليدي پيش روي ايران در طول برنامه هفتم توسعه ديده شده است:
بخش اول چالش‌هاست كه بر اساس بخشنامه ، موضوع صندوق‌هاي بازنشستگي است كه بايد به فوريت به آنها توجه شود . موضوع كليدي دوم بسترسازهاست كه در اين بخش موضوعاتي مانند فضاي كسب و كار مطرح شده و بخش سوم پيشران‌هاست كه موضوعاتي مانند انرژي و ترانزيت و... ديده شده است .
پرسش کننده :
در اين ايام که خبر اعتراضات در صدر اخبار است از برنامه هفتم توسعه چه خبر ؟
پاسخ دهنده ( 2 ) :
خبری که این روزها و در بگو مگوهای اعتراضات گم شد ، این بود که دولت برنامه هفتم توسعه را در آینده نزدیک به مجلس تقدیم خواهد کرد. البته رئیس مجلس نیز خواسته بود که تقدیم برنامه و رسیدگی به آن پیش از بودجه 1402 انجام شود .
پرسش کننده :
نقش تفاهم نامه بلند مدت با چين و روسيه در مسکوت گذاشتن برنامه هفتم توسعه چيست ؟
پاسخ دهنده ( 2 ) :
دولت قصد دارد به بهانه برنامه هفتم توسعه، بخشی از مفاد تفاهم‌نامه بلندمدت با چین و روسیه یا برخی سیاست‌ها و روش‌های خاص سرمایه‌گذاری و تأمین مالی را به برنامه اجرائی میان مدت تبدیل کند تا هم به تعهدات قانونی خود برای ارائه لایحه برنامه عمل کرده باشد و هم مسیر اجرای تفاهم‌نامه را با تأیید مجلس هموار کند. از این رو تمایلی به ایجاد حساسیت و گفت‌وگو درباره مفاد برنامه ندارد.
پرسش کننده : گويا در نظام بودجه ریزی ایران ، بحث « بودجه » شبیه انشا نويسي و داستان نويسي است که اگر بودجه ي بدون نگاه به اسناد بالا دستي تصويب شد و با برنامه هفتم ( که بعدآ تصويب مي شود) مغايرت داشت آن مغايرت ها را برطرف مي کنند !
ايران از سال 1327 با تاسيس « اداره دفتر کل برنامه » براي تهيه و تدوين برنامه هفت ساله تا نون به برنامه هاي ميان مدت توجه جدي داشته است ! دولت رئيسي براي برنامه هفتم توسعه چه برنامه ريزي کرده است ؟
پاسخ دهنده ( 2 ) :
برخلاف برنامه‌های پیشین توسعه ، نه کسی از کارشناسان و صاحب‌نظران اعتنایی به موضوع برنامه هفتم کرد و نه مرکزی علمی یا مجمعی تخصصی این خبر و اساسا موضوع برنامه هفتم را درخور توجه دانسته است. چرا کار برنامه‌ریزی توسعه کشور از کارناوالی سراسر شور و مسئولیت‌شناسی و مشارکت علمی و اجتماعی در برنامه «بازسازی اقتصادی ایران» پس از پایان جنگ یا در برنامه‌های سوم و چهارم توسعه به یک فعالیت اداری بی‌اهمیت برای مردم و نخبگان تبدیل شد؟ این سکوت و بی‌خبری محض حاکی از آن است که برنامه حتی برای دولت هم کمترین اهمیتی ندارد که اگر داشت ، دست‌کم به اندازه یکی از فعالیت‌های روزمره و کم‌اهمیت اعضای دولت مانند فوتبال دیدن سخنگو در جمع دانشجویان بازتاب رسانه‌ای می‌یافت.
پرسش کننده :
از نگاه کارشناسان ، تأثير برنامه هفتم توسعه در کاهش شکاف بين مردم و دولت چيست ؟
پاسخ دهنده ( 2 ) :
با کارکردهای مورد انتظار از برنامه توسعه، مسیر و فرایند تدوین برنامه از محتوا و ساختار آن مهم‌تر است.
برنامه توسعه فرصت گفت‌وگو میان گروه‌های اجتماعی، گفت‌وگو میان دولت و ملت، بازبینی و بازاندیشی مسیر حرکت اجتماعی و فرصتی برای تأمل یک جامعه در دیروز و امروز و فردای خود است .
برنامه توسعه بهانه‌ای برای وفاق ملی و نزدیکی ذهنی و زبانی و پرکردن شکاف‌های افقی و عمودی و حل منازعه است .
پرسش کننده :
سرنوشت برنامه هفتم توسعه را چگونه ارزيابي مي کنيد ؟
پاسخ دهنده ( 2 ) :
برای نخبگان و کارشناسان توسعه، سرنوشت برنامه‌ای که نه در فضای نخبگی و کارشناسی و نه در افکار عمومی توجهی به آن نشده از هم‌اکنون روشن است. برنامه حتی در صورت تصویب مجلس، به یک سند بی‌اهمیت و بلااثر که نه آثار ایجابی و نه سلبی دارد ، تبدیل می‌شود که نه مجلس مسئولیت آن را خواهد پذیرفت و نه دولت و بنابراین یک شوخی پنهان در کنار سایر شوخی‌های این روزهای دولت خواهد بود .
