نگاهی به ریشه های اعتراضات اخیر : بی عملی ، عدم صداقت و شفافیت مسئولان ؛ وقتی کاری از دست‌تان برنمی‌آید، لااقل سکوت کنید ! مردم اگر بدانند و تلاش صادقانه برای اصلاح امور و اجرای اصلاحات اقتصادی را ببینند به‌رغم سختی‌ها در کنار دولت خواهند ماند

خلاصه قسمت هاي اول تا  چهارم :

نکته ظريف تر از مو که متأسفانه بسياري به آن توجه نمي کنند آن است که وقتي بدنه کارشناسي تصميمي مي گيرد ، براي اجراي صحيح ِ  اين تصميم ، بايد هماهنگي  بين همه يا اغلب نهاد ها و مسئولين ِ مربوطه برقرار باشد .

اگر فقط کارشناسان  ِ همه نهادهاي مسئول و ذينفع با هم تعامل داشته باشند و يک راه حل را ارائه دهند ولي مسئولين آن نهادها ، به هر دليلي ، تمايلي براي اجراي آن راه حل نداشته باشند  اين فرآيند ِ اصلاح ، ابتر مانده و بي حاصل مي گردد.

" نیلی اولین مساله را وجود یک اراده سیاسی قوی در جمع سیاستمداران دانست. به‌نظر می‌رسد به این دلیل نیلی نیاز به اراده سیاسی را مهم‌ترین مساله می‌داند که تغییرات گسترده و اصلاحات اساسی هزینه‌هایی را در کوتاه‌مدت خواهد داشت که مستلزم تحمل سیاستمدار و اصرار او بر تداوم سیاست‌های اصلاحی است. در نتیجه بدون این پیش‌نیاز، هر گونه اصلاحی بی‌ثمر خواهد بود و در نیمه راه خواهد ماند."

کسري بودجه حدود  600 هزار ميليارد ريالي سال 95 با حدود 33% رشد به 800 هزار ميليارد ريال رسيده است که اين چالش ِ  بودجه هاي سمي تا به امروز مي باشد که از سال 88 به بعد کسري بودجه با سرعت سر سام آوري رشد داشته است  .

مسعود نیلی می‌گوید:

«بودجه دولت دچار کسری پایدار و فزاینده است. علت آن هم رشد پایدار مخارج در دوره ‏وفور نفتی با اتکا به منابع ناپایدار بوده است.» در نتیجه «شرایط بودجه -به خصوص پدیده افزایش هزینه‌های جاری و ناکافی بودن مخارج سرمایه‌گذاری- محدودیت‌هایی را بر رشد اقتصادی وارد خواهد کرد» و عملاً چرخه رشد پایین در اقتصاد ایران تداوم پیدا می‌کند.

نخستین بودجه ریزی عملکردی ایران پس از ٣٧ سال به مجلس تقدیم شد.

پایه اصلی بودجه امسال، شفافیت است و پرداخت اعتبار به دستگاه ها بر مبنای عملکرد سه ماهه آنها صورت می گیرد.

اگر کشور واقعا خود را ملزم به ايجاد فضاي کسب وکار براي تحصيل کردگان مي داند، بايد لوازم بين المللي آن را نيز فراهم آورد.

 آخرين يافته هاي پژوهشي درباره فقر و شيوه هاي موثر مبارزه با آن بيشترين تاکيد را روي اصلاحات اقتصادي معطوف به بازار مي گذارد نه پول پاشي مستقيم يا غير مستقيم .

تحقق مسیر توسعه اقتصادی در هر کشوری علاوه بر سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی به همراهی و مشارکت عموم مردم نیز نیاز دارد.

استفاده از دیپلماسی رسانه‌ای چه در فرآیند توسعه برای شکل‌دهی به افکار عمومی و چه در مواقع وقوع بحران‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی برای فروکش کردن موج احساسات مورد توجه قرار گرفته ‌است.

در هیچ جای دنیا کشوری سراغ نداریم که بدون تولید ثروت، بدون ممتاز کردن بخش خصوصی، بدون دور کردن دولت از مسائل اشتغال و توسعه اقتصادی سراغ آزادی سیاسی رفته باشد.

 در هر زمینه‌ای که آگاهی کافی به مساله نداریم باید صریحا آن را عنوان کنیم و از ظرفیت‌های جهانی برای انجام آن بهره ببریم.

