سرمقاله روزنامه رسالت به مناسبت هفته معلم

روزنامه «رسالت» در سرمقاله روز پنج شنبه خود نوشت:

در اردیبهشت هرسال به دلیل تقارن با سالروز شهادت روحانی گران قدر استادمطهری و براساس یك سنت ملی و دینی نسبت به برگزاری مراسم گرامی داشت مقام معلم اقدام می شود و از معلمان نمونه كه اكثر آنها براساس احراز شرایط مربوط برگزیده شده اند تجلیل به عمل می آید. تكریم معلم از نشانه های ارج و منزلت علم و فرهنگ در افق فرهنگی یك كشور است اما دولتی یا مردمی برگزار شدن آن تابع میزان كارآمدی معلم است. تحقیقا بخشی از كارآمدی یا ناكارآمدی معلم معلول كیفیت ریل گذاری نظام تعلیم و تربیت، و تحت تأثیر نگرش و بینش مسئولان عالی آن است.

در نظام تعلیم و تربیت اسلامی، معلم محور است و انسان، انسان را تربیت می كند نه تجهیزات یا كتاب. دانش آموز نیز تربیت را از شخصیت معلم(مربی) می گیرد و بیش از آن كه گفتار معلم بر شخصیت و تربیت دانش آموز اثر بگذارد، منش ، متانت و نجابت او مؤثر است.  كتاب  و مدرسه نیز قدرت نفوذ خود را از اخلاق و شخصیت معلم می گیرند.

ولذا در گام اول بیشترین دقت باید صرف كشف بهترین استعدادها برای كار معلمی شود. هرچه بذر بهتری برای این كشتزار انتخاب شود محصول عالی تری در آموزش و پرورش دانش آموزان به دست می آید. نظام تربیت معلم  بیش ازآن كه بخواهد نسبت به انباشته سازی حافظه معلم با آثار نظریه پردازان غربی اقدام كند باید با شیوه های بومی و اسلامی به «تربیت» و پرورش معلم و روش اعتلای ظرفیت های باطنی و معنوی و ارتقای دانش و فرهیختگی او بیندیشد. این دوراندیشی حوزه اصلی «بزرگداشت مقام معلم» و بسیار مهم است. قطعا تربیت چنین معلمی در افق آرمانهای انقلاب اسلامی، به ‌طور خودجوش و تصادفی نمی تواند اتفاق بیفتد، و مساله ساده ای هم نیست كه برون سپاری شود.

اگر دانشگاه فرهنگیان وزارت آموزش و پرورش علی رغم فلسفه شكل گیری خود، از مهندسی نظام تربیت معلم در تراز جمهوری اسلامی ناتوان باشد، وزارت علوم و دانشگاه آزاد و...به طریق اولی از تحقق چنین مهمی ناتوان تر خواهند بود. این مهم فرآیند سازمان یافته و مشخصی را طلب می كند.

آن چه كه تاكنون در گزینش معلم معیار بود سنجش توانایی های اكتسابی بود و ظرفیت های ذاتی كه بخش زیر ساختی و اساسی شخصیتی او بود معمولا مورد غفلت واقع می‌شد ! در صورتی كه فقد مسائل اكتسابی از طریق آموزش قابل جبران است اما فقد اقتضائات ذاتی مثل نجابت و متانت و عزت نفس و شرح صدر و...از طریق آموزش های متعارف نوعا قابل جبران نیست.

 به دلیل نقش خطیری كه معلم در معماری آینده نظام جمهوری اسلامی به عهده گرفته، انتخاب معلم باید مبتنی بر كشف باشد نه براساس مراجعه، تا عالی ترین استعدادها برای تعلیم و تربیت آینده سازان كشور اختصاص یابد و هر كسی دنبال شغلی است یا در جای دیگری توفیقی به دست نیاورده، در صف جذب معلم قرار نگیرد. اگر آموزش و پرورش این مدارس را در اختیار نداشت باید منطقه به منطقه به جست و جو می رفت و بهترین استعدادها را برای كار معلمی انتخاب می كرد.

اما اكنون كه مدارس را در اختیار دارد می تواند از دوره نوجوانی و حتی كودكی از بین دانش آموزان بهترین استعدادهای معلمی را كشف، و برای امر خطیر معلمی هدف تربیت ویژه قراردهد. این مسئله امری ممكن اگر چه دیربازده است. اما وزیری كه براساس ملاحظات حزبی و جریانی انتخاب شده باشد،اراده و انگیزه ای برای كارهای دیربازده ندارد هر چند امری بسیار مهم و استراتژیك باشد چون ممكن است وزیر بعدی بهره آن را ببرد!!.

