دومینوی کیفیت نظام آموزشی : از طرح مشکلات نباید خسته و ناامید شد

خلاصه:

در این مقاله ابتدا تحول در ساختار نظام آموزشی کشور در سه مقطع 1370، 1385 و 1391 بررسی و سپس تغییر محتوای کتب درسی مرور می شود. در کنار مشکلات مختلف تحول در ساختار و محتوای کتب درسی یکی از علل مهم مشکلات آموزشی کشور است. بی ثباتی در نظام آموزشی را می توان و باید متوقف نمود. این مقاله پیامد بی ثباتی را بررسی می کند و راهکاری برای اصلاح آن ارائه می دهد.

مقدمه:

پیشنهاد مشخص‌ این است که مجلس شورای اسلامی‌ تغییر در نظام آموزش و پرورش را برای دو دهه و تغییر در محتوای کتب را برای یک دهه ممنوع نماید و بازنگری در ساختار را هر بیست سال یکبار و تغییر در محتوای کتب آموزشی را هر ده سال یکبار مجاز اعلام نماید  در اهمیت کیفیت نظام آموزشی نیازی به سخن گفتن نیست، سرنوشت امروز و فردای هر کشوری به کیفیت تعلیم و تربیت کودکان و نوجوانان کشور بستگی دارد. آموزش و پرورش بدون تردید بزرگترین نهاد آموزشی کشور است و کیفیت تعلیم و تربیت وابستگی  کامل به کیفیت آموزش و پرورش رسمی‌ کشور دارد.

کیفیت نامطلوب نظام آموزش رسمی ‌کشور نکته ای است که بسیاری بر آن اتفاق نظر دارند. ‌این نوشته علل کیفیت نامطلوب آموزش کشور در مقطع قبل از دانشگاه را مورد بررسی قرار داده و تلاش دارد راهکاری برای ارتقاء کیفیت‌این نظام ارائه دهد.

در مورد علل کیفیت نامطلوب آموزش و پروش فرضیه‌های مختلفی مطرح می‌باشد. بسیاری حقوق ناکافی معلمان و کارکنان وزارت آموزش و پرورش را ریشه مشکلات کنونی می دانند و معتقدند حقوق معلمان باید به میزانی افزایش یابد که معلم دغدغه ای به جز تدریس نداشته باشد و بهترین نیروهای کشور جذب وزارت آموزش و پرورش شوند. در همین راستا افزایش بودجه  آموزش و پرورش برای افزایش حقوق معلمان و افزایش برنامه های فوق العاده و ارتقای کیفیت مدارس شرط بهبود وضعیت آموزشی بیان می‌شود. عده‌ای دیگر وضعیت درآمدی فارغ التحصیلان دانشگاهی و بیکاری فارغ التحصیلان را علت افت تحصیلی دانش آموزان می‌دانند.

جدا از صحت یا نادرستی فرضیه های فوق مشکلی اساسی پس از قبول‌ این فرضیه ها به وجود می‌آید. فرض کنید حقوق معلمان ، کسر بودجه آموزش و پرورش، وضعیت فارغ التحصیلان دانشگاهی و.... علت اصلی کیفیت کنونی نظام آموزشی کشور می‌باشد.‌این فرضیه‌ها راهکاری کوتاه مدت برای برون رفت از وضعیت کنونی نمی‌دهند و دست سیاست‌گذاران را برای تغییر تقریبا بسته نگه می دارد. در کنار سیاستهای بلند مدت باید سیاستهای کوتاه مدت ارائه شود تا روزنه های امید برای دستیابی به وضعیت بهتر ،سیاست مداران را برای توجه بیشتر به نظام آموزشی معطوف سازد.    

فرضیه های ‌این نوشته به زبان خیلی ساده در گزاره‌های زیر قابل بیان است:

1. کتب درسی و نظام آموزشی در چند دهه گذشته به سرعت تغییر یافته اند.