قسمت پنجم :

سئوال کننده :

به نظر شما ريشه هاي اقتصادي اعتراضات اخير چيست  ؟

پاسخ دهنده :

برخي کارشناسان ، ريشه هاي اين اعتراضات را غير اقتصادي و ناشي از عدم هماهنگي بين جناح هاي سياسي مي داند .

سئوال کننده :

لطفأ بيشتر توضيح دهيد  .

پاسخ دهنده :

دکتر موسي غني نژاد در شماره 253 مجله تجارت فردا ( کابوس ) منتشره در 16 دي 96 ، مقاله ي قصور دولت ، تقصير مخالفان ( 1 )  مي گوید :

چرا رئیس فراکسیون اصلاح‌طلبان مجلس همچنان دست روی دست گذاشته و تماشا می‌کند  " این اعتراضات هیچ دلیل اقتصادی ندارد. توضیح می‌دهم که چرا چنین اعتقادی دارم. سال 1391 را در نظر آورید؛ رشد اقتصادی منفی بود، تحریم‌ها بالا گرفته بود، وضع اقتصادی به حدی ناگوار بود که مردم حتی درباره تامین ارزاق عمومی هم نگران بودند و مشکل تامین برخی داروها واقعاً جدی بود. سال بعد از آن، هم رشد اقتصادی منفی بود، هم تورم به بالاتر از 40 درصد رسید. اگر نارضایتی اقتصادی در کار بود، باید آن موقع بروز می‌کرد نه امروز."( 1 )

مساله اصلی این است که با القای شبهه شیوع فساد همگانی در میان مسوولان و ناتوانی آنان از اصلاح امور، مردم دیگر هیچ چشم‌اندازی از بهبود وضعیت در مقابل خود نمی‌بینند؛ طبیعی است که عاصی می‌شوند و کارد به استخوان‌شان می‌رسد. در چنین شرایطی، گران شدن تخم‌مرغ، اگرچه به خودی خود برای غالب مردم مساله مهمی نیست اما به قطره‌ای تبدیل می‌شود که ظرف پر را سرریز می‌کند. گرانی تخم‌مرغ یا بنزین، علت این اعتراضات نیست. علت اصلی، انباشت تبلیغات نادرست و ناامیدکننده‌ای است که آینده را تیره‌وتار جلوه می‌دهد و دولت را غرق در ناکارایی نشان مي دهد .  ( 1 )

" اما بخش دوم، ناشی از رفتارهای اشتباه خود دولت است. وقتی دولت آقای روحانی در سال 1392 روی کار آمد، افکاری متفاوت با اندیشه پوپولیستی حاکم را نمایندگی می‌کرد. آن روز یکی از انتقادات اصلی آقای روحانی به یارانه‌ها بود و مردم به دولتی رای داده بودند که گفته بود با سیاست یارانه‌ای قبلی مخالف است. جایگزین این سیاست هم روشن بود و همه اقتصاددانان آن را به دولت ارائه داده بودند. یارانه نقدی همگانی باید قطع می‌شد و پرداخت نقدی به اقشار فقیر قابل شناسایی محدود می‌شد. اما دولت این کار را نکرد. برعکس آقای نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه آمد گفت: «شیوه پرداخت یارانه‌ها به هیچ وجه تغییر نمی‌کند.» بعدها گفتند یارانه ثروتمندان را حذف خواهیم کرد. چهار سال هم برای این کار وقت گذاشتند اما هنوز شناسایی ثروتمندان تمام نشده است."   ( 1 )

" وقتی امسال لایحه بودجه به مجلس تقدیم شد، ظاهراً قرار بود قیمت بنزین به 1500 تومان افزایش یابد اما دوباره رئیس سازمان برنامه و بودجه آمد گفت: «این حرف‌ها درست نیست. دولت انتقادات را می‌شنود و در تصمیمات خود تجدید نظر می‌کند.» آخر این چه نوع مدیریتی است؟ با این وضع مدیریت، لازم نیست مارادونا به شما گل بزند چون غضنفر تیم خودی با سرعت مشغول ضربه زدن به تیم است! طبیعی است که این نوع مدیریت مردم را ناراضی و عصبانی می‌کند. چیزی که در حوادث روزهای اخیر مشاهده می‌شود، عصبانیت و کلافگی مردم است." ( 1 )

سیاستمداران ما غالباً فقط مراقب‌اند که مقام بالادستی‌شان مکدر نشود اما فکر ِ  تکدر ِ خاطر مردم را نمی‌کنند و از برخورد تحقیرآمیز با مردم ابایی ندارند."

