خلاصه قسمت اول ، دوم و سوم :
روزنامه دنياي اقتصاد ( شماره 4253 يکشنبه مورخ 8 بهمن 96) ، در ويژه نامه ي نکوداشت 50 سالگي بورس ، با 10 ياد داشت ، مقاله ، گفت و گو و ... نيم قرن فعاليت بازار سرمايه را بررسي کرده است .
در ادامه خلاصه اي از اين ويژه نامه ي ارزشمند را در يک گفت و گوي مجازي در دو بخش تقديم خوانندگان فهيم مي گردد .
بخش اول : نگاهي به چهار دوران تاريخي ( قبل از انقلاب ، بعد از انقلاب تا پايان جنگ ،بعد از جنگ تا پايان دهه ي 70 خورشيدي و دو دهه اخير )
بخش دوم : نگاهي محتوايي به بورس
قابل ذکر است که علاوه بر ، ده منبع ِ فوق الذکر ، منابع ديگر مورد استفاده از شماره 10 به بعد ، رديف گرفته اند .
بخش اول نگاهي به چهار دوران تاريخي ( قبل از انقلاب ، بعد از انقلاب تا پايان جنگ ، بعد از جنگ تا پايان دهه ي 70 خورشيدي و دو دهه اخير )
قسمت اول
الف - بورس قبل از وقوع انقلاب اسلامي ايران
ب - بورس بعد از پيروزي انقلاب اسلامي ايران تا پايان جنگ تحميلي
قسمت دوم
ج - بورس بعد از جنگ تا پايان دهه ي 70 خورشيدي
د - بورس در دو دهه اخير ( تا معرفي فرا بورس )
قسمت سوم
د- بورس در دو دهه اخير ( از معرفي فرا بورس تا پايان دو دهه اخير )
قسمت چهارم
بخش دوم- نگاهي محتوايي به بورس
الف- چشم انداز 1404 و 50 سال آينده در بورس مردم اکنون با صندوق‌های سرمایه‌گذاری آشنا شده اند ( اهمیتی ندارد که خود بازار سهام را به‌طور مستقیم بشناسند . ) زیرا پول‌هایی که از طریق صندوق‌ها وارد بورس می‌شوند، پول‌های آگاه هستند، اما پول مردم عادی ناآگاه و هیجانی است. در نتیجه اگر صندوق‌های سرمایه‌گذاری رشد کنند می‌توان به تقویت بازار سرمایه امید بیشتری داشت. "
سئوال کننده :
براي دستيابي به اهداف سند چشم انداز چه بايد کرد ؟
پاسخ دهنده ( 6 ) و (12)
"باید برای دستیابی به اهداف ۱۴۰۴ تلاش‌هایی که طی این سال‌ها انجام شده با جدیت بیشتری پیگیری شود. خوشبختانه نهادهای مالی فعال‌تر شده‌اند و همچنین رسانه‌ها نیز حرفه‌ای شده‌اند. اکنون رسانه‌هایی وجود دارند که کار تخصصی آنها بورس است؛ در گذشته کمتر دیده می‌شدکه در روزنامه‌ای تحلیل‌های تخصصی به شکلی ارائه شود که گویی یک کارشناس متخصص در بورس اظهار نظر کرده است. این تحول اکنون در کشورمان قابل رصد است و جای تبریک دارد. ( 6 )
"دولت در دهه ۷۰ اقدام به سرمایه‌گذاری و در دهه ۸۰ رسما خصوصی‌سازی را آغاز کرد، ... در حال حاضر بازار سرمایه پتانسیل زیادی برای تبدیل شدن به موتور محرک اقتصاد کشور دارد و شرایط را برای رسیدن به اهداف سال ١٤٠٤ پیدا کرده است. در این مدت توانستیم منابع خوبی را از سایر کشورها در بازار سرمایه جذب کنیم و به محض تسهیل مبادلات مالی و پولی شاهد دوران رونق بزرگ برای بازار سرمایه خواهیم بود.وی افزود: به‌طور قطع ۵٠ سال بعد بازار سرمایه در کشور و در اقتصاد حرف اول را می‌زند چرا که از تکنولوژی‌های مدرن در این حوزه استفاده می‌کنیم." ( 12 )
سئوال کننده :
شرايط جبران عقب افتادگي 50 سال گذشته ، در 50 سال آينده چيست ؟
پاسخ دهنده ( 3 )
1. "در سال‌های پیش رو می‌توان مدعی شد «فرهنگ سهامداری» مهم‌ترین مساله‌ای است که باید به آن توجه کرد. فرهنگ صحیح سرمایه‌گذاری اهمیت ویژه‌ای دارد و بدون آن نمی‌توان دست یافتن به بازار سهامی توسعه‌یافته را متصور شد. بنابراین، بار دیگر تاکید می‌کنم نقش رسانه‌ها اعم از رسانه‌های مکتوب، دیداری، شنیداری و آنلاین پررنگ و بی‌بدیل است." ( 3 )
