در حاشیه تجمعات اعتراضی دانش آموزان اصفهانی

تشکیل اجتماعات و راهپیمایی طبق اصل ۲۷ قانون اساسی آزاد است، ولی برگزاری آن در پارک‌ها، میادین و معابر عمومی منوط به کسب مجوز از وزارت کشور است. با وجود این که متن این ماده، ظاهرا میل به آزادی تجمعات دارد اما در نهایت معنای آن محدودیت است. از یک سو برگزاری راهپیمایی و تجمع را صرفا یکی از حقوق احزاب و گروه‌ها می‌داند و نه هر یک از شهروندان و از سوی دیگر مجلس شورای اسلامی علاوه بر دو شرط برگزاری تجمع یعنی بدون حمل سلاح و مُخلِّ مبانی اسلام نبودن، شرط مجوز وزارت کشور را نیز بدان اضافه کرده است.

طبق قانون احزاب مصوب سال 1360 مجلس، و قانون جديد فعاليت احزاب مصوب سال 1394، تأكيد بر اين شده است كه تشكيل تجمعات نياز به مجوز دارد. آنان می توانند با استفاده از پلاكارد یا راهپيمايی سكوت، شعارهایی برحسب عرف و قانون بدهند که ساختارشكنانه نباشد و یا در جلوی سازمانی خاص بست بنشینند. هدف برجسته کردن حقوقی است که از آنها ضایع شده است یا به نوعی ترجیح می دهند تا شرایطی بهتر از وضعیت موجود داشته باشند.

ظرفیت‌های اصل ۲۷ قانون اساسی جمهوری اسلامی به دلایل مختلف و تا حد زیادی مغفول و بلااستفاده مانده‌ است. وضعیتی که منجر به مسدود شدن مسیر مستقیم انتقال مطالبات مردم به مسئولان و در نهایت افتراق سیاسی شده است. و عیب اساسی اصل 27 این است که فقط احزاب را مدنظر دارد و به دلایل اعتراض آمیز دیگر گروه ها بی تفاوت مانده است.

وقتی با هجمه ای از تجمعات اعتراض آمیز اقشار گوناگون در جامعه خود مواجه می شویم چند سئوال به ذهن خطور می کند:

1 - ما چون ملتی انقلاب کرده هستیم، تجمعات اعتراض آمیز در جامعه ما فرهنگ سازی شده و به یک نوع عادت اجتماعی تبدیل شده است؟

2 - افزایش روزافزون اعتراضات در بین اقشار گوناگون جامعه حتی در بین دانش آموزان، گویای نبود بِسترهای مناسب برای گفت و گو مابین افراد است؟

3 - نابرابری های اجتماعی و اقتصادی در جامعه ما به قدری افزایش یافته است که آستانه تحمل افراد بسیار کم شده است؟

4 - کانال های مدیریتی در جامعه ما با ضعف و ناشایستگی خود، افراد را هنگام برخورد با هر نوع تضییع حق و حقوقی، ناخودآگاه به سوی تجمعات اعتراض آمیز هدایت می کنند؟

5 - نبود تشکل های مدنی به عنوان واسطه مابین دولت و مردم، برای اقشار گوناگون راهی به جز تجمع اعتراض آمیز جهت بیان خواسته ها نمی گذارد؟

6 - زبان مشترکی برای بیان مسأله و درک آن بین مسئولان و مردم، وجود ندارد؟

7 - بی اعتنایی و عدم پاسخگویی به موقع مدیران به خواسته های اقشار گوناگون، چنین تداعی می کند که با برجسته سازی موضوع در یک تجمع، می توان حقانیت خود را به کرسی نشاند؟

8 - مسئولان برای جلب رضایت مردم، بیشتر به دادن شعار تمایل دارند تا عمل به قوانین. تضاد مابین این دو به ایجاد نارضایتی و بیان اعتراض آمیز منجر می شود؟

9 - ما آزادی را در قانون پیش بینی کرده ایم اما از برابری که برادر تنی آزادی است مغفول مانده ایم، برای همین هراز چندگاهی توسط برخی از گروه ها، صدای اعتراض بلند می شود؟

موضوع تفاوت و یا تبعیض از سوی هیچ گروه سنی و جنسی قابل پذیرش نیست. وقتی با همه در برابر یک قانون کلی به طور مساوی برخورد نمی شود، طبیعی است که صدای اعتراض بلند شود. فرض کنید از سوی وزارتخانه چنین اعلام شود که فقط دبیران ریاضی باید به طور حضوری امتحانات خود را برگزار کنند. به نظر شما آنان این استثنا را در شرایط کرونایی خواهند پذیرفت؟ یعنی مرگ خوبست برای همسایه؟ آنان نیز معترض می شوند و البته با سازوکاری مشابه. علیرغم این که تمامی مجامع دارای انجمنی مستقل هستند و از مجموع افرادی جهت نیل به اهدافی مشترک گرد هم آمده اند، اما ظاهرا انجمن ها کارکرد مدنی ندارند و فقط به رتق و فتق امور معمول می پردازند.