سئوال کننده :

علت عصبانيت و کلافگي مردم چيست ؟

پاسخ دهنده :

دکتر غني نژاد در همان مقاله ( 1 ) مي فرمايد :

عصبانیت و کلافگی از بی‌عملی دولت است .

"از بی‌عملی و حرف‌های متناقض. تکرار می‌کنم. مساله مردم صرفاً افزایش قیمت تخم‌مرغ و بنزین نیست. اینها تنها نقش قطره آخر را در ظرف پر شده خشم مردم بازی می‌کنند. الان معلوم نیست دولت می‌خواهد درباره بودجه سال آینده چه کند؟ از عوارض خروج از کشور گرفته تا قیمت ارز و سوخت، مسوولان دولتی مرتباً پالس‌های متناقض ارسال می‌کنند. بی‌عملی دولت در مورد هوای آلوده تهران مثال دیگری از این مساله است. بارها دیده‌ام تمام مدتی که اتوبوس‌های شرکت واحد در ایستگاه‌ها متوقف‌اند، موتور خود را روشن نگه می‌دارند. چرا این موتورها خاموش نمی‌شود؟ اگر قیمت گازوئیل مثل ترکیه شش هزار تومان بود، آیا موتور اتوبوس را روشن نگه می‌داشتند؟

عقل سلیم حکم می‌کند که با قیمت 300‌تومانی گازوئیل، نمی‌توان آلودگی هوای تهران را رفع کرد. نظام قیمتی باید اصلاح شود و دولت باید این مساله را برای مردم توضیح دهد. اما نه‌تنها توضیحی در کار نیست بلکه رئیس سازمان حفاظت محیط زیست می‌آید می‌گوید: «کاری از دست ما برنمی‌آید. مردم دعا کنند باد بیاید.»

آیا فکر نمی‌کنند که مردم از این حرف عصبانی می‌شوند؟ وقتی کاری از دست‌تان برنمی‌آید، لااقل سکوت کنید. مردم با خود می‌گویند «اگر قرار است برای زلزله و آلودگی هوا و بقیه مشکلات دعا کنیم، پس شما برای چه مسوولیت دارید؟ پس دولت به چه دردی می‌خورد؟» اینها همان غضنفرهایی هستند که در دولت جمع شده‌اند و گل به خودی می‌زنند. این‌گونه مسائل مردم را ناراضی کرده و در نتیجه با یک جرقه، با اشتباه محاسباتی یک گروه سیاسی، مردم به خیابان‌ها کشیده می‌شوند. اما وقتی مردم به خیابان بیایند، لزوماً حرف مورد نظر آن گروه سیاسی را نخواهند زد بلکه عصبانیت و ناراحتی خود را فریاد می‌زنند." ( 1 )

" مردم از تعلل دولت (به معنای عام کلمه) عصبانی هستند. وقتی یک نماینده مجلس جرات به خرج می‌دهد و لیست بدهکاران بزرگ را منتشر می‌کند، چرا هیچ اتفاقی نمی‌افتد؟ چرا رئیس فراکسیون اصلاح‌طلبان مجلس همچنان دست روی دست گذاشته و تماشا می‌کند؟ این باعث می‌شود مردم هم از اصلاح‌طلبان ناراضی و ناراحت باشند، هم از اصولگرایان. نه به خاطر مسائل اقتصادی بلکه به خاطر بی‌عملی‌ای که مشاهده می‌کنند. امروز آقای احمدی‌نژاد و طرفداران و مخالفانش در حال افشاگری علیه یکدیگرند اما چه چیز را افشا می‌کنند؟ "  ( 1 )

" طبیعی است که مردم کلافه و عصبانی خواهند شد و نتیجه هم همین چیزی است که در خیابان‌ها مشاهده می‌شود." ( 1 )

سئوال کننده :

پیام این اعتراض‌ها به سیاستگذار چیست؟ سوال من عمدتاً درباره سیاستگذاری است که در حوزه اقتصاد تصمیم‌گیری می‌کند اما شاید بتوان سوال را به سیاستگذاران همه حوزه‌ها تعمیم داد.