2. " دومین مساله بحث فناوری برای توسعه است. اکنون نمی‌توان بی‌توجه به تکنولوژی، الگوریتم‌های پیچیده و محاسبات ریاضی به توسعه مطلوب دست پیدا کرد. به نظر می‌رسد معاملات الگوریتمی، معاملات پربسامد، داده‌های کلان (big data) و ارتباط پیچیده میان آنها به تدریج جایگزین روش‌های سنتی می‌شوند. بنابراین، اگر بازار سرمایه کشورمان همگام با بازارهای جهانی نتواند در این مسیر حرکت کند احتمالا توسعه بورس با روند کندی ادامه خواهد یافت. " ( 3 )
3. " حوزه‌های قانون‌گذاری، سیاست‌گذاری و نظارت همواره نقش اساسی داشتند که محیط لازم برای شکوفایی بازار سرمایه را فراهم می‌کنند. در واقع فرهنگ‌سازی و توجه به فناوری‌های نو در اتمسفر مناسب می‌توانند اثرگذاری لازم را ایجاد کنند. " ( 3 )
"شفافيت سهام و معاملات آن قدر زياد است که همه روزه هر 900 هزار فرهنگي مي توانند در هريک دقيقه يکبار روند سود و زيان مجموعه راکنترل کنند . در حالي که شرکت هاي سنتي ، بازرسان سالانه سود وزيان را گزارش مي کنند . "
سئوال کننده :
نقش فراهم شدن ِ امکان ِ انتقال ارز در توسعه بورس در 50 سال دوم چيست ؟
پاسخ دهنده ( 6 ) :
"بدون شک با فراهم شدن امکان انتقال ارز می‌توانیم منتظر دوران رونق بسیار بزرگی در بورس تهران را داشته باشیم. موسسات حقوقی و مشاوره‌ای بین‌المللی اکنون در بازار سرمایه شروع به فعالیت کرده‌اند و نیروهای بومی و بین‌المللی را جذب کرده‌اند. بنابراین انتظار می‌رود در سال‌های آینده با حضور این نیروهای متخصص و باتجربه بتوانیم مسیر توسعه را با سرعت بیشتری پیش ببریم. به این ترتیب، انتظار می‌رود در ۵۰ سال دوم بورس بتوانیم پیشرفت‌های محسوسی کسب کنیم. " ( 6 )
سئوال کننده :
نقش ِ صندوق هاي سرمايه گذاري فعال در بازارِ سرمايه را توضيح دهيد .
پاسخ دهنده ( 6 ) :
اکنون ما صندوق‌هایی داریم که از بسیاری از بانک‌ها بزرگ‌تر هستند. ویژگی این صندوق‌ها آن است که به جای شعب از طریق بستر اینترنتی و با نیروهای به مراتب کمتر با مشتریان خود در ارتباط هستند . این موضوع باعث شده تا نهادهای فعال در بورس چابکی بسیار بیشتری نسبت به بانک‌ها داشته باشند. مثلا تامین سرمایه‌هایی داریم که فقط با ۱۰۰ نفر نیرو از بسیاری از بانک‌ها بزرگ‌تر هستند. ( 6 )
ب - ميزان شفافيت و نقد شوندگي در بورس
سئوال کننده :
شفافيت بورس کالا را توضيح دهيد و بگويد که مخالفت با اين بورس چه جنبه اي دارد ؟
پاسخ دهنده ( 9 ) :
"بورس کالا یک زیرساخت است. بعضی‌ها می‌گویند این بازار به خرید و فروش کالا می‌پردازد. این درست نیست. بورس تنها مکانی را فراهم می‌کند تا همه در یک آکواریوم شفاف، کالاهایی را که نقش اساسی در زندگی مردم دارند، مورد معامله قرار می‌دهند و نفعی همگانی حاصل شود؛ چرا‌که اگر زیرساخت شفافی وجود نداشته باشد، منافع همگان مورد تهدید قرار می‌گیرد. ما علاوه بر بازارهای نقد می‌توانیم بازارهای بلندمدت را نیز توسعه بدهیم؛ ولی فرهنگ‌سازی و سرمایه‌گذاری می‌خواهد. بگذارید اشاره‌ای نیز به مخالفانی کنم که همواره رو در روی بورس کالا قرار داشته و دارند. از ابتدای تاسیس بورس کالا تا همین حالا، مخالفت‌های بسیاری وجود دارد. بورس‌ها، مظهر شفاف‌سازی هستند. در بورس اوراق از آنجا که دارایی استانداردی وجود دارد، غیر از بورس در جای دیگری قابل معامله نیست؛ اما کالای قابل لمس در بازارهای خارج از بورس نیز مورد معامله قرار می‌گیرد. " ( 9 ) در کنار شفافيت سهام و معاملات ، سرعت و سهولت معامله ،آن قدر زياد است که هريک از 900هزار فرهنگي عضو که خودش يا نزديکانش با مفاهيم و مکانيزم هاي بورس آشنا باشند ، مي توانند با خريد و فروش به موقع علاوه بر سود دراز مدت که همگان از آن بهره مي برند از سود ناشي از کنش صحيح و به موقع هم بهره مند شود.