برنامه توسعه اگر در فرایندی مشارکتی و با تعامل نسل‌های هم‌زمان و گروه‌های اجتماعی متعدد و مخاطب تدوین می‌یافت ، میثاقی ملی برای چند گام پیش رفتن و پرکردن بخشی از شکاف‌های عمیق آرزوها و حسرت‌ها می‌بود .
پرسش کننده :
نقش خود شيفتگي دولتمردان در عدم توجه به بودجه نويسي چيست ؟
پاسخ دهنده ( 2 ) :
- دولتی که باور کرده است بدون داشتن برنامه توسعه مصوب در 15 ماه گذشته به پیشرفت‌های شگرف و بی‌سابقه‌ای دست یافته (که هم نخبگان و هم مردم از آن بی‌خبرند)، اساسا از داشتن برنامه بی‌نیاز است و بدون آن نیز می‌توان این پیشرفت‌ها را ادامه داد.
- با وجود یک برنامه هفت هزار صفحه‌ای از رئیس‌جمهور در دوران نامزدی و رقابت‌های انتخابی سال 1400، نیازی به برنامه نیست و آن را می‌توان مبنای فعالیت دولت در سال‌های آینده قرار داد و آنچه در برنامه هفتم خواهد آمد، همه یا گزیده‌هایی از برنامه اشاره‌شده در مناظره‌های انتخاباتی است. از این‌رو نیازی به گفت‌وگوی مجدد درباره محتوا و ساختار برنامه نمی‌بیند.
- دولت با فرایند منطقی برنامه‌ریزی توسعه و اهمیت و معناداری آن برای برانگیختن مشارکت عمومی، ایجاد ثبات سیاسی و اجتماعی و کارکردهای مستقیم و غیرمستقیم آن آشنایی ندارد و نیازی هم به بازخوانی تجارب جهانی و ملی نمی‌بیند ، پیشرفت را نتیجه مستقیم پیشنهادات تعدادی خاص از مدیران سازمان برنامه و بودجه می‌داند و با اعتماد به آنها همان را مبنای مسیر حرکت آینده خود قرار می‌دهد.
پرسش کننده :
چرا دولت سيزدهم در تدوين و رونمايي در برنامه هفتم توسعه راه شوخي و جدي را پيش گرفته است ؟
( گفت و گو ادامه دارد )
منابع :
2- روزنامه شرق ، ۷ آذر ۱۴۰۱۱۰:۱۸ - برنامه هفتم توسعه، شوخی یا جدی؟برنامه هفتم توسعه، شوخی یا جدی؟
4- بررسی تأثیرات لایحه بودجه بر صنایع بورسی- سایت خوان مورخ ۱۴۰۱ /۰۸/۲۱
5- اقتصادی/ بورس مورخ 24 آبان 1401/ بورس مورخ 24 آبان 1401
6- روزنامه دنياي اقتصاد پنجشنبه 21 مهر 1401 شماره 5568 - سیاست گذاری
7- اقتصادی / اقتصاد کلان و بودجه 24 آبان 1401
8- لایحه برنامه هفتم توسعه قبل از بودجه 1402 به مجلس می‌رود
10- يکشنبه ۱۲ آبان ۱۳۹۲ - اعلام معاونت توسعه مدیریت و پشتیبانی وزارت‌آموزش و پرورش: بودجه سال ۱۳۹۳ وزارت آموزش وپرورش در دولت تدبیر و امید پیشنهاد شد
11- علی الهیار ترکمن با حکم وزیر آموزش و پرورش، رئیس ستاد تدوین بودجه پیشنهادی سال 1400 وزارت آموزش و پرورش شد. حوزه: اخبار آموزش و پرورش۲۷ مرداد, ۱۳۹۹ :: ۱۷:۴۲کد خبر : ۶۴۷ علی الهیار ترکمن رئیس ستاد تدوین بودجه 1400 وزارت آموزش و پرورش شد . روزنامه دنياي اقتصاد شماره روزنامه:۵۵۴۸
12- غایب بزرگ نظام برنامه‌ریزی
13- دخل و خرج ناسازگار بودجه 1402 کد خبر: ۵۴۷۷۱۷ تاریخ انتشار: ۰۹:۴۴ - ۰۸ آذر ۱۴۰۱
این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
نظرات بینندگان
استاد بزرگوار و فرهنگی شریف جناب اقای محمد باقر شیبانی دست مریزاد که باحقیر به دیالوگ نشسته اید .
حقیر به نحس بودن عدد ۱۳ ، اعتقادادی نداشته و ندارم ولی کارشناسان اقتصادی دولت سیزدهم در سر فرو بردن به زیر برف ، ( برای پنهان شدن ) سنگ تمام گذاشته اند .
اخیر شورای محترم نگهبان مخالفت خود را با بررسی دو مرحله ای لایحه بودجه ۱۴۰۲ اعلام نموده اند .
کارشناسان با ذره بین و تلسکوپ به دنبال کلیات لایحه بودجه ۱۴۰۲ می گردند که ندا آمد :
نگرد ، نیست !
با تقدیم شایسته ترین احترامات ارادتمند شما شهسوارزاده