2. معلمان نمی‌توانند و گاها نمی‌خواهند در طول زمان  با تغییرات نظام آموزشی همراه شوند.

3. فهم کتب درسی  برای دانش آموزان سخت شده است.

4. دانش آموزانی که توانایی مالی ندارند از مدرسه و کلاس گریزان می‌شوند و خانواده هایی که تمکن مالی دارند با معلمان خصوصی، مدارس غیر انتفاعی و کلاسهای فوق العاده فرزندان خود را برای قبولی در کنکور آماده می‌سازند.

5. معلمان خصوصی، کلاسهای فوق العاده و مدارس غیر انتفاعی هر روز نظام آموزشی را به سمت تجاری شدن بیشتر سوق می دهند و کتب درسی را هر روز سخت تر می‌کنند تا منافع بیشتری را کسب کنند.

6. اگر از تغییرات پی در پی کتب درسی و نظام آموزشی جلوگیری شود بخش مهمی از مشکلات کنونی نظام آموزشی کشور حل خواهد شد.

مروری مختصر برتحولات عمده نظام آموزشی کشور می‌تواند اهمیت ثبات در نظام آموزشی را نشان دهد .

تغییرات نظام آموزشی کشور

از سال 1301 تا 1345 نظام آموزش رسمی‌کشور به دو دوره 6 سال ابتدایی و شش سال متوسطه تقسیم ‌شد. گفته می‌شود در سال 1342  تصمیم گرفته شدپس از 40 سال نظام آموزشی مورد بازنگری قرار گیرد و به سه دوره 5 سال ابتدایی سه سال راهنمایی چهار سال دبیرستان تغییر یافت. از سال 1345نظام جدید برای 25 سال بدون تغییر باقی می‌ماند تا اینکه در سال 1370(سه سال پس از پایان جنگ) تغییر عمده در نظام آموزشی به وقوع می پیوندد.  علاءالدین کیا مدیر هماهنگی امور پژوهشی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش علت‌این تغییر را تحولات جمعیتی می‌داند. با رشد سریع جمعیت که از اواخر دهه 1350 در‌ایران به وقوع پیوسته بود تعداد افراد دارای مدرک دیپلم از دو میلیون نفر در اوایل دهه هفتاد به پنج میلیون نفر تغییر یافت  و دانشگاهها ظرفیت پذیرش این همه فارغ التحصیل را نداشت. لزومی نداشت همه دانش آموزان دیپلم بگیرند لذا نظام سالی واحدی در مقطع دبیرستان اجرا شد. در‌این نظام جدید اخذ مدرک دیپلم به جای دوازده سال نیازمند 11 سال تحصیل شد و تنها کسانی مجبور به گذراندن 12 سال تحصیل بودند که وارد کنکور شده و قصد داشتند در دانشگاههای کشور ادامه تحصیل دهند. برای‌این گروه از دانش آموزان گذراندن یکسال دوره پیش دانشگاهی الزامی‌بود.

طراحان این تغییر احتمالا از خود سوال نکردند چرا در سال 1345 دوره ابتدایی از شش سال به پنج سال تغییر یافته بود و مسئولان وقت چرا آن نظام را تغییر دادند این تغییر که در شورای عالی آموزش و پرورش مصوب شده بود به طور خواسته و ناخواسته تغییرات عمیقی در کیفیت تحصیل، هزینه های نظام آموزش و پرورش ، فضای فیزیکی مدارس و زندگی آتی جوانان کشور به جای گذاشت.     

بخشی از دانش آموزان تصمیم گرفتند به اخذ مدرک دیپلم (11 ساله) بسنده کنند و  سودای  تحصیل در دانشگاه را از سر بیرون کنند.‌ این گروه اگر چند سال بعد تصمیم به ادامه تحصیل در دانشگاه داشتند دیگر به راحتی نمی‌توانستند در تصمیم خود تجدید نظر کنند . در نظام جدید ابتدا مدارسی جداگانه به عنوان مدارس پیش دانشگاهی راه‌اندازی  و از دبیرستان جدا شد. آموزش و پرورش در بسیاری از مناطق با کمبود فضای آموزشی در دوره پیش دانشگاهی و مازاد فضای آموزشی در دوره دبیرستان روبه رو شد.