"با این وجود من معتقدم بورس کالا تا اینجای کار بسیار موفق عمل کرده است. بورس کالا هنوز جوان است و راهی طولانی برای رسیدن به موفقیت‌های بیشتر پیش‌روی خود دارد. با این حال طی عمر ۱۰ ساله بورس کالا، شفافیت مناسبی حاصل شده است. صنایع پایین‌دستی شکل گرفته‌اند. می‌توان به جرات گفت بورس کالا کمک شایانی کرده است تا چرخه درآمد، پس‌انداز و سرمایه‌گذاری،یک چرخه کارآیی در اقتصاد باشد و باعث شود درآمدی که در بخش تولید صرف می‌شود، بخشی پس‌انداز شود و بار دیگر سبب ایجاد توسعه در صنعت شود. اگر این مکانیزم وجود نداشته باشد، تفاوت قیمتی که باید صرف توسعه صنعت شود، از آن واسطه‌ها شده و تولیدکننده را به زانو در می‌آورد. عدم توسعه خود عامل عقب‌ماندگی است. " ( 9 )
سئوال کننده :
بهترين و بدترين دوران بورس کالا چه زماني بوده اند ؟
پاسخ دهنده ( 9 ) :
" بهترین دوران بورس کالا، دورانی بوده است که ما توانستیم یک نظمی در بازار به وجود بیاوریم که صنایع پایین‌دست بتوانند به‌طور کامل بهره‌مند شوند. وضعیت یک سال اخیر ، یادآور این دوران طلایی برای بورس کالا است. " ( 9 )
"بدترین دوران بورس کالا نیز دورانی بوده است که عده‌ای به‌عنوان کسانی که سیاست‌گذار هستند، سعی کردند کالاهایی را از بورس خارج کنند. " ( 9 )
سئوال کننده :
شفافيت در بورس ، فرصتي براي خصوصي سازي است يا دولتي سازي را گسترش مي دهد ؟
پاسخ دهنده ( 7) :
بورس اوراق بهادار تهران در زمان آغاز فعالیت خود از فرصت اجرای سیاست اصل ۴۴ به بهترین نحو استفاده کرد. این موضوع با تاکید ِ انجام واگذاری‌ها در بورس به دلیل شفافیت معاملات زمینه تعمیق بازار سهام را فراهم کرد. چرا که بازار سهام نماد شفافیت و نقدشوندگی است و یک بازار رقابتی محسوب می‌شود. نظم بخشی در به موقع برگزار شدن مجامع شرکت‌هایی که از طریق خصوصی‌سازی در بورس پذیرفته شدند، یکی از کارکردهای بازار سرمایه در استفاده از فرصت‌های خصوصی‌سازی بوده است. ( 7 )
سئوال کننده :
در تار نماي صداي معلم جهت اصلاح " صندوق ذخيره فرهنگيان " از صندوق هاي قابل معامله در بازارهاي مالی " سخن به ميان آمده است که شفافيت اين نوع بورس به قدري است که ارزش خالص دارايي هر فرد سرمايه گذار هر دقيقه يکبار محاسبه و توسط سايت www.TSETMC.Com در اختيار مشتريان قرار مي گيرد .
در اين مورد توضيح دهيد .
پاسخ دهنده ( 13 ) :
براي تفهيم ِ ويژگي هاي شفافيت ، سهولت و سرعت ِ معاملات در بورس به مثال جالبي اشاره نموديد .