پاسخ دهنده :

دکتر غني نژاد در مقاله ي قصور دولت ، تقصير مخالفان ( 1 ) مي فرمايد :

"به نظر من سیاستگذار اقتصادی باید متوجه باشد که مردم نیازمند شنیدن حرف‌های روشن و شفاف و غیرمتناقض‌اند. دولت نباید مردم را سر کار بگذارد؛ یک روز آقای نوبخت حرفی بزند، روز بعد مسوول دیگری حرف متفاوتی بر زبان آورد. ضمن اینکه نباید از موضع بالا حرف بزنند و مردم را عصبانی کنند. مثلاً اینکه گفته شد «کسانی که گفتند «ما پشیمان هستیم» کی رای داده‌اند که حالا پشیمان شده باشند؟»" ( 1 )

" ایشان از کجا می‌داند چه کسی رای داده و چه کسی از رای دادن پشیمان است؟ طبعاً اگر کسانی واقعاً رای داده و پشیمان شده باشند، از این حرف ناراحت و مکدر می‌شوند. سیاستمداران ما غالباً فقط مراقب‌اند که مقام بالادستی‌شان مکدر نشود اما فکر ِ  تکدر ِ خاطر مردم را نمی‌کنند و از برخورد تحقیرآمیز با مردم ابایی ندارند."( 1 )

در اعتراضات اخير هم گرایش‌های اصولگرایانه دیده می‌شود، هم گرایش‌های اصلاح‌طلبانه و هم حتی گرایش‌های ضدنظام. واقعاً هنر می‌خواهد که بتوانیم همه مردم را با هم ناراضی کنیم!( 1 )

سئوال کننده :

‌ شما همواره  بر ضرورت انجام اصلاحات ساختاری در حوزه اقتصاد تاکید کرده و منتقد بی‌عملی مسئولين  بوده‌اید. در شرایط کنونی آیا هنوز می‌توان انتظار داشت -و توصیه کرد- که دولت وارد فاز اصلاحات ساختاری اقتصاد شود؟ " مردم با خود می‌گویند «اگر قرار است برای زلزله و آلودگی هوا و بقیه مشکلات دعا کنیم، پس شما برای چه مسوولیت دارید؟ پس دولت به چه دردی می‌خورد"

پاسخ دهنده :

"امروز شرایط برای آغاز اصلاحات ساختاری دشوار شده است. ولی باید توجه داشت که در اقتصاد تنها فکر و سیاست اصولی جواب می‌دهد نه مصلحت‌اندیشی و عقب‌نشینی. ( 1 )

"دولت باید با صداقت با مردم حرف بزند و سیاست‌های اصولی خود را پیش ببرد چراکه راه دیگری وجود ندارد. تکلیف یارانه و قیمت حامل‌های انرژی باید روشن شود. باید برای مردم توضیح داده شود که وقتی قیمت گازوئیل در ایران 300 تومان است و در ترکیه شش هزار تومان، هیچ پلیسی نمی‌تواند جلوی قاچاق آن را بگیرد چراکه انگیزه برای این کار بسیار بالاست. دولت باید سیاست‌های اصولی خود را به شکل روشن و شفاف برای مردم توضیح دهد و روی آن بایستد." ( 1 )

سئوال کننده :

چه نهادهاي ضرورت اصلاح اقتصادي را مطرح مي کنند ؟ چار چوب آن چيست ؟

پاسخ دهنده :

لزوم اصلاح ساختارهای اقتصادی در حال حاضر نه‌تنها از سوی نخبگان اقتصادی بلکه از سوی اقشار مختلف مردم چندی است که احساس می‌شود. برخی نهادهای بین‌المللی نیز هرسال تحلیل‌هایی از شرایط اقتصادی کشورها و پیش‌بینی‌های خود تهیه و در قالب بسته‌های پیشنهادی منتشر می‌کنند. برای مثال هیات اعزامی صندوق بین‌المللی پول، در سفر آذرماه خود به ایران ضمن تهیه و انتشار گزارش اولیه درباره چشم‌انداز و چالش‌های پیش‌رو، یک چارچوب اصلاحاتی برای اقتصاد ایران توصیه کرد که یک بسته جامع (شامل ۶ جزء اصلی) از اصلاحات برای دستیابی به رشد اقتصادی پایدار محسوب می‌شود.