 مدارس پیش دانشگاهی  در کلانشهرها ‌ به سرعت بوی تجاری گرفتند زیرا دانش آموزان علاقه مند به دانشگاه در آن حضور داشتند و خانواده ها حاضر بودند  منافعی را در اختیار مدارس قرار دهند تا احتمال ورود به دانشگاه فرزندانشان را افزایش دهند. کتب دوره پیش دانشگاهی کاملا تغییر کرد و بسیار سخت تر از چهارم دبیرستان نظام قدیم شد و برخی از دروس و مفاهیم سال اول دانشگاه به دوره پیش دانشگاهی انتقال یافت. معلمانی که مشتاق بودند در دوره پیش دانشگاهی تدریس کنند در دوره آموزشی 60-70 ساعته در دانشگاهها شرکت کردند تا بتوانند کتب جدید را که حاوی مطالب دانشگاهی بود را آموخته و تدریس کنند.

دو عامل همزمان موجب کمبود معلمان پیش دانشگاهی شد. از یک طرف در کلانشهرها تنها معلمانی  می‌تواسنتند در مدارس پیش دانشگاهی تدریس کنند که یا بسیار شناخته شده (در سطح کنکور) بودند یا دارای ارتباط اداری با مدیران بودند. مدیران‌ این مدارس نیز عموما کارمندانی بودند که از ارتباطات قوی در اداره آموزش و پرورش بهره مند بودند. عامل  دیگر عدم تمایل معلمان به تغییر و همراهی با نظام آموزشی جدید بود معلمانی که سالها در نظام قدیم تدریس داشته و خود را در شرف بازنشستگی می دیدند تمایلی نداشتند کتب سخت پیش دانشگاهی را بیاموزند و تدریس کنند.

به طور مثال در‌این دوره کتب پیش دانشگاهی و دوره متوسطه تقریبا هر دو سال یکبار تغییر کرد.  کتاب زیست شناسی پیش دانشگاهی در یک دوره پانزده ساله  4 بار مورد تجدید نظر اساسی قرار گرفت. در سال نخست درس  زیست شناسی  یک کتاب بو.د و سپس به  دو کتاب زیست شناسی گیاهی و جانوری تغییر یافت و سپس مجددا به در یک کتاب تجمیع شد. محتوای کتاب نیز بشدت تغییر می یافت.   یکبار با مطالب بیوشیمی  وبار بعد افزودن مطالب قارچ شناسی.. در هر بار برخی فصول آن یا کاملا حذف و یا کم و زیاد می شد.

 معلمانی که از حقوق خود ناراضی  و با مشکلات عدیده اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کردند مجبور بودند علاوه بر شرکت  در کلاسهای ضمن خدمت ، هر سال طرح درس و سوالات جدیدی را برای هر جلسه طراحی کنند زیرا  جزوه وسوالات آزمونهای  سال پیش قابل استفاده نبود  . حجم کار زیاد ، آمادگی قبل از تدریس و فعالیتهای ضمن تدریس و پس از آن موجب شد که تعداد محدودی از معلمان رسمی دبیرستان در پیش دانشگاهی تدریس کنند.

 از دیگر معایب نظام جدید (1370-1385) بر هم زدن پیوستگی دوره دبیرستان  و از بین رفتن کارکردهای اجتماعی نهاد مدرسه بود. در نظام قبلی دانش آموز 4 سال دوره دبیرستان را دریک محیط آموزشی تجربه می کرد. معلم، مدیر ، ناظم و همکلاسی ها در طول چهار سال با ویژگیهای یکدیگر آشنا  و رابطه عاطفی بین آنها شکل می گرفت و مدرسه نفش خانه دوم را ایفا می کرد . معلمی‌که سال چهارم را تدریس می‌کردند احتمالا در سالهای اول تا سوم نیز تجربه  تدریس به همان دانش آموزان را سپری کرده بود. اما در نظام جدید معلمان پیش دانشگاهی در سال آخر به دانش آموزانی تدریس می کردند که برای اولین بار آنها را در کلاس خود می دیدند . دانش آموزان نیز در سال کنکور که سالی پر از اضطراب همراه باترس است با کادر آموزشی و همکلاسی های جدید  روبرو می‌شدند.  دبیرستان که یکی از کانونهای ارتباطی قوی برای همه دوران زندگی بود،کارکردهای خود را از دست داد.

بازگشت به نظام پیشین

پس از یک دهه مشکلات نظام جدید آشکار شد. اعطای مدرک دیپلم به دانش آموزانی که 11 سال درس خوانده بودند با استانداردهای جهانی کاملا مغایر بود. در همه کشورها دیپلمه فردی بود که 12 سال تحصیل کرده باشد.  نمی توان درک کرد که علاوه بر مشکلات مذکور چه چیز باعث شد که در سال 1385 مجددا پیش دانشگاهی حذف و دوباره دبیرستان 4 ساله شد.

به هر حال تغییر نظام آموزشی آثار منفی خود را به جای گذاشت. مدارس پیش دانشگاهی در سال 1385  در دبیرستانها ادغام شدند. هر چند دوره پیش دانشگاهی به طور رسمی منحل شد اما تفکیک های ساختاری در نظام آمورشی رخ داده بود. معلمانی که سال چهارم را تدریس می کردند به عنوان یک گروه متفاوت از سایر معلمان دبیرستان شده بود و ادغام رسمی دیگر نتوانست یکپارچگی تدریس در سال های دبیرستان را بازگرداند. حتی دبیران غیر رسمی که از  آموزشگاههای خصوصی به مدرسه می آمدند همچنان تدریس کلاسهای پیش  دانشگاهی را به عهده داشتند. هزینه اردوهای مطالعاتی و کلاسهای کنکور  در ابتدای سال از دانش آموز گرفته می شد. مثلا بر اساس مصوبه دولت در سال 90 ثبت نام دانش آموز دبیرستانی در مدارس هیات امنایی 500 هزار تومان و پیش دانشگاهی 2 و نیم میلیون تومان بود اما مدیر 7 میلیون از دانش آموز پیش برای هزینه های فوق برنامه دریافت می کرد.

دبیرستانهای دولتی برای کسب مجوز پیش دانشگاهی از اداره آموزش و پرورش منطقه خود به رقابتی شدید پرداخته بودند.هدف فقط کسب درآمدبود. گزارشات بسیاری از تخلفات مالی مدیران در این دوران ثبت شده است.

انقلاب سال 1391 در نظام آموزشی کشور

‌این نظام تا سال 1391 ادامه داشت.هنوز تن رنجور نظام آموزشی از گسستگی و پیوستگی دوران دبیرستان التیام نیافته بود که ناگاه گردبادی عظیم هر سه دوره نظام آموزشی را در هم پیچاند.  انقلابی بزرگ در نظام آموزش و پرورش رخ داد. اگر در تغییر سال 1370 تنها انتهای نظام آموزش رسمی‌ تغییر یافته بود درسال 1391 تمامی‌ مقاطع تحصیلی تحت تاثیر شدید آن قرار گرفتند. نظام آموزشی 3.3.6 احراز شد. طراحان این تغییر احتمالا از خود سوال نکردند چرا در سال 1345 دوره ابتدایی از شش سال به پنج سال تغییر یافته بود و مسئولان وقت چرا آن نظام را تغییر دادند.