تار نماي وزين " گروه صداي معلم " در ياد داشت ِ :
مشکل «صندوق ذخیره فرهنگیان » نه " انحلال " است و نه " غیرمتمرکز و استانی کردن صندوق "! پیشنهاد ما این است !
مشخصات صندوق قابل معامله در بورس را چنين تعريف مي کند :
" معامله ي واحدهاي این گروه از صندوق ها به شیوة معاملات سهام عادي، توسط مکانیزم عرضه و تقاضا در تمام ساعات کاري فرابورس ایران صورت می گیرد. همچنین سـرمایه گـذار هـیچ محـدودیتی از نظـر زمـانی بـراي خریـد واحدهاي صندوق قابل معامله در یک روز معاملاتی بازار سرمایه ندارد." ( 13 )
" هر صندوق سرمایه گذاري داراي امیدنامه اي است که در آن کلیۀ مشخصات صندوق، اعم از اهداف و مأموریت ها، استراتژي ها، هزینه هاي مدیریتی و سایر مـوارد ذکر می شود. نمونه امید نامه و اساسنامه صندوق هاي سرمایه گذاري در سایت فرابورس ایران موجود است . " ( 13 )
در اين يادداشت بيان مي شود اگر " صندوق ذخيره فرهنگيان " به " صندوق قابل معامله در بورس " تبديل شود :
مزيت صندوق هاي قابل معامله آنست که :
1. "شفافيت سهام و معاملات آن قدر زياد است که همه روزه هر 900 هزار فرهنگي مي توانند در هريک دقيقه يکبار روند سود و زيان مجموعه راکنترل کنند . در حالي که شرکت هاي سنتي ، بازرسان سالانه سود وزيان را گزارش مي کنند . " ( 13 )
2. در کنار شفافيت سهام و معاملات ، سرعت و سهولت معامله ،آن قدر زياد است که هريک از 900هزار فرهنگي عضو که خودش يا نزديکانش با مفاهيم و مکانيزم هاي بورس آشنا باشند ، مي توانند با خريد و فروش به موقع علاوه بر سود دراز مدت که همگان از آن بهره مي برند از سود ناشي از کنش صحيح و به موقع هم بهره مند شود. ( 13 )
ج - پل ارتباطي صندوق با مردم
سئوال کننده :
آيا افراد غير متخصص ، مي توانند به طور مستقيم وارد در بورس شوند؟
پاسخ دهنده ( 6 ) :
" بعضا سوال پیش می‌آید که چرا مردم عادی هنوز آشنایی کافی برای سرمایه‌گذاری در بورس را پس از ۵۰ سال سابقه ندارند. عده‌ای معتقدند هنوز سایر بازارهای سنتی نظیر ارز، سکه و یا مسکن با عموم مردم درگیری بیشتری دارد. سعیدی در این خصوص معتقد است که اصلا نباید افراد غیرتخصصی به‌صورت مستقیم وارد بازار سرمایه شوند. ریسک‌ها در این بازار بالا است و نیاز است مدیریت ریسک با صرف ِ وقت و تخصص کافي انجام شود. عموم مردم که درگیر مشاغل شخصی هستند و دغدغه‌های خود را دارند نمی‌توانند به این‌صورت تخصصی وارد بورس شوند، بنابراین باید کانال‌های غیرمستقیم را بررسی کرد که در این حوزه پیشرفت‌های مناسبی صورت گرفته است. " ( 6 )
سئوال کننده :
آيا کانال غير مستقيم براي ورود افراد به بورس در حال گسترش و پيشرفت مي باشد ؟
پاسخ دهنده ( 6 ) :
"در حال حاضر حدود دو میلیون نفر دارای واحد سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها هستند. در نتیجه می‌توان مدعی شد ارتباط مردم با بازار سرمایه به‌صورت غیرمستقیم پیشرفت مناسبی داشته است. شاید برخی بگویند اینها همان سپرده‌گذاران بانکی هستند و ارتباطی با بورس ندارند، در این‌باره باید تاکید شود بیش از دو ماه است صدور واحدها از طریق شعب بانکی ممنوع است. در واقع اکنون خود صندوق‌ها به‌صورت مستقیم در حال جذب سرمایه هستند. این اتفاق البته به مدت‌ها قبل برمی‌گردد و اکنون فقط قانون آن تصویب شده است. پیش‌تر نیز بسیاری از صندوق‌ها از شعب بانک مستقل شده بودند و از طریق پلتفرم‌های خود با مشتریان در ارتباط هستند. " ( 6 )
سئوال کننده :
آشنايي مردم با صندوق هاي سرمايه گذاري و ورود پول به بورس چه نتيجه اي دارد؟
پاسخ دهنده ( 6 ) :
مردم اکنون با صندوق‌های سرمایه‌گذاری آشنا شده اند ( اهمیتی ندارد که خود بازار سهام را به‌طور مستقیم بشناسند . ) زیرا پول‌هایی که از طریق صندوق‌ها وارد بورس می‌شوند، پول‌های آگاه هستند، اما پول مردم عادی ناآگاه و هیجانی است. در نتیجه اگر صندوق‌های سرمایه‌گذاری رشد کنند می‌توان به تقویت بازار سرمایه امید بیشتری داشت. " ( 6 )
سئوال کننده :
ويژگي باراز سرمايه چيست ؟ که آن را از ديگر بازار هاي پول و بانک ها ، متمايز مي سازد .