 اگر بسیاری از مدیران عالی  آموزش و پرورش هنوز ضرورت تحول را در ابعاد عمیق اش باور ندارند و یا مسائل دیگری را در اولویت می پندارند!  یا از پذیرش مسئولیت در این دستگاه راهبردی و سرنوشت ساز برای ملت و كشور اهداف دیگری دارند،  ممكن است تحول به بیراهه رود یا درحد یك سلسله اصلاحات سطحی متوقف بماند.

اكنون كه پنج سال اول (بعد از تصویب) سند تحول بدون دستاورد قابل اعتنایی در عرصه اجرا، سپری شده است و سند براساس پیش بینی روزآمدی هر پنج سال یك بار(درفصل هشتم خود)، در آستانه بازنگری قرار گرفته است انتظار می رود شورای‌ عالی انقلاب فرهنگی با اجتناب از خوش بینی مجدد در امیدواری به اجرای سند تحول به دست مدیرانی كه دغدغه نخست آنها مسائل حزبی است، از هدر رفت پنج سال دوم  و عمر ارزشمند یك نسل پیشگیری كنند و راه حل واقع بینانه ای برای اجرایی شدن سند و امیدواری خانواده ها به تحول در آموزش و پرورش فرزندانشان بیابند.

خانواده هایی كه قرار بود براساس تصریح قانون اساسی از تعلیم و تربیت كارآمد و رایگان برای فرزندانشان برخوردار باشند اكنون هم باید به مدرسه هزینه بدهند هم به  كلاس های تقویتی و مؤسسات آموزشی و بعد هم به كلاس های كنكور. و این در شرایطی است كه دولت نیز در ازای هر دانش آموز سالانه 20میلیون ریال از جیب دیگر همین مردم در اختیار وزارت آموزش و پرورش قرار می دهد و هزینه ای كه خانواده ها صرف تحصیل هر یك از فرزندان خود می كنند نیز با اضافه شدن لباس و كیف و كتاب و لوازم التحریر و سرویس ایاب و ذهاب و اردوها و...به موارد فوق الذكر بیش از رقم اختصاص یافته از سوی دولت می شود.

با این هزینه و بودجه كلان دستاورد این وزارت و خانواده ها در صورت كسب موفقیت تحصیلی دانش آموزان (و نادیده گرفتن چند هزار تكرار پایه آشكار و پنهان) این است كه تنها چند كتاب درسی از حافظه معلم به انبار ذهن فرزند آنها منتقل شده است یعنی به جای علم به "معلوم"دست یافتند! و بدون احساس توانمندی و خودباوری و خوداتكایی و ازعهده اداره یك زندگی مختصر برآمدن! و بدون فرصت یابی برای رویش استعدادهای خدادادی ، اخلاقی و شخصیتی. با این همه بودجه و اعتبار دولتی و مردمی و انواع و اقسام برون سپاری های صرفه جویانه نه خانوده ها از دستاورد مدرسه راضی اند و نه معلمان از معیشت و چرخش ناموزون چرخ زندگی خود.

راستی اگر مدیری به قامت بلند آموزش و پرورش برای تصدی این وزارت انتخاب شده بود، شاهد هدر رفت میلیاردها نفر ساعت از بهترین سال های عمر فرزندان ملتی كه با همه نجابت و كرامت خود به وعده "تدبیر"، امید  بسته بود، می شدیم؟

 جناب آقای روحانی رئیس محترم جمهور و رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی 

وزارتی كه سند تحول اش پس از 3سال از سپری شدن عمر این دولت ، اجرایی نشده است و هنوز چشم اندازی برای نیمی از مأموریت خود یعنی "پرورش" ترسیم نكرده و برای جبران كاستی های تخصصی نیم دیگرش نیز، خود به هزاران مؤسسه آموزشی و كمك آموزشی مجوز فعالیت داده است! و آنان اكنون یك نظام آموزشی در سایه به وجود آورده و داد و ستدهای خود را در عرصه های مختلف پیش می برند.

پوزارتی كه همچنان در نظام تربیت معلم خود بی برنامه و متحیر است و نمی داند كه چه می‌خواهد بكند؟ وزارتی كه رقم مختصر پاداش و سنوات بازنشستگی معلمان خود را پس از یك سال (و كاهش ارزش آن) نمی تواند بپردازد و.... 

اگر بدون وزیر هم رها شود از این كه هست نه كندتر می شود و نه سرگردان تر.  و چه بسا مردم مثل سایر عرصه های بر زمین مانده، خود به كمك بیایند و برای آن چاره اندیشی اضطراری شبیه عمل "احیاء" به عمل آورند.