شاید هیچ یک از موافقین‌ این انقلاب  بزرگ فکر نمی‌کردند چه تغییرات مهمی‌ را رقم زده اند . دانش آموزان کلاس پنجم یکسال دیگر باید در مدارس ابتدایی درس می‌خواندند و معلمان دوره راهنمایی باید به اجبار به مدارس ابتدایی منتقل می‌شدند. دردوره ابتدایی یک معلم همه دروس را تدریس می‌کند و دوره راهنمایی هر معلم تدریس یک درس را به عهده دارد. چگونه ممکن بود دبیر ادبیات ، ریاضی... را به ابتدایی انتقال داد. دبیران  دوره راهنمایی ورود به دوره ابتدایی را نوعی تنزل رتبه دانسته و با آن مخالف بودند .

بدین ترتیب کمبود نیروی انسانی هم در دوره ابتدایی و هم در دوره راهنمایی مشاهده شد. آموزش کتب ششم مشکلات مختلفی را برای مدارس مسئولین متوسطه به دنبال راهکاری بودند.لذا طرح معلمان ناکارآمد را دادند.فرمهای غیر اصولی  را طراحی کردند و به ارزیابی ناجوانمردانه معلمان پرداختندابتدایی پدید آورد. مشکل تدوین کتب جدید و آموزش معلمان برای تدریس  قابل پیش بینی بود که با صرف بودجه و زمان شاید تقلیل می‌یافت. در کنار نارضایتی معلمان که حل آن به راحتی امکان پذیر نبود فضای فیزیکی مدارس دوباره دستخوش تغییرات غیر قابل پیش بینی شد. مدارس ابتدایی باید پذیرای دانش آموزان جدید و مدارس راهنمایی بخشی از ظرفیت خود را خالی یافتند. اما مشکلات انقلاب آموزش سال 1391 به موارد فوق محدود نمی‌شد . دانش آموزان پایه ششم پا به سن بلوغ می‌گذاشتند و با بچه های کلاس اولی در یک مدرسه بودند. در نظام قدیم بچه ها قبل از سن بلوغ در یک مدرسه و بچه‌های بالغ شده در مدارس راهنمایی بودند. مدیران و معاونین  آنها که با دانش آموزان در مدرسه روبه رو بودند یا بهتر بگوئیم زندگی می‌کردند با مشکل عدم تجانس سنی روبه رو شدند.آزار و اذیت کودکان پایه او ل و دوم به ادارات آموزش و پرورش منعکس شد و راهکارهای مختلفی در پیش گرفته شدند. ساعت زنگ تفریح اول تا سوم از رنگ تفریح بچه های چهارم تا ششم جدا شد.‌این راهکار مشکل دیگری را به وجود آورد. هنگامی‌که گروهی در کلاس بودند گروه دیگر در حیاط مدرسه مشغول بازی بودند. نظم مدرسه به هم ریخته بود. مدیران مدارس درخواست معاونین بیشتری کردند.‌این راهکار شاید مشکلات را تقلیل داد اما برای نظام آموزشی که با کمبود بودجه روبه رو بود بخش ستادی را بزرگتر از قبل ساخت.در برخی مناطق مدارس دوره اول و دوم ابتدایی را از یکدیگر جدا کردند.

این مشکلات در سال 94  میان متوسطه اول و دوم شاید بیش از دوره ابتدایی رخ داد. انتقال دبیران میان پایه اول و دوم موجی از مشکلات را برای معلمان و مدیران و ادارات به وجود آورد. متوسطه دوم با مازاد و متوسطه اول با  کمبود نیرو مواجه شد. معلمان دبیرستان به هیچ وجه تمایل نداشتند وارد مدارس راهنمایی شوند. مسئولین متوسطه به دنبال راهکاری بودند.لذا طرح معلمان ناکارآمد را دادند.فرمهای غیر اصولی  را طراحی کردند و به ارزیابی ناجوانمردانه معلمان پرداختند. شرط اصلی حب و بغض مدیران بود با هر که مشکل داشت ناکارآمد و هر که را می پسندید کار آمد لقب می گرفت اگر خود یا خانواده اش بیماری صعب العلاج داشتند کار آمد و اگر سالم بود امتیازش کم می شد. بدین ترتیب در مفطع متوسطه درسال 94 بلوایی برپا شد.