پاسخ دهنده ( 12 ) :
" یکی از خصوصیت‌های کنونی و متمایز بازار سرمایه استفاده از تکنولوژی روز دنیا در مقایسه با سایر بازارها از جمله بازار پول و بانک‌ها است . " ( 12 )
" این موضوع نشان می‌دهد بازار سرمایه واسطه‌گری را با هزینه کمتری نسبت به بانک‌ها انجام می‌دهد. " ( 12 ) اگر زیرساخت شفافی وجود نداشته باشد، منافع همگان مورد تهدید قرار می‌گیرد
سئوال کننده :
پيشنهاد شما به مردم چه مي باشد ؟
پاسخ دهنده ( 12 ) :
با توجه به جذابیت‌هایی که در بازار سهام وجود دارد ، به سرمایه‌گذاران توصیه می‌شود از سرمایه‌گذاری به‌صورت مستقیم در بورس صرف‌نظر کنند. بنابراین بهتر است این دسته از معامله‌گران به‌صورت غیرمستقیم و با استفاده از پتانسیل صندوق‌های سرمایه‌گذاری در بورس حضور داشته باشند. ( 12 )
سئوال کننده :
بورس اوراق بهادار جهت افزايش ِ فرهنگ سازي و دسترسي ِ آسان تر افراد به معاملات چه اقداماتي انجام داده است ؟
پاسخ دهنده ( 7 ) :
بورس اوراق بهادار در افزایش فرهنگ‌سازی، اطلاع‌رسانی و دسترسی آسان‌تر افراد به معاملات اقدامات قابل‌توجهی انجام داده است. بر همین اساس بورس اوراق بهادار تهران از تاریخ شروع به فعالیت خود از لحاظ دسترسی تحولات چشمگیری را تجربه کرده است. این شرکت از زمان آغاز به کار خود ، تاسیس ِ تالار های منطقه‌ای را آغاز کرد تا جایی که حالا ۲۲ تالار منطقه‌ای در مراکز استان‌ها در سراسر ایران فعال هستند. علاوه بر این در سال ۸۴ صندوق‌های سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه وجود نداشت، ولي در شرایط فعلی ، ۱۷۴ صندوق سرمایه‌گذاری در بورس فعال است که ارزش پرتفوی آنها به بیش از ۱۵۶ هزار میلیارد تومان می‌رسد. ضمن اینکه۱۱ صندوق قابل‌معامله نیز در بورس فعال است. " ( 7 )
گفت و گو ادامه دارد.
منابع :
1. در جشن پنجاهمين سالگشت بورس از حسين عبده تبريزي
2. چالش هاي بورس در آغاز انقلاب از رجايي سلماسي
3. پنج موتور رونق بورس از شاپور محمدي
4. موج تحولات در دوران نخستين رئيس سازمان از علي صالح آبادي
5. جايگاه بورس در 50 سالگي از سليمان کرمي
6. روياي 50 سالگي از علي سعيدي
7. بورس تهران نماد شفافيت و نقد شوندگي در اقتصاد کشور از حسن قاليباف اصل
8. فرابورس ايران مهد نخستين هاي بازار سرمايه از امير هاموني
9. رکوردهاي طلايي بورس جوان از حامد سلطاني نژاد
10. سپرده گذاري مرزکزي نبض تپنده بازار سرمايه
صدای معلم، صدای شما
با ارائه نظرات، فرهنگ گفت‌وگو و تفکر نقادی را نهادینه کنیم.