اجزای اصلی این بسته عبارتند از:

اقدامات اصلاحی در بودجه با تمرکز بر مدیریت بدهی‌های دولت، اصلاح سیستم بانکی (از طریق افزایش سرمایه و حل مطالبات معوق)، یکسان‌سازی نرخ ارز و اصلاح سیاست‌های پولی، اصلاحات مربوط به محیط کسب‌و‌کار و بخش خصوصی، اصلاحات مربوط به قانون مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم و سیاست‌های حمایتی عملی از اشتغال زنان.  ( 2 )

سئوال کننده :

‌ چرا با وجود اینکه بسیاری از نخبگان جامعه و فعالان اقتصادی بر لزوم اصلاحات اساسی در ساختار اقتصادی کشور تاکید می‌کنند، اغلب همراهی و درک عمومی نسبت به لزوم و چیستی این اصلاحات و در نتیجه مشارکت همگانی و همکاری را در جامعه مشاهده نمی‌کنیم؟ واضح است که نتیجه عدم درک و پذیرش عمومی، اعتراض یا نارضایتی جامعه است. پیش‌نیازهای اصلاح اقتصادی چیست؟ چه شرایطی باید مهیا شود تا پذیرش ایجاد شود؟

پاسخ دهنده :

برخی همگرایی سیاسی را شرط موفقیت اصلاحات اقتصادی می‌دانند؛ در شرایطی که مشکلات و بحران‌ها تبدیل به ابرچالش‌های ملی شده‌اند، اجماع سیاسیون به نظر شرط لازم هرگونه بهبود و مقدمه همراهی مردم می‌رسد. همچنین تعامل بهتر میان اصناف، دولت و کارفرمایان نیز می‌تواند به عنوان پیش‌نیاز اجرای اصلاحات، به تخفیف اعتراض‌ها کمک ‌کند؛ در صورتی که مطالبات اصناف، پیش از تبدیل شدن به بحران در تعاملات میان آنها با دولت و کارفرمایان مطرح و شنیده شده باشد شاید کمتر نیاز به فریاد زدن آنها در خیابان‌ها احساس شود. بنابراین بهتر است دولت نه‌تنها مانع اعتراضات صنفی نشود بلکه با فراهم کردن زمینه‌ها و آموزش اصناف، به تقویت آنها کمک کند. در واقع پیش‌شرط چنین تعاملی، وجود اتحادیه‌های قوی است که بتوانند شرایط را به خوبی تحلیل و بررسی و مطابق با آن مطالبات خود را به درستی تشخیص دهند و در نهایت با مذاکره و گفت‌وگو یا حتی اعتراض به همه یا بخشی از مطالبات خود برسند. ( 2 )

سئوال کننده :

‌دلايل مقامت جامعه در برابر تغيير چيست ؟

پاسخ دهنده :

از جمله دلایل مقاومت جامعه در برابر تغییر می‌توان به بدبینی نسبت به کارایی و سرانجام سیاست‌ها یا بدبینی نسبت به مجریان سیاست‌ها اشاره کرد. همچنین خاطره ي تورم‌های بالا و جهش‌های ناگهانی قیمت مسکن، ارز و طلا و‌... جامعه را نسبت به آینده حتی نزدیک نامطمئن و در نتیجه هراسان می‌کند. در واقع ریشه اصلی عدم همراهی عامه مردم را می‌توان ترس و نگاه ناظر به گذشته دانست. از طرف دیگر، به درستی گفته می‌شود که ریشه ترس، نااطمینانی و ناآگاهی است. وقتی ندانیم زندگی روزمره و آینده، کسب‌وکار و معیشت ما در نتیجه اصلاحات دستخوش چه تغییراتی می‌شود و اطمینانی نسبت به بهبود اوضاع نداشته باشیم قطعاً می‌ترسیم و در برابر تغییر مقاومت می‌کنیم. ( 2 )

امام علی (ع) مي فرمايند : «مردم دشمن آنند که نمی‌دانند»( 2 )

سئوال کننده :

‌ نقش رسانه ها و آزادي هاي اجتماعي در آگاه سازي مردم جهت ِ پذيرش ِ راه سختي که در پيش است را توضيح دهيد .