وبه اجبار دبیران مازاد دبیرستان را به مفاطع راهنمایی و در برخی مناطق به دوره ابتدایی منتقل کردند.

آثار مخرب این تغییر در آبان 94 که دو ماه از سال تحصیلی می گذشت پدیدار شد.مدیرانی که میزبان نیروهای مازاد بودند اکثرا شاکی بودند. معلم ناراضی سرکلاس به دانش اموز توهین می کند درس نمی دهد ، اولیا ناراضی و شاکی از رفتار معلمان .مدیران از مسئولین درخواست مجوز برای گرفتن نیروهای آزاد حق التدریس را داشتند . مسئولین مناطق هم برای اینکه مدارس دولتی از دانش آموز خالی نشود  مجوزها را دادند.در این تغییرات مدارس غیر انتفاعی که از ثبات بیشتری برخوردار بودند حسابی سود بردند.خانواده ها از آشفتگی مدارس کلافه شده بودند.هزینه های مالی و غیر مالی نظام 6-3-3بر پیکره نظام آموزش و پرورش آن چنان عظیم است که تا سالیان آتی هنوز  ادامه خواهد داشت.

تغییر در ساختار نظام آموزشی و محتوای کتب درسی محصول دو نیرو یا عامل بوده است. گروهی از سیاست‌گذاران از سر دلسوزی با تحلیل نقاط وضعیت کنونی تلاش کرده‌اند  نظام بهتری را جایگزین نمایند.‌این گروه هر چند دلسوزانه ساختار و محتوای کتب درسی را تغییر می‌دهند اما احتمالا شناخت عمیقی از پیامدهای دگرگونی در نظام آموزشی ندارند.

  گروه دوم به دنبال اهداف شخصی و سودجویانه خود هستند. هر تغییری در محتوای کتب درسی سود هنگفتی برای گروههای مختلف رقم می‌زند. دانش آموزان و اولیایی که آنها نیاز بیشتری به کتب کمک آموزشی ، مدارس غیر انتفاعی و آموزشگاههای خصوصی احساس خواهند کرد و بالاجبار برای دستیابی به‌اینده بهتر فرزندان خود از جیب شان هزینه می‌کنند.

در عمل نمی‌توان میان‌این دو نیرو تفکیک کرد و نیازی نیز به‌این تفکیک وجود ندارد. تغییر درساختار نظام آموزشی را می توان به یک زلزله 9 ریشتری و تغییر در محتوای کتب را به یک زلزله 7 ریشتری تشبیه کرد.

باید به بی ثباتی نظام آموزشی پایان داد. ثبات شرح اصلاح و بهبود است. تغییر در نظام آموزش زندگی یکایک مردم کشور را تحت تاثیر قرار می‌دهد. تغییرات بزرگ را باید مشروط به شرایط سخت ساخت. شورای عالی آموزش و پرورش نهادی است که می‌تواند ساختار نظام آموزش کشور را دگرگون سازد. اما رئیس ‌این شورا رئیس جمهور است. شورایی که عملا در درون آموزش و پرورش است.

پیشنهاد مشخص‌ این است که مجلس شورای اسلامی‌ تغییر در نظام آموزش و پرورش را برای دو دهه و تغییر در محتوای کتب را برای یک دهه ممنوع نماید و بازنگری در ساختار را هر بیست سال یکبار و تغییر در محتوای کتب آموزشی را هر ده سال یکبار مجاز اعلام نماید.

تغییر محتوای کتب آموزشی

هرچند نظام آموزشی از سال 1345 تا کنون تنها در سه دوره 1371 و1385و1391  دگرگون شد، اما کتب درسی بدون اغراق هرساله دستخوش تغییرات محتوایی گردید. این تغییرات در همه کتب و همه رشته ها صورت می گیرد. به طوری که یکی از اصلی ترین وظائف گروههای آموزشی در هر منطقه  بررسی محتوای جدید کتب درسی هرپایه است. سازمان تالیف کتب درسی از گروههای آموزشی و آنها  از معلمین مربوطه می خوا هند کتاب سال جدید را بررسی  و اشتباهات آن را گزارش دهند. 

هر کتاب درسی سالانه دستخوش تغییرات اساسی می شود. در اینجا به عنوان تنها یک نمونه  تغییرات کتاب "زیست شناسی و آزمایشگاه 1" در سال 92 نسبت به 91 می پردازیم.

سازمان تالیف کتب درسی اصلاحات کتاب زیست شناسی را  بالغ بر 180 مورد  و در نوزده صفحه منتشر کرد. از همین رو کتاب مجددا چاپ گردید.  آوردن کل تغییرات  درمجال این مقاله نمی گنجد. بسیاری از جملات کتاب به طور اساسی تغییر یافت مثلا عبارت « قبل از لوله گوارش» به « بخشی از لوله گوارش» تغییر می یابد که کل محتوا را تغییر می دهد.

  در جدول زیر برخی از این تغییرات آمده است. علت تغییرات بسیار جالب توجه است. برخی از اشکال کتاب کاملا غلط بود به طور مثال شکل گلبول  سفید بی دانه و دانه دار  به جای یکدیگر  اشتباه   شده است! پس از یکسال تشخیص داده شد که خودآزمایی ها باید حذف شود چون در کلاس وقت کافی برای بررسی آنها وجود ندارد، اشتباهات لغوی تصحیح گردید، عنوان فصل تغییر یافت.

جملات کتاب و اشکال آن برای معلم و دانش آموز مثل امر مقدس هستند باید آن را مسلم بدانند و تنها آن را تفسیر کنند. معلمی که می داند کتاب غلط است نمی دانم چگونه نادرستی کتاب را توجیه کند. معلم و دانش آموز مجبور می شوند طوطی وار مطالب را حفظ کنند.

مشکل زمانی بهتر درک می شود که می دانیم در کنکور زیست شناسی بیش از مفاهیم باید برروی تمام کلمات تاکید کرد. بعضی از سوالات کنکور در مورد  قیدهایی مانند"بخشی و اغلب و همیشه ... "است. دبیران سردرگم فقط با این  جمله تکلیف خود و دانش آموز را یکسره می کنند. از نظر ما کتاب غلط است اما در امتحان کنکور ملاک آزمون کتاب درسی همان سال است. به بیان دیگر این تغییرات موجب شده کتابهای درسی دیگراز هیچ سندیت و مرجعیتی برخوردار نباشند.

هزینه واقعی تغییر کتب درسی

هزینه واقعی تغییر کتب درسی بسیار بالاست. مسئولین وزارت آموزش و پرورش هزینه سالانه چاپ کتاب درسی را هزار میلیارد تومان اعلام کرده اند.  در ایران سالانه حداقل 13 میلیون دانش آموز تحصیل می کنند، هر دانش آموز به طور متوسط هر ساله ده جلد کتاب دارد که قیمت واقعی آن بیش از ده هزار تومان می باشد. بدین ترتیب هزینه تغییر سالانه 1300 میلیارد تومان می باشد (اندکی بیش از رقم مسئولین کشور است.)

بودجه وزارت آموزش و پرورش 28 هزار میلیارد تومان است. اگر همان رقم رسمی هزینه چاپ کتاب‌های درسی را یکهزار میلیارد تومان در نظر بگیرید،  سه درصد هزینه آموزش و پرورش صرف چاپ کتب جدید می شود.هزینه ای غیر ضروری که کمترین هزینه واقعی آن چاپ کتاب است.

 هزینه نابودی محیط زیست از دیگر خسارتهای این پدیده است ؛  برای 13 میلیون دانش آموز 130 میلیون کتاب درسی  با میانگین 150برگ چاپ و در آخر سال به زباله ریخته می شود[i] به بیان دیگر سالی دو ملیون درخت  نابود می شود.

تفکیک دو نهاد آموزشی مدرسه و خانواده

خسارتهای اقتصادی و مادی تغییرات پی درپی کتب درسی بسیار کمتر از خسارتهای آموزشی و اجتماعی است. خانواده همواره نهاد مکمل مدرسه بوده است. پدر، مادر،خواهر و برادر به عضو کوچکتر خانه در امور درسی کمک می کردند.آموزش خانوادگی کارکردهای مثبت عدیده ای داشت.برادر یا خواهری که به عضو کوچکتر درخواندن درس کمک می کرد هم نقش معلم را بازی می کرد و هم از مرور خاطرات کودکی اش لذت می برد. این ارتباط صمیمی کانون خانواده را گرمتر ونیاز به معلم خصوصی را کمتر می کرد. تغییرات پی در پی کتب درسی این کارکرد خانواده را از بین برده است نه تنها پدر و مادر حتی برادر خواهر با دو سال تفاوت سنی هم نمی تواند به عضو کوچکتر کمک کنند. روشهای آموزش تغییر یافته و دانش آموز با دوگانگی روش تدریس در خانه و مدرسه روبه رو می شود.

تجاری شدن بیشتر نظام آموزشی

تغییر مدام کتب درسی نیاز خانواده ها  را به معلم خصوصی،آموزشگاههای انتفاعی و کتب کمک درسی را تشدید می کند. متاسفانه برآوردی از گردش اقتصادی این گونه فعالیتها نداریم اما اگر با هزینه هزار میلیارد تومانی چاپ کتاب را شاخصی از حجم گردش مالی در نظر بگیریم احتمالا به رقمی بیش از ده هزار میلیارد تومان خواهیم رسید. این حجم بدون تردید گروههای بزرگ سودجو را ایجاد کرده است. این گروه بزرگ منافع زیادی  در تغییر کتب درسی دارند .احتمالا این گروه پیشنهادات زیادی برای اصلاح سالانه کتب درسی می دهند و برای پیشبرد آن لابی کرده و بر مسئولین آشکار و پنهان فشار می آورد.

سخن پایانی

بدون تردید تظام آموزشی کشور متاثر از شرایط کلان اقتصادی، سیاسی و فرهنگی کشور است. این نظام مشکلات پیچیده ای دارد. نارضایتی از نظام جملات کتاب و اشکال آن برای معلم و دانش آموز مثل امر مقدس هستند باید آن را مسلم بدانند و تنها آن را تفسیر کنندآموزشی پدیده ای جهانی است و اصلاح آن تا ابد ادامه خواهد داشت. از همین رو از طرح مشکلات نباید خسته و ناامید شد. مشکلاتی که در این مقاله نیز به آن اشاره شد در همین چارچوب است: مشکلی واقعی، تلخ اما قابل اصلاح است. قبول آنها نیز به معنای انکار سایر مشکلات نیست. این مقاله در ضمن قبول مشکلاتی مانند کسری بودجه وزارت آموزش و پرورش، کمبود حقوق معلمان،بیکاری فارغ التحصیلان و غیره بر پدیده تغییرات ساختاری و محتوایی نظام آموزش و پرورش پرداخته است و از مسئولین کشور می خواهد با وضع مفررات بلند مدت ثبات را به نظام آموزشی بازگرداند.کودکان و نوجوانان سرمایه های عزیز و آینده این سرزمین هستند. بازی با سرنوشت عزیزانمان را متوقف سازیم و شوق یادگیری را با ثبات و آرامش به فرزندان این مرزو بوم هدیه کنیم.        

این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید

[i]http://www.farsnews.com/printable.php?nn=13920615000404

ارسال مطلب برای صدای معلم

این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید