" نوشتن تابش تکلم ، و تکلم تابش تفکر است"
" قرآن با شکوه ترین انشای هستی است "
« بنويسيد زيرا جز با نوشتن چيزي را به خاطر نخواهید سپرد » امام صادق ( ع )
مقدمه :
نوشتن فرصتي براي انديشيدن ، تجسم نمودن و به خاطر آوردن است . ديدگاه مشترك درباره ي نوشتن بدين قرار مي باشد كه نوشتن برقراري ارتباط و انتقال اطلاعات و عقايد از طريق نظامي از نشانه هاي مكتوب است . در واقع نوشتن يك آفرينش و خلاقيت تام است كه در يك طرف آن خلق افكار و انديشه ها و در طرف ديگر نظم بخشي اين انديشه ها در قالب هاي زباني مورد نظر قرار دارد .
کودکان دبستان مطلبی را می توانند بنویسند که قبلا در باره ی آن بتوانند سخن بگویند، و هنگامی می توانند در باره ی موضوعی سخن بگویند که راجع به آن، تجارب و اطلاعاتی داشته باشند.
برای این که نوآموز چیزی بنویسد، مهارت در نوشتن کلمات و جمله ها را هم باید فرا گرفته باشد. پس انشاء نویسی را هنگامی می توان انتظار داشت که شخص پایه های آن را آموخته باشد.
در روزگار ما که عبارت " آموختن برای زیستن" به یک شعار جهانی تبدیل شده است و شهروندان از حقوق برابر برخوردارند و می توانند عقاید و نظرات خود را به صورت مکتوب ابراز کنند، نوشتن از ضروریات زندگی می باشد ؛ از سوی دیگر تعداد دانش آموزانی که در نوشتن احساس ناتوانی می کنند روز به روز در حال افزایش هستند ( آمار جهانی اختلال یادگیری بین 4 تا 12 درصد است ولی طبق گزارشات مراکز مشاوره و کارشناسی های مشاوره مناطق در کشور ما گاهی فراتر از عدد جهانی است).
لذا ضروری است جهت جلوگیری از ضعف نوشتاری که خود پایه ای برای انشاء نویسی ،مکاتبات بعدی، مقاله نویسی و نویسندگی است ، دانش آموزان مهارت های پایه را هم در خانواده و هم در سیستم آموزشی یاد بگیرند تا بتوانند در ایفای نقش خود ، بیان عقاید و نظرات خود توانمند باشند و برای جامعه و کشور خود سودمند ومفید باشند.
متاسفانه اغلب تحصیل کرده ها ، علی رغم سال های طولانی تحصیل در دبستان تا دانشگاه با وجود خواندن درس های ادبیات ، نه تنها در نوشتن بلکه در سخن گفتن نیز ناتوان هستند . این ضعف که تقریبا جنبه فراگیر دارد و در بسیاری از فارغ التحصیلان مراکز آموزشی و سطوح مختلف دیده می شود، بی گمان از نحوه ی آموزش درس انشاء و ادبیات فارسی و به طور کلی سیستم های آموزشی و نحوه ی مدیریت کلاسی ما به ویژه در دبستان و مقاطع دیگرسرچشمه می گیرد و به زعم بنده ( بابلی) با شیوع اینترنت و عدم استفاده ی درست از شبکه های اجتماعی که منجر به کم حوصلگی نسل نوجوان و جوان ما شده است و همچنین عدم یا کاهش مطالعه غیر درسی نسل حاضر و مزید بر علت عدم آگاهی والدین در این زمینه ها و کاهش گفت مان های خانوادگی، در چند سال یا دهه ی آینده این ضعف در نویسندگی و خلاقیت در کشور مشهود تر خواهد بود.
به علاوه عدم انجام کارهای پژوهشی ملی در حوزه انشاء ، نویسندگی و اوضاع و احوال مقالات دانشگاهی به عنوان منابع مطمئن جهت رصد و رسیدگی به مشکلات این حوزه مهم را نیز باید در نظر گرفت و در صورت انجام چنین پژوهش هایی ، عدم توجه به نتایج پژوهشی و سلیقه ای عمل کردن مسئولان کشوری ،گاهی اوقات هم نتایج بعضی از پژوهش ها که واقعیات کشور ما را نشان می دهد به دلیل این که خوشایند مدیران بالادست نیست به دلایل مختلف محرمانه یا نامعتبر تلقی می شوند و در کتابخانه ها خاک می خورند در صورتی که در دنیا و به خصوص کشور آمریکا از نتایج چنین پژوهش هایی استقبال می نمایند و مردم آمریکا نتایج ناگوار حاصل از مطالعات تطبیقی و مقایسه های بین المللی پیشرفت تحصیلی دانش آموزان خود را دیگر محرمانه تلقی نمی کنند، هم اکنون این اخبار در صفحه ی اول روزنامه ها چاپ می شود واز بخش های مهم سخنرانی های سیاست مداران است.
در اقتصاد رو به رشد جهانی ، شهروندان شواهدی را که حاکی از نقش چشم گیر آموزش نیروی کار در آینده ی آمریکاست، به خوبی مشاهده می کنند و مصمم می شوند که در این زمینه به رقابت بپردازند (سرکارآرانی و مقدم، شکاف آموزشی،1390).
لذا نتایج پژوهش ها ، باید هدف های واقعی ، روشن و دقیق که پایه ای برای بهبود آموزش و پیشرفت یادگیری و توسعه ی ملی باشد را پیش پای مسئولان و سیاست گذاران قرار دهد؛ چرا که بدون وجود هدف های روشن پیشرفتی به دست نمی آید، و نمی دانیم در کدام مسیر باید حرکت کنیم.
انشاء چیست؟
معنی لغوی انشاء: کلمه ای عربی است و معادل فارسی آن دبیری است، انشاء به معنی آفرینش ، ایجاد و خلق کردن است.
در لغت نامه ی دهخدا: " انشاء" یعنی: " آفرینش، ایجاد، سخن پردازی، نویسندگی ، شاعری، نوشته ی فصیح و با سجع و قافیه، هر نوع نوشته ای که مراد از آن نمایاندن قدرت نویسندگی و تعیین ارزش نوشته باشد.
برونر(1971): انشاء را فرزند اندیشه و فعالیت ذهنی پیچیده معنی کرده است.
تعریف انشاء از نگاه متخصصان: " انشاء عبارتست از حرکت و انتظامی که به افکار داده می شود ، هر گاه افکار، تنگ و فشرده به یکدیگر تنظیم شوند سبک بیان محکم ، گرم و با جزابت می شود؛ برعکس اگر این افکار به کندی ار پی هم در آید و فقط به زور ، الفاظ به هم ملحق شود، هر قدر ظریف و زیبا هم باشد، بلاخره بیان آن مبهم و سخت و افتان وخیزان خواهد بود.
خلاصه: انشاء به معنی ایجاد کردن، پرورش دادن،ابداع و خلق کردن است و آنچه را که امروزه فن انشاء گفته می شود از نخستین معنای آن (ایجاد) گرفته شده است. انشاء به معنی نظم دادن به فکر به معنی ایجاد کلام و سخن و نگارش آن است.
معادل فارسی انشاء دبیری است که به معنی منشی گری و کتابت می باشد.در اصطلاح ادبیات انشاء عبارت از نگارش جملات و عباراتی است که افکار نویسنده را به صورتی روشن و زیبا بیان کند که خواننده آنها را به سهولت بفهمد و برایش خوشایند و مطلوب باشد.
اهداف آموزش انشاء
یکی از اهداف اساسی درس انشاء در مدارس ، تقویت قوه ی استدلال ، تفکر و دقت دانش آموزان و تحریک آن ها به درست دیدن ، درست شنیدن و سپس دیده و شنیده خود را به طرز ساده و روشن بیان کردن و نوشتن است که این کار از جمله سازی ساده شروع و تا نوشتن مقاله در یک موضوع و کسب مهارت در نوشتن پیش می رود. بنابراین هدف اساسی از آموزش انشاء کمک به شکوفایی استعداد های نهفته و پرورش آن ها و بلاخره خلق آثار ادبی است.
به طور خلاصه اهداف آموزش انشاء عبارتند از :
1- آشنایی با قواعد درست نویسی ، رسم الخط، املاء و ویرایش
2-ایجاد نگرش مثبت در کاربرد انواع نوشته ها
3-شکوفایی استعدادهای نهفته
4-بازگویی اندیشه ها واحساسات
5-تقویت قوه ی توصیف، استدلال ، تفکر منطقی، دقت و تخیل
6-تشخیص نوشته های درست از نادرست،
7-تقویت مهارت های چهارگانه ی زبان ( گوش دادن، سخن گفتن، خواندن و نوشتن)
8-ایجاد حس اعتماد به نفس.
عوامل و عناصر تشکیل دهنده ی انشاء
انشاء از مواردی تشکیل می یابد که به عنوان عناصر تشکیل دهنده ی آن محسوب می گردد. این عناصر عبارتند از :
1-کلمه ها و ترکیب ها
2-مطالعه ی فراوان
3-تفکر و استدلال
4-توجه کافی
5-استفاده از حافظه
6-داشتن صبر و حوصله
7-تمرین
8-نوآوری و خلاقیت.(عطاری کرمانی، 1371).
انواع انشاء
1) توصیفی یا وصفی : ساده‌ترین نوع انشاء است ؛ دانش‌آموز چیزهایی را که در اطراف خود می‌بیند یا می‌شنود یا احساس می‌کند وصف و تعریف می‌نماید.
2) انشاء تحقیقی ( گزارش‌نویسی): برخی گزارش‌نویسی را نوعی انشای نقلی به حساب می‌آورند.
وقتی دانش‌آموزان به گردش علمی می‌روند معلم می‌تواند از آنها بخواهد که گزارش از آن روز تهیه کند. غالباً برای تهیه گزارش نیاز به تحقیق،سؤال و جست و جو می باشد.یعنی هر انشایی که نیاز به تحقیق و تفحص داشته باشد.
3) انشای نقلی: برای بیان سرگذشت خود یا دیگران به کار می رود یا معلم می تواند برای آموزش انشای نقلی تمرینات زیر را انجام دهد ؛ داستان‌گویی،نوشتن خلاصه متن خوانده شده نوشتن خلاصه کارهایی که در زمان معینی انجام شد مثلاً روز جمعه چه کار کرده.
4) برگرداندن شعر به زبان ساده و نثر امروز: معلم می‌تواند شعرهای مناسبی را از کتاب فارسی یا خارج از کتاب به دانش‌آموزان داده و بخواهد که اشعار را به نثر ساده امروز بنویسند ؛ شاگردان باید توجه کنند در این نوع نوشته از حاشیه رفتن خودداری کنند و تنها مفهوم را به زبان ساده و گویا و کوتاه بنویسند.
5) انشای تخیلی: محصول ذهن و ساخته و پرداخته افکار دانش‌آموز است و غالباً اساس خارجی ندارد این نوع انشاء فرصتی است برای شناخت افکار دانش‌آموز و گرایشات درونی او که در چه دنیایی و آرزوهای درست و غلط او چگونه است.معلم می‌تواند شروع داستانی را بگوید و دانش‌آموزان آن را تمام کنند یا از شاگردان بخواهیم قلم،کاغذ،دفتر یا تخته سیاه و سرگذشت اشیاء را بیان کند.
6) خلاصه‌نویسی: موجب پرورش قدرت نویسندگی و گسترش از کودکان می شود و آنها را آماده می‌کند که در موقع لزوم بخوانند اصل مقصود یک درسی یا یک مقاله را استخراج نمایند.
7) نامه‌نگاری: نامه بیان کتبی موضوعی است برای مخاطبی که حضور ندارد . نامه‌ای را که ما می‌نویسیم معرف شخصیت فرهنگ،ادب و ذوق و سلیقه ماست و باید همان اثر را در مخاطب بگذارد که شخصیت خود ما می‌گذارد.
روش های آموزش انشاء
روش های آموزشی نوشتار و انشاء را می توان به پنج شیوه تقسیم بندی کرد که عبارتند از:
1- روش الگوها: در این روش فرض بر این است که کودکان قبل از این که از قدرت تفکر تثبیت شده ای برخوردار باشند می توانند تقلید از یک نوشتار را یاد بگیرند. در این روش از شیوه دیکته مستقیم یا روش های گوناگون استفاده می شود که با وا داشتن کودکان به تفسیر جمله ها همراه است.
2- روش مرحله ای: این روش دانش آموزان را از سه فرآیند نوشتاری مفروض آگاه می کند: مرحله ی پیش از نگارش، مرحله نوشتاری، مرحله ی بازنگری و اصلاح.
3- روش تلفیق جمله ها: این روش تلفیقی است از برخی جنبه های روش الگوها که در آن کودکان می توانند مهارت ها را از طریق تقلید یاد بگیرند. در این روش جمله وجود مستقلی است که در کانون توجه قرار دارد. طرفداران این روش عقیده دارند که دادن تکالیف انشاء در حکم این است که از دانش آموزان بخواهیم که یک باره با تمام مسائل پیچیده نوشتاری درگیر شوند.
4- روش رابطه ها: این روش بر رابطه هایی تاکید دارد که میان نویسندگان و شنوندگان آن ها و نیز نویسندگان و موضوع هایشان وجود دارد. کودکان غالبا برای شنونده ای بسیار نزدیک و در باره ی موضوعی بسیار خصوصی می نویسند و این نوشتار خود محوری طبیعی آن ها را منعکس می کند.
5- نظریه ی جهانی: این نظریه بیان می کند که کودک برای این که با کارآیی بنویسد باید دارای نظریه ای در مورد جهان باشد.
مسائل و مشکلات درس انشاء
یکی از علل اساسی ضعف انشاء در مقاطع مختلف تحصیلی این است که این درس مانند ریاضی ، علوم و دیگر دروس چارچوب خاصی ندارد و نوآموزان خود به خود نمی دانند که چگونه می توانند یک انشاء خوب بنویسند.
معلمان نیز اصول ، قواعد و روش صحیح و روشنی برای این درس نشناخته و درصدد کشف آن ها نیز برنیامده اند و دیگر این که به عنوان یک برنامه درسی مغفول ( بحث برنامه درسی رسمی، پنهان و پوچ )به آن نگریسته می شود.
برخی از کاستی ها و نارسایی ها ی آموزشی انشاء عبارتند از:
1- کمبود دبیران متخصص
2- تعداد زیاد دانش آموزان در یک کلاس
3- عدم کفایت ساعات درس انشاء
4- پیروی از شیوه های کهنه در آموزش انشاء
5- نبود یا کمبود وسایل و تجهیزات کتابخانه ای
6- ضعف فرهنگ کتابخوانی در مدارس و خانواده ها.
راهکارهای تقویت انشا نویسی
انشا درسی است که در صورت اعتنا و اعتلا ، انقلابی در آموزش و پرورش کشور ایجاد می کند و فرهنگ جامعه را به شکل جهشی ، ارتقای درجه می دهد .
استفاده از پنج حس برای نوشتن انشا لازم است و باید این پنج حس در دانش آموز تقویت شود . کار انشاء این است که به شاگرد بگوید خوب ببین ، خوب بشنو ، خوب لمس کن ، خوب بچش و خوب استشمام کن .
با انشا می توانیم درد ها و خواسته های جوانان را کشف کنیم و با دادن موضو عات در مان گر آن ها را درمان کنیم .
کار انشاء پرورش فکر وانسان های متفکر است . انشا مادر دروس است . اگر مادر ضعیف باشد ، بچه های ضعیف و ناقصی تحویل می دهد . پرورش انسان های محقق و پژو هشگر به عهد ه ی درس انشاست .
انشاء به معنی ایجاد کردن،پرورش دادن،ابداع و خلق کردن ،نظم دادن به فکر و نیز ایجاد کلام و نگارش آن در قالب عبارات زیباست. جمله نویسی و یا موضوع انشاء در کلاس درس ، باید طوری باشد که خاطره ای در ذهن دانش آموز تداعی کند یا چیزی را ببیند و بشناسد تا بتواند در مورد آن مطلب بنویسد.
دانش آموزان دارای اختلال یادگیری در بسیاری از جنبه های بیان نوشتاری از همکلاسی های فاقد اختلال یادگیری،عقب ترند.این تفاوت ها همیشه پایدار نیست و تا حدود زیادی برطرف می شود. دانش آموزان دارای اختلال یادگیری احتمالاَ در زمینه جمله نویسی و انشاء نویسی ،یعنی دستور زبان ومحتوا ضعیف اند.هر چند دانش آموزان بزرگتر، اصول نحوی وواژگان پیچیده تری را نسبت به دانش آموزان خردسال به کار می برند .
انشاء در واقع همان مهارت دانش آموز در امر نوشتن است که با به کار گیری واژه ها و کلمات ، جملات و عبارات زیبایی با توجه به قواعد دستور زبان می نویسد وبا نوشته ی خود اندیشه ای را ارائه می دهد.
بین مهارت نوشتن و دیگر مهارت های آموزش زبان فارسی رابطه ی معنا داری وجود دارد و لذا برای ایجاد مهارت نوشتن به پرورش مهارت در گوش دادن ، صحبت کردن ، خواندن و تفکر باید توجه کرد .
مهارت در نوشتن انشا نشانه ی تکامل در زبان آموزی است ، اگر فردی نتواند دیده ها و شنیده ها و اندیشه های خود را بر اساس قواعد نگارش بنویسد ، در واقع به هدف زبان آموزی دست نیافته است .
در حیطه زبان آموزی، چهار رکن اصلی گوش دادن – صحبت کردن خواندن و نوشتن امروزه در دنیا به عنوان یک قانون مسلم پذیرفته شده در آموزش تمامی زبان های دنیا و برنامه های آموزشی مدنظر قرار می گیرد.
در این چهار قدم به ترتیب نوشتن جایگاه چهارم را به خود اختصاص داده ، چرا که سه امر گوش دادن و صحبت کردن و خواندن برای نوشتن مقدمه و پیش سازمان دهنده , و زمینه بوده و بالاترین سطح را به خود اختصاص داده است.
سه مرحله ی اساسی برای انشا :
1) مرحله ی پیش از نوشتن
2) مرحله ی حین نوشتن
3) مرحله ی پس از نوشتن
قبل از نوشتن کودک در ابهام به سر می برد و ابهام ترس آور است. بزرگ ترین مشکل در نوشتن، شروع آن است پس باید بن بست نوشتن را در هم شکست.
با مطالعه، گفت و گو، مشاهده، فضا سازی، ایجاد شبکه ی خورشیدی می توان گام های موثری در این راه برداشت.
مطالعه ، ابزاری برای روشن کردن ذهن است.
بعضی از موضوعات احساسی احتیاج به مشاهده دارد زیرا حس کردن و لمس کردن مهم تر از فقط شنیدن است.
فضا سازی که موجب آمادگی ذهنی می شود.
راهکارها
*افزایش حوزه واژگان دانش آموزان با استفاده از بازی های کلاسی
* تقویت مهارت جمله سازی
* موضوع مناسب و مورد علاقه دانش آموزان باشد
*نوشتن انشا در کلاس درس
* نوشتن انشا به صورت گروهی توسط دانش آموزان
* آموزش نقد صحیح انشا توسط معلم
* خلاصه نویسی مطالب روشی بسیار موثر است
از جمله راهکارهای عملی تقویت انشا که می شود در کلاس درس آن را مبنای آموزش قرار داد به موارد ذیل اشاره می شود :
1- افزایش حوزه واژگان دانش آموزان با استفاده از طراحی بازی های کلاسی
2- تقویت مهارت جمله سازی، از طریق نوعی بازی و مسابقه کلاسی
3-تقویت بند نویسی از طریق :
4- نوشتن انشا در کلاس درس
5- نوشتن انشا گروهی
6-آموزش نقد صحیح انشا
7-ارزیابی به گونه توصیفی بخصوص درابتدای سال تحصیلی
8- استفاده از موضوع های واگرا
9- تکمیل داستان های نیمه تمام
10- تلفیق درس انشا با سایر دروس
11-حس گیری (ایجاد حس نوشتن کمک به تصویر سازی ذهنی دانش آموزبا کمک پخش صدا ی :موزیک ،حیوانات، باد ،باران و... )
12-معلم نیز به همراه دانش آموزان انشا بنویسد ، ولی در آخر کار انشا خود را بخواند تا اعتماد به نفس دانش آموزان کاهش پیدا نکند.
13-انشا شفاهی می تواند نقش زیادی در تقویت مهارت انشا نویسی داشته باشد.
14-داستان سازی بدون آمادگی قبلی به طوری که هر دانش آموز بتواند به نوبت چند جمله ی داستان را ادامه بدهد.
15-تشویق دانش آموزان به کتاب خوانی ،معرفی کتاب های مناسب با گروه سنی دانش آموزان
16-استفاده از عروسک های دستی واجرای نمایش های عروسکی در کلاس
17- آموزش استوره ها، سمبل ها ، نمادها
18-استفاده از روش بحث وگفت و گو در سایر دروس (هدیه ها ،بخوانیم ،تاریخ و...)می تواند سبب تقویت مهارت انشا نویسی شود.
19-برای تشویق دانش آموزان از کتاب های مناسب برای جایزه دادن استفاده کنیم.
20- تصاویر مناسبی انتخاب کرده ودر مورد آن در کلاس درس بحث و گفت وگو کنیم.
تولید صدای باران ،باد ،موج و رگباربا استفاده از تکان دادن کاغذ (حس گیری)
پیشنهادات
1- باید کوشید تا کلاس انشاء که مادر تمام دروس است دارای برنامه و طرحی مناسب در ابعاد گوناگون آموزشی باشد.
2- مشکلات و تنگناها و علل افت و نارسایی کلاس انشا به درستی بررسی و تحلیل گردد و راه حل های مناسب و علمی برای رهایی از این شرایط نامناسب مطرح شود .
3- شیوه های مناسب نگارش و انشا به دانش آموزان شناخته و آموزش داده شود.
4- مجموعه ی تجربه های موفق، روش های مطلوب و شیوه هایی که معلمان موفق در این زمینه داشته اند جمع آوری، بازیابی و بررسی شود .
5- فرهنگ مطالعه رواج یابد و در ساعت انشا از مطالعه ، کتابخوانی و فرهنگ انتقادی استفاده شود.
6- تشویق اولیا و مربیان در ارتباط با نوشته های دانش آموزان
7- برگزاری المپیاد های انشا نویسی
8- بحث و تبادل نظر، پرسش و پاسخ در درس انشا
9-تغییر نوع نگرش معلمان ، خانواده ها و مسئولان آموزشی در مورد درس انشاء و ارتقاء جایگاه علمی آن هم در نظر و هم در عمل
10-تشویق خانواده ها به رفت و آمد بیشتر با اقوام و دوستان تا کودکان مهارت های واقعی و عملی را در جمع یاد بگیرند.
11- آموزش به خانواده ها برای کاهش میزان تماشای تلویزیون و کامپیوتر و دیگر وسایل الکترونیکی که جایگزین گفتمان های خانوادگی شده اند.
فهرست منابع
1- قاسمي پويا ، اقبال ( 1382 )، راهنماي معلمان پژوهنده ، تهران : لوح زرين.
2 - سيف ، علي اكبر( 1370) ، « اندازه گيري و ارزشيابي پيشرفت تحصيلي » ، تهران : آگاه
3 - هورن ، هلن( 1379 ) ، چگونه كيفيت آموزش را بهبود بخشيم ؟ ، تهران : قدياني
4 - آقازاده، محرم. احديان، محمد( 1378)، راهنماي روش هاي نوين تدريس ، تهران : انتشارات
5 - اسپالرينگ ، چريل ال ، مترجم : نائينيان و بيابانگرد( 1377 ) ، انگيزش در كلاس درس ، تهران : مدرسه .
6-تبریزی،مصطفی(1376)، درمان اختلال دیکته نویسی.تهران: انتسارات فرا روان.
7-سر کارآرانی،محمدرضا و مقدم ، علی(1390).شکاف آموزشی.تهران : انتشارات مدرسه.
8 - خورشيدي ، عباس( 1381 ) ، رو ش ها و فنون تدريس ، چاپ دوم ، تهران : سيطرون .
9 - شعباني ، حسن( 1377 ) ، مهارت هاي آموزش و پرورش ، چاپ هفتم ، تهران : سمت .
10 - مير كمالي ، سيد محمد ، ( 1381 ) ، روابط انساني در آموزشگاه ، چاپ پنجم ، تهران : سيطرون
11- باطنی ، محمد رضا ، ( 1385) ، نگاهی تازه به دستور زبان ، چاپ دوازدهم ، تهران : آگاه
12-آموزگار، محمد حسن. آموزش انشاء در دبستان.
13-علی پاشازاده،افسانه.مقاله : نوشتن انشاء های خلاق. گروه های آموزش عمومی گلستان.
14- استفاده از وبلاگ : محسن نصیری
آخرین اخبار و تحلیل ها در حوزه آموزش و پرورش ایران و جهان در سایت سخن معلم
با گروه سخن معلم باشید .
نظرات بینندگان