پس یکی از دلایل اعتراض دانش آموزان ، حضور استثنا شده آنان برای جلسات امتحانی بوده است که این تمایز منطقا قابل قبول نیست. اگر این امر برای پیشگیری از انجام هر نوع تقلب احتمالی صورت می گیرد، پس تکلیف دیگر پایه ها چیست؟ این که با جبر و زور بخواهیم یک دانش آموز را از انجام کار بد بازداریم، پسندیده است یا با ایجاد شیدایی اخلاق حسنه، او خود از کار خلاف دور بماند؟ بهتر نیست در همین فرصت آموزش مجازی، باور کنیم که ما در تربیت اخلاقی کودکان ناکام مانده ایم و با بها ندادن به یادگیری ارزش ها و هنجارها، وجدان آنان را در خوابی عمیق فرو برده ایم؟

همه آنانی که به طور مستقیم و غیرمستقیم در دستور دستکاری کتب درسی قرار دارید، شما نیز در این ورشکستگی سهیم و مقصرید.

سئوال: چرا برخی از همان دانش آموزان اصفهانی نسبت به حفظ آثار باستانی یا فرهنگ و تمدن خود کج کاری کرده اند و به آنها در شب چهارشنبه سوری یا دیگر روزها آسیب وارد ساخته اند اما کسی تجمع اعتراض آمیز نکرد؟

کودکان و نوجوانان برای انجام یک رفتار مناسب نیازمند الگوی عملی هستند. یعنی تمامی آنان قادر نیستند خود الگو باشند. همچنان که ما بزرگترها نیز چنین ظرفیتی نداریم یا حداقل جامعه ما چنین قابلیتی ندارد. این که گرتا تونبرگ نوجوان 15 ساله، صدای نظام آموزشی سوئد گردید و به نمادی جریان ساز در دیپلماسی سیاسی بدل شد، که علاوه بر نامزدی جایزه صلح نوبل، یکی از مهمانان دائم سازمان ملل متحد گردید و در بسیاری از مجامع بین المللی سخنرانی کرد و به عنوان مذاکره کننده ای قابل احترام با رهبران کشورهای بزرگ به گفت و گو نشست، فقط حاصل نظام آموزشی کشور سوئد نیست، بلکه محیطی که در آن زندگی می کند و دیدگاه والدین او نسبت به محیط زیست نیز تعیین کننده الگوی رفتاری تونبرگ بوده است.

برعکس الگوی رفتاری که در جامعه ما برای کودکان و نوجوانان جا افتاده است همان تجمع اعتراض آمیز است. چون ما نیز برای دادخواهی خود تنها کانال معتبر را در همان عمل می یابیم. نبود فرهنگ گفت و گو و یا وجود مرجع قانونی برای شنود مشکلات، درد کلی جامعه ماست. باید قبول کنیم که ضعف مدیریتی، آثار خود را در تمامی لایه های اجتماعی به نمایش می گذارد .

با بیان خاویر کرمنت نویسنده و روانشناس آمریکایی از تفاوت اعتراض دیروز و امروز کاملا موافقم:
" اعتراض مدنی، مد روز است. سابقا روال بر این بود که مردم اعتراض می‌کردند تا به آزادی و حقوق خود برسند، اما گویا امروزه افراد زیادی آزادی و حقوق خودشان را در راه اعتراض کردن استفاده می‌کنند. آنها همیشه در حال اعتراض مدنی و شعار دادن هستند. شعار دادن در نزدشان حتی از یافتن راه حل منطقی برای مسئله‌ ای که به آن اعتراض دارند هم مهم ‌تر است....."

اگر به گذشته دور نگاهی بیندازیم و تاریخ انقلاب های گوناگون را مطالعه کنیم بیشتر آنها برای دسترسی به آزادی و برابری به پاخاسته اند، اما امروز افراد آزادی و حقوق خود را برای اعتراض کردن هزینه می کنند ، گویی از این طریق ارتزاق می کنند و به حس روشنفکری می رسند، ولی این فقط یک عادت اجتماعی است که نتایج مورد انتظار از طریق آن تحقق نمی یابد.

چند پدر و مادر یا معلم در کشور ما دوست دار محیط زیست یا آثار تاریخی هستند که این حس را برای فرزند یا دانش آموز خود الگوسازی کنند؟ آنان در این حیطه ها به چه درجاتی از شناخت رسیده اند؟

در جامعه ما الگوی مناسب عبارت است از تخریب آثار تاریخی و ساخت محلی بزرگ و باشکوه برای برگزاری نماز جمعه و پارکینکی مناسب برای آن است.( ارگ علیشاه تبریز ). یا برای درک آثار فرهنگی چند نفر از ما کودکان خود را به موزه ها و بناهای تاریخی می بریم؟ خود ما بازدید از آنها را فقط در سفرهای خود فرض واجب می دانیم.

یک کودک چگونه متوجه شود که می تواند آنها را دوست بدارد یا باید در پاسداشت آنها بکوشد؟ یا وقتی کتب درسی ما به تدریج همان آثار تاریخی را به جرم تأسیس در زمان شاهان که تاریخ جدایی ناپذیر این کشور است، حذف می کنند، چگونه حس ملی گرایی در او ایجاد شود؟ کدام فیلم یا نمایشی در مورد مسایل فرهنگ و تمدن ایرانی به طور متناوب از طریق رسانه ها تولید و پخش می شود که عِرق ملی این کودک تحریک شود؟ او حتی رنگ پرچم خود را اَزبر می کند و احترام به پرچم را به عنوان یک نماد فرهنگی، رفتار ی مقدس نمی شناسد. متولی آشنایی کودکان با فرهنگ و تمدن کدام سازمان است؟ چند کشور برای تحقق این منظور وزارتی به نام وزارت فرهنگ و ارشاد ( اسلامی ) دارند؟ در این حیطه تا چه اندازه موفق عمل نموده است؟

( پرچم ایران در میانه خرابه ها )

( در تصویر بالا که از یکی از شهرهای ایالت پنسیلوانیا گرفته شده است ، نقش پرچم آمریکا را بر شیر آتش نشانی مشاهده می فرمایید . )

باید قبول کنیم که ضعف مدیریتی، آثار خود را در تمامی لایه های اجتماعی به نمایش می گذارد اما چون بیشتر ما تحلیل همه جانبه نسبت به موضوع نداریم، پس به بیان ویژگی های فیل در تاریکی می نشینیم و با کنار هم قرار دادن تجربه حاصل از حس لامسه خود، تصویری نسبتا واقع‌گرایانه‌ تر از فیل به دست می آوریم.

تفسیر مولوی از فیل در تاریکی به فرامرزها نیز رسیده است و معتقدم که اگر ما قدر مغزمایه های فرهنگ و تمدن خود را ندانیم و وقعی برای آنها قائل نشویم، فردا چیزی برای گفتن نخواهیم داشت.

تعبیری که پیتر سنگه ( Peter Senge‎ ) دانشمند آمریکایی در علوم سامانه ها، از داستان فیل برای توصیف تفکر سیستمی استفاده می‌کند و هنری مینتز برگ ( Henry Mintzberg ) دانشمند کانادایی در زمینه تجارت و مدیریت، برای اشاره به درستی هم‌ زمان مکتب های استراتژی به آن تکیه می‌زند. یا مارشال ریو ( Johnmarshall Reeve ) دانشمند آمریکایی در زمینه روانشناسی آموزش، وقتی می‌خواهد کاربردی بودن هم‌ زمان همه‌ نظریه های انگیزش را در کتاب انگیزش و هیجان خود شرح دهد، دست به دامان فیل در اتاق تاریک می‌شود. (1)

علت اساسی افزایش تجمعات اعتراض آمیز در اصول مهم زیر نهفته است:
1 - ضعف نگرش نسبت به علم مدیریت
2 - نبود نگرش سیستماتیک نسبت به مسایل گوناگون
3 - عدم وجود شایسته سالاری در انتخاب و انتصاب مدیران
4 - تشدید نابرابری های اجتماعی
5 - ضعف و نبود تشکل های مدنی
6 - به روز نبودن قانون
7 - نادیده انگاری برخی از اصول مهم قانون اساسی
8 - باور مسئولان نسبت به تجمعات اعتراض آمیز به عنوان سوپاپ تخلیه خشم و نارضایتی
9 - رسانه ها به روشنگری و افشاگری مسایل اجتماعی - سیاسی کمتر می پردازند.
10 - آداب گفت و گو در جامعه ما فرهنگ سازی نمی شود و برای آن کانال قانونی وجود ندارد.
11 - بی تفاوتی و بی اعتنایی مردم نسبت به مسایل جاری، باعث انفجار موضوع می شود.