پاسخ دهنده :

نکته مهم آن است که اجرای موفق اصلاحات اقتصادی منوط به حمایت و پشتیبانی مردم است. گاهی ابعاد مسائل اقتصادی و بیم دولت از واکنش‌های اجتماعی موجب تعلل دولت‌ها در اجرای اصلاحات اقتصادی می‌شود‌... با این حال تجربه ایران نشان داده است که مردم اگر بدانند و تلاش صادقانه برای اصلاح امور و اجرای اصلاحات اقتصادی را ببینند به‌رغم سختی‌ها در کنار دولت خواهند ماند؛ آنها انتظار شفافیت و صراحت و درمان درد را دارند نه کتمان بیماری‌... بنابراین دو گزینه پیش‌رو داریم: اول اینکه با تدبر و تامل اصلاحات اقتصادی را به اجرا درآوریم یا پس از تشدید مشکلات به صورت منفعلانه به مهار بحران‌ها (ناشی از روبه‌رو نشدن با مساله و فرار از مشکلات) تن دهیم. ( 2 )

در صورتی که رابطه دولت به عنوان مجری اصلاحات با رسانه منتخب یا از طرف دیگر رابطه آن رسانه با مردم (به عنوان گروه هدف پیام) دچار اشکالاتی باشد، قطعاً بر میزان شنیده شدن و پذیرش پیام مجری و در نتیجه همراهی مردم تاثیر خواهد گذاشت. ( 2 )

به نظر می‌رسد راهی که برخي کشورها  برای بهبود شرایط و اصلاحات اقتصادی انتخاب کرده اند  آزادی و بازسازی ساختار اجتماعی به عنوان پیش‌نیاز اصلاحات است.

سئوال کننده :

‌ اگر مسئولين بنا به هر دليلي از اصلاحات اقتصادي پرهيز کنند چه خطري جامعه را تهديد مي کند ؟

پاسخ دهنده :

در ياداشت هاي متعدد منتشر شده در تار نماي وزين " گروه صداي معلم " ،  بارها آنچه بر سر ِ اقتصاد ونزوئلا آمده ، مورد بررسی قرار گرفته است .

 تصاویر گوناگون ِ  آشوب‌های خیابانی و اعتراضات مخالفان ِ نیکلاس مادورو، رئیس‌جمهور پوپولیست این کشور را منتشر شده  است. روی دیگر این تصاویر هم قفسه‌های خالی فروشگاه‌ها و صف‌های طویل مردمی است که برای خرید یک بسته دستمال کاغذی یا یک شیشه شیر ساعت‌ها منتظر می‌مانند. بنزین البته در این کشور تقریباً رایگان است، اما متاسفانه نمی‌توان به جای شیر، بنزین نوشید. ( 3 )

شباهت‌ها و تفاوت‌های وضعیت امروز ایران و ونزوئلا ، در اينفوگراف ِ  ذيل ( مسعود زارعي )  نمايان است .اميد است که در سايه تعامل بين اصولگرايان ، اصلاح طلبان ، معتدل ها ، مستقل ها و ...   راه‌های پرهیز از ، ونزوئلایی شدن اقتصاد ایران را طي کنيم . ( 3 )

منابع :

(1 ) دکتر موسي غني نژاد در شماره 253 مجله تجارت فردا ( کابوس ) منتشره در 16 دي 96 مقاله قصور دولت ، تقصير مخالفان به آدرس اينترنتي ذيل :

http://www.tejaratefarda.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-14/25359-%D9%82%D8%B5%D9%88%D8%B1-%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA-%D8%AA%D9%82%D8%B5%DB%8C%D8%B1-%D9%85%D8%AE%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A7%D9%86

(  2 ) 

مجله ی  تجارت فردا شماره 254 - تاریخ انتشار: شنبه ۲۳ دی ۱۳۹۶ در مقاله دشمن آنیم که نمی‌دانیم .( دولت‌های موفق چگونه مردم را برای پذیرش اصلاحات اقتصادی آماده می‌کنند؟ )

http://www.tejaratefarda.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A8%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-15/25481-%D8%AF%D8%B4%D9%85%D9%86-%D8%A2%D9%86%DB%8C%D9%85-%DA%A9%D9%87-%D9%86%D9%85%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%85

( 3 ) مجله ی تجارت فردا شماره  253 - کابوس تاریخ انتشار: شنبه ۱۶ دی ۱۳۹۶ مقاله آیینه عبرتخطر ونزوئلایی شدن اقتصاد ایران چقدر جدی است؟

http://www.tejaratefarda.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-41/25349-%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86%D9%87-%D8%B9%D8%A8%D8%B1%D8%AA

ادامه دارد