چند سئوال:
* با توجه به این که این تجمعات توسط دانش آموزان انجام شده است، آیا آنان با مجوز و اطلاع والدین خود شرکت جسته اند یا خیر؟ یعنی والدین نیز مخالف برگزاری امتحانات پایه نهم به صورت حضوری هستند؟

* فردا بعد از اتمام ایپدمی کرونا، که مدارس رسما باز خواهد شد، اگر دانش آموزان دیگر استانها با چنین تجمعاتی در حیاط مدرسه آن را وسیله ای برای مطالبات خود قرار بدهند، نحوه برخورد مدیران چگونه خواهد بود؟ باز تهدید نمره انضباط؟ که گمان نمی کنم مؤثر باشد یا گزارش به حراست اداره یا پلیس؟ کدام راهکار بهتر خواهد بود؟ بازدارندگی یا تسلیم در برابر خواسته آنان؟

* حال باید پرسید که چرا فقط کارگران و معلمان در جامعه ما به تجمعات اعتراض آمیز دست می زنند؟ چرا وکلا، قضات، پزشکان، مهندسان و روحانیون، هرگز تجمع اعتراض آمیزی نداشته اند؟ آیا آنان حق پایمال شده ای برای اعتراض ندارند یا راههای حل مشکلات برای آنان به صورت سازمان یافته پیش بینی شده است؟ یا وزرا و پیشقراولان آنان از همان ابتدا برای تأمین بهترین شرایط شغلی و زندگی، تلاش لازم را نموده اند؟ یعنی حقی پایمال نشده است که قصد اعاده آن را داشته باشند.

به نظر می رسد ضعف کارکردی وزرا و مدیران ارشد به تزلزل ساختار اداری بیشتر بخش ها منجر شده است که اثرات سوء آن بر کار و تولید اجتناب ناپذیر است. مثلا معلمان جوان نیز از معلمان دیروز یاد گرفته اند که معترض باشند. یعنی این رویه تبدیل به یک فرهنگ عمومی شده است. یا بازار بورس ایران که روزگاری دارای نظم و نظام اقتصادی بود و به طور متعادل می چرخید در یک دو سال اخیر با جذب سرمایه های همه مردم دارا و ندار و شهری و روستایی، تبدیل به عرصه ای پیشتاز برای تجمعات اعتراض آمیز شده است. به نظر شما آن دانش آموز که پدر خود را به عنوان مالباخته بازار سرمایه پیشتاز تجمعات اعتراض آمیز روزها و ماههای اخیر می یابد یا به عنوان معلم و کارگری در زیر خط فقر می شناسد، به غیر از تجمع، فریاد اعتراض آموز خود را چگونه به گوش وزیر آموزش و پرورش برساند؟ که من به عنوان یک دبیر بازنشسته از تناقض تصمیمات ایشان سردرگم و گیج هستم.

باید متوجه باشیم که آنان الگوی رفتار نامناسب برای مطالبات خود را در همین جامعه یافته اند و تا منابع و مراجع تعدیل قانون و عدالت در جامعه جولان ندهد، چنین رفتارهایی بازدارنده سازندگی، ما را از رسیدن به یک تفاهم و توافق درست باز خواهد داشت. در این میان آنچه که رنگ خواهد باخت مدنیت و عقلانیت خواهد بود. بالا بودن حجم شکایات مربوط به حق و حقوق حرفه های گوناگون که سرآمد همه آنان آموزش و پرورش است در محاکم قضایی و دیوان عدالت اداری، جای افتخار و مباهات ندارد. برعکس این حجم از اعتراض و شکایت، لزوم ایجاد کانال هایی حسابگر و حسابرس را در لایه های سطوح پایین اداری جهت رسیدگی به ضعف ها و وضع قوانین جامع و مانع ضروری می سازد.

یعنی وزیر آموزش و پرورش به حجم رکوردداری شکایات سازمان خود می بالد یا به گلوگاه های وزارتخانه در تمامی سطوح می اندیشد و به دنبال راهکارهای مناسب است؟ شاید برای همین تاکنون وزیری شایسته و موفقی به جز شادروان غلامحسین شکوهی پدر " علم تعلیم و تربیت " ایران نداشته ایم.


1) متمم. حکایت فیل در تاریکی. داستان فیل مولانا در مثنوی.

ارسال مطلب برای صدای معلم

این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید