ویژگی های وزیر آینده آموزش و پرورش از نگاهی دیگر : به دنبال انتخاب وزیر آموزش و پرورش از " دایره بسته مدیران " نباشید ! قحط الرجال که نیست !آزموده را آزمودن خطاست ...

سعید شهسوارزاده / عضو شورای نویسندگان صدای معلم :

مقدمه :
در زمان استقرار دولت يازدهم کشور با بحران صعب العلاج رکود تورمي ( رشد اقتصادي منفي شش و هشت دهم درصد و تورم 42% ) با تاراج دادن 700 ميليارد دلار ، گسترش تحريم هاي ناعادلانه ، کاهش فروش نفت ، کاهش قيمت نفت در سايه افزايش توليد اوپک و غير اوپک ، سونامي ورود 9 ميليون جوياي کار ، سيلوهاي خالي و ... مواجه بوديم !
اولويت اول دولت يازدهم با فعال شدن وزارت امورخارجه  يعني تعامل با دنيا در قالب سياست  "برد – برد "  مذاکرات با 1+5 و دستيابي به توافق نامه مشترک " برجام " بود .

در ادامه شاهد نقش آفريني موثر وزارت نفت و تعامل با اعضاي محترم اوپک جهت کاهش ميزان توليد اوپک جهت افزايش قيمت نفت از يک سو و افزايش توليد سهم ايران به منظور بازگشت به سهم توليد نفت ايران به قبل از تحريم هاي ناعادلانه و افزايش سهم ايران از ميدان مشترک گاز در پارس جنوبي ( با کشور همسايه قطر ) ، کاهش نرخ تورم 42% به تک رقمي ،  خروج از رکود تورمي و دست يابي به رشد اقتصادي حدود 8% و... بود !
بنا به دلايل فراوان از جمله دلايل فوق الذکر ، قاطبه فرهنگيان فرهيخته همگام با اکثريت شهروندان ايراني ، توجه به منزلت و معيشت معلمان را در راستاي تحقق توسعه پايدار و اصلاح ساختار آموزش و پرورش مي پنداشته و تا به امروز ، تحمل را پيشه کردند .
با مشارکت بیش از 40  ميليون ايراني که موفق شدند خود را  به پاي صندوق هاي راي برسانند و حدود 4 ميليون ايراني مشتاق ( به نقل از حسن روحاني ) که با صرف وقت به دليل اتمام ساعت قانوني ( ساعت  24 روز جمعه 29 ارديبهشت ) چه آنان که حتي اجازه ورود به حوزه هاي راي گيري داشتند و چه آنان که از پشت درب هاي بسته به خانه برگشتند و از اعلام نظر خود محروم شدند حماسه اي آفريدند که موجب بهت تحليل گران داخلي و خارجي را فراهم آورد.
در اين دوره کانديداها برنامه هایي براي آموزش و پرورش داشتند ؛ از جمله ستاد انتخاباتي حسن روحاني اعلام کرد :
آموزش و پرورش اولويت اول اين نامزد مي باشد !
امروز که روحاني با استقبال قريب 60% آراء و  ابراهيم رئيسي با 40%  آراء مأخوزه مواجه شده اند و هردو به آموزش و پرورش توجه جدي دارند  ؛ بر خلاف 4 دهه گذشته  آموزش و پرورش به اولويت اول يا اولويت مهم نامزدها تبديل شده است .
لازم است مسئولين در عمل نه در شعار ( با تشکيل دولت ائتلافي)  نگاه ويژه به آموزش و پرورش و ديگر بخش هاي کشور داشته باشند .
از آنجائي که انتظارِ قاطبه مردم از  وزير آموزش و پرورش دولت دوازدهم اصلاح ساختار آموزش و پرورش است  اين موضوع را جست و جو  و بررسی کردم . در سايت وزين " صداي معلم  " با تحليل عميق ِ سازمان معلمان ايران ( شوراي منطقه شش ِ تهران ) مواجه شدم که چنين تحليل نموده اند:
" فرآیند اصلاح در آموزش و پرورش" در سايت وزين " صداي معلم "
"  سازمان معلمان ايران "-  شوراي منطقه شش تهران  معتقد است اولين و ضروري ترين نياز آموزش و پرورش تعيين ساختار مناسب است . اگر اين ساختار اصلاح نشود هر چه سيستم ها و کنترل سيستم ها ارتقاء يابد بي فايده مي باشد . "
" تا اصلاح ساختار صورت نگيرد ، اگر تمام بودجه دولت و حتي چند برابر کل بودجه دولت ، به سوي آموزش و پرورش سرازير شود باز هم چالش هاي آن باقي مي ماند . "

پيش نياز اصلاح ساختار آموزش و پرورش چيست ؟
در تحليل " سازمان معلمان ايران " شوراي منطقه شش تهران آمده است  :
بايد کلان فکر کرد و خرد عمل کرد !
شيوه عملکرد ما بر اساس کار کارشناسي فرا بخشي و تکيه بر  قانون مداري استوار  است .
جهت دست يابي به  اهداف سند چشم انداز ، سند تحول در آموزش و پرورش را پيگيري مي کنيم .
تحول يک فرآيند است نه يک اتفاق! پس فرآيند تحول را با مدرسه محوري آغاز کنيم.
ورودي آموزش و پرورش چيست ؟ خروجي آن کدامست ؟ اين خروجي چه ويژگي بايد داشته باشد .

 
سازمان معلمان ايران ( شوراي منطقه شش تهران ) با توجه به نمودار فوق ، نتيجه مي گيرد که  در فرآيند ِ آموزش ، دانش آموز بايد با قابليت هاي ذيل تربيت شود :
مهارت هاي فردي ، اجتماعي ،ورزشي ، فني و...داشته باشد .مهارت سپاسگزاري ، عذرخواهي ، تصميم گيري ، اظهار نظر ، توانايي دفاع صحيح از باورهاي خود ، توانايي پذيرش نقد و پاسخ گويي مسئولانه ،تحمل آرا و عقايد ديگران را داشته باشد . با مفهوم صرفه جويي و استفاده بهينه از منابع طبيعي آشنا باشد .
قابليت برنامه ريزي ، قابليت مواجهه با مشکل ، قابليت تجزيه و تحليل چالش ها و تعامل با گروه جهت ارائه راهکار مناسب ، درک درستي از ايفاي نقش مسئولانه فردي در راستاي اهداف  گروه داشته باشد .
توجه به سلامتي روحي و جسمي دانش آموزان و معلمان که شامل غربال گري بيماري هاي گوناگون چشم ، گوش ، دندان ، اضافه وزن ، قند قلب و عروق ، اختلات رواني از قبيل افسردگي، اسکيزوفرني  و...در تعامل با وزارت بهداشت و درمان زيرا هزينه هاي  پيشگيري همواره کمتر از درمان مي باشد .
توجه به ورزش همگاني و استعداد يابي در دانش آموزان در تعامل با وزارت جوانان و ورزش
توجه ويژه به مشکلات زيست محيطي (ضرورت حفاظت از محيط زيست را با گوشت، پوست و استخوان  از اعماق وجودش درک کند .  ) در اقليم هاي گوناگون به طور مجزا و سراسر کشور و منطقه و جهان در تعامل با سازمان حفاظت از محيط زيست عمل نمايد .
گسترش درس تعليمات اجتماعي يا مطالعات اجتماعي به يک هدف و مأموريت آموزش و پرورش به نام تعاملات اجتماعي ؛ دانش آموز بايد در آموزش و پرورش بياموزد :
در کلاس درس براي يافتن راه حل مشکل و چالش مطرح شده به عنوان مبحث درسي در جمع و گروه درسي ، به دنبال راه حل باشد .
در کلاس درس براي يافتن راه حل مشکل و چالش کل کلاس در جمع و گروه کلاس ، به دنبال راه حل باشد .
در مدرسه براي يافتن راه حل مشکل و چالش کل مدرسه در جمع و گروه مدرسه ، به دنبال راه حل باشد .
در کشور براي يافتن راه حل مشکل و چالش کل کشور در جمع و گروه هاي تخصصي ملي ، به دنبال راه حل باشد .
در منطقه و جهان  براي يافتن راه حل مشکل و چالش منطقه اي و جهاني در جمع و گروه هاي تخصصي ملي و بين المللي ، به دنبال راه حل باشد .

لازمه تعامل جهاني آنست که دانش آموز از ابتداء تعامل با ديگر ملل و اقوام را بياموزد ؛ پس به جاي آموزش هاي انتزاعي و کم فايده ي زبان هاي خارجي ، بايد آموزش زبان هاي خارجي داراي ويژگي هاي ذيل باشد :
 اولأ هدف آموزش  زبان هاي خارجي را به چندين زبان خارجي در ابتدايي و پيش دبستاني گسترش داد .
در فرآيند تحقيق براي يافتن راهکار چالش ها ، از دانش آموزان بخواهيم که براي يافتن راهکار براي چالش درسي ،  کلاسي ، مدرسه اي ، شهري يا استاني و منطقه اي  ،جهاني فکر کند و منطقه اي عمل کنند .
يعني دانش آموزان در تحقيق خود به منابع ديگر کشور ها هم توجه داشته باشد ؛ در اين صورت  آموزش زبان هاي خارجي کاربردي مي شود .
ديگر دانش آموز بايد مطالب خود را در منابع به زبان ديگر  جست و جو کند .
 با دانش آموزان به زبان ديگر گفت و گو کند .
 براي دانش آموز، به زبان ديگر نگارش کند .
 در نهايت از فايل صوتي دانش آموز به زبان ديگر يادشت برداري کند .
دانش آموز ما جهت تلاش براي رسيدن به اهداف سند چشم انداز سال 1404 و سند هاي چشم انداز هاي بعدي نياز به تسلط به چندين و چند زبان خارجي فراگير دارد که ما بايد امروز  مقدمات آن را فراهم مي آوريم . (طراحي و استقرار نظام جامع هدايت تحصيلي و استعداد يابي به منظور هدايت دانش آموزان به سوي رشته ها ، حرف و مهارت هاي مورد نياز حال و آينده کشور متناسب با استعداد ها، علاقه مندي و توانايي هاي آنان ؛ راهکار 3-21 سند تحول )
پيشنهادات ارائه شده توسط سازمان معلمان ايران ( شوراي منطقه شش ِ تهران ) :
مطالعه آموزش و پرورش تطبيقي و بومي سازي مطالعات تعيين الگوي مناسب  ؛همان طور که بانک مرکزي جهت تعيين ساختار مناسب براي شوراي پول و اعتبار،  کشور هاي موفق در اين زمينه ( مالزي ، ترکيه ، کره جنوبي ، انگليس )  را مورد مطالعه قرار داده است و در نظر دارد الگوي موفق را بومي سازي نمايد و قرار بوده براي اين کار مطالعات اوليه صورت گرفته ، مديران ارشد بانک مرکزي در جلسات مختلفي حضور داشته و اين مطالعه توسط موسسه Ernest & Young  يکي از چهار موسسه بزرگ حسابرسي جهان ) هم مانيتور و کار نهايي شود .
انتظار مي رود در مورد تعيين ساختار مناسب براي آموزش و پرورش ، تجربه کشورهاي موفق در اين زمينه مورد مطالعه قرار گيرد و سپس بومي سازي شود  و از موسسات معتبر در اين زمينه نظر خواهي شود .
 
مطالعه و بررسي داخلي در راستا و امتداد ِ  مطالعات مراکز بين المللي ، با توجه به  سامانه آمايش سرزميني ، تحولات جمعيتي ناظر به 50 سال آينده ، کار ِکارشناسي فرا بخشي براي تعيين ساختار مناسب براي آموزش و پرورش ، آغاز شود و  با باز تعريف سواد آموزي ،  نياز هاي صنعت ، کشاورزي ، استفاده بهينه منابع آب و انرژي، ورزش ، بهداشت عمومي ، حفاظت از محيط زيست و...شناسايي و تأمين شود .
با ايجاد جوي آرام و شاد در آموزش و پرورش به منظور پيشگيري از اعتياد ، ايدز ، بزهکاري ، بروز و ظهورخشونت و ... اقدامي موثر صورت بگيرد .
ايجاد عزم ملي جهت اصلاح ساختار آموزش و پرورش ، جهت تحقق اين مهم ، بايد پرچمي بر افراشته شود تا خيل وسعيي از کارشناسان از نهادها  ، وزارتخانه ها و بخش هاي مختلف صنعت ، معدن ، خدمات و... بدور آن حلقه بزنند  ؛ زيرا آموزش و پرورش يک نهاد بالا دستي نسبت به ساير وزارتخانه ها و ... مي باشد که ارتباط ارگانيک با همه مراکز صنعتي و ... دارد .
 
تشريک مساعي همگاني را  سامان دهي نماييم تا کشاورزان ، کارگران ، وکلا ، پزشکان ، مهندسان ، توليد کنندگان ، هنرمندان ، اساتيد دانشگاه و ... در اين مهم بخوبي نقش آفريني کنند .
توجه جدي به انجمن اوليا و مربيان به عنوان يک نهاد مدني موثر و فعال در تصميم گيري و تصميم سازي ، جهت اصلاح ساختار آموزش و پرورش
 بهره مند شدن از ظرفيت هاي مردمي در سامان دهي مدارس و واحد هاي آموزشي به صورت يک پارچه و قانون مند و پرهيز از انواع مدارس شاهد ، سمپاد ، نمونه دولتي و ...

چه بايد کرد؟
در دولت اصلاحات قرار بود که سازمان مديريت و برنامه ريزي به عنوان يک نهاد بالا دستي ، سند ملي آموزش و پرورش را تدوين نمايد که در دولت هاي مهرورز ، سند تحول بنيادين در آموزش و پروش توسط شوراي عالي آموزش و پرورش و شوراي عالي انقلاب فرهنگي تدوين شد!

« سند تحول بنیادین »  با تمام ويژگي هاي مثبتي که دارد ، فاقد نگاه بالادستي و فرا بخشي به آموزش و پروش است در صورتي که همان طور که اشاره شد نهاد آموزش و پرورش يک سازمان فرا بخشي و و يک نهاد بالا دستي مي باشد که نيروي انساني مورد نياز  وزارت خانه هاو سازمان هاي  ورزش و جوانان ، صنعت و معدن، ارشاد ، نفت ، شهرسازي ، بانکداري ، بهداشت و درمان ،  گردش گري ، بيمه و... را تربيت مي کند !
سازمان معلمان ايران ( شوراي منطقه شش ِ تهران ) اشاره مي کند :

 
راس راهبردي هر سازمان ( وزير آموزش و پرورش ) در اين بحث سه وظيفه عهدار مي باشد :
* وظيفه سرپرستي مستقيم
* سازمان را با محيط بيروني پيوند دهد
* تدوين راهبردها  
 
از آنجا که محيط بيروني آموزش و پرورش کل جامعه ايران ( صنعت ، خدمات ، بهداشت ، حفاظت محيط زيست ، استفاده بهينه از منابع آب ، استفاده بهينه از انرژي ، تربيت بدني و ورزش ، اعتياد و ايدز و... ) مي باشد لذا رأس راهبردي ( وزير ) آموزش و پرورش بايد از سويي توانايي تشخيص نياز هاي کل جامعه را  داشته باشد  و از سوي ديگر درک عميقي از  روابط ارگانيک بين اين اجزاء و اثر متقابل آنها داشته باشد ؛ به عبارت ديگر رأس راهبردي آموزش و پرورش ( وزير ) بايد توانمندي هایي بيش از شناخت آموزش و پرورش را داشته باشد و يک ديدگاه فرا وزارتخانه اي داشته باشد .

فردي با ويژگي و توانمندي هایي مانند معاون رئيس جمهور و يا رئيس سازمان مديريت و برنامه ريزي ، رئيس مرکز ِ پژوهش هاي مجلس شوراي اسلامي ( 1 )   باشد .
رسانه ها و تشکل هاي مدني دو بال ايجاد ِ عزم ملي جهت اصلاح ساختار آموزش و پرورش مي باشند که بايد مورد حمايت جامعه قرار بگيرند .
تشکيل کميته اي  ويژه با ترکيب ِ معاونت رئيس جمهور ، رئيس سازمان مديريت و برنامه ريزي و رئيس مرکز ِ پژوهش هاي مجلس شوراي اسلامي ( 1 )  با حضور کارشناسان خبره ي آموزش و پرورش ، اعضاي پارلمان معلمي ، اعضاي محترم تشکل هاي مدني ، قلم به دستان تحليل گر در رسانه ها و ... جهت ِ اصلاح ِ ساختار آموزش و پرورش، براساس سامانه آمايش سرزمين و تحولات جمعيتي ناظر به 50 سال آينده زيرا  آموزش و پرورش يک نهاد بالادستي است !
رأس راهبردي وزارت آموزش و پرورش ، فردي باشد که  تفکر و شناخت ِ استراتژيک و فراتر از آموزش و پرورش داشته باشد زيرا آموزش و پرورش با همه بخش هاي جامعه ارتباطي ارگانيک دارد. وزير آموزش و پرورش بايد ، توانمندي مديريت سيستم هاي کلان ، نوسازي و بهسازي  امور زير بنايي ، افزايش بهره وري را فراهم آورد .
آموزش و پرورش با بهره گيري از کمک هاي مردمي ( دخالت بخش خصوصي صنعتگران ، توليد کنندگان کالا و ارائه دهندگان خدمات ، پزشکان ، اقتصاددانان ، وکلا ، علما و انديشمندان ديني ، قضات و ....در تصميم گيري و تصميم سازي  درباره آموزش و پرورش ) بايد عزم ملي جهت اصلاح آموزش و پرورش را رقم بزند .
تا سهم آموزش و پرورش در توليد ناخالص ملي افزايش نيابد  سهم آموزش و پرورش از توليد ناخالص ملي افزايش نمي يابد !
جهت دست يابي  به اهداف سند چشم انداز چاره اي نيست جزء آن که توسعه پايدار ( با نگاه به حفاظت از محيط زيست ، صرفه جويي منابع و انرژي ، توجه به ويژگي هاي اقوام و اقليم هاي گوناگون و ... ) را مورد توجه قرار دهيم . در اين رابطه نقشه راه سند تحول را بايد کامل و روشن تصوير نماييم.
هم اکنون که نگاه کانديداهاي رياست جمهوري ،  برنامه ريزان  و نخبگان جامعه به سوي آموزش و پرورش معطوف شده است .
هم اکنون که محمد علي نجفي در ستاد انتخابات روحاني (  رئيس جمهور منتخب )  اعلام کرده است اولويت اول روحاني در دولت دوازدهم  توجه به  آموزش و پرورش است !  
هم اکنون که در برنامه هاي مدون ابراهيم رئيسي حايز 40% آراي حماسه 29 ارديبهشت   اعلام شده که توجه به  آموزش و پرورش ضروري است !    
 کلان فکر کنيم و خرد عمل کنيم  و براي انتخاب وزير آموزش و پرورش در دولت دوازدهم از  دايره بسته مديران آموزش و پرورش خارج شويم ! (دکتر علي اصغر فاني که بهتر از همه آموزش و پرورش را مي شناخت ولي به دليل نداشتن ديدگاه فرا بخشي و عدم توانايي در تجزيه وتحليل امور زير بنايي و افزايش بهره وري نتوانست پاسخ گوي  نيازهاي امروز آموزش و پرورش باشد !  )

چه افرادي ويژگي وزارت آموزش و پرورش را دارند  ؟
محمد علي نجفي ؛ نه به دليل وزير آموزش و پرورش بودنش بلکه بر اساس سوابق خدمات وي در سازمان برنامه و بودجه و ...
دکتر ستاري فر ؛ رئيس سازمان مديريت و برنامه ريزي دولت اصلاحات که در دو سال گذشته فرموده اند :
هر شب با دغدغه آموزش و پرورش به خواب مي روم که چرا وضعيت اين نهاد بالا دستي هر روز بدتر از روز قبل مي شود !
با توجه به انحلال سازمان مديريت و برنامه ريزي در دوران معجزه هزاره سوم ، دکتر محمود عسگري آزاد  در سال 1392 از طرف روحاني مسئول بازسازي اين نهاد تخصصي شد و به حق در احياي موفق اين کانون متخصصان سنگ تمام گذاشت !
دکتر برديا صدر نوري ؛ رئيس حوزه رياست روابط عمومي و امور بين الملل سازمان مديريت و برنامه ريزي
دکتر علي صفدري ؛ سرپرست معاونت حوزه هاي «امور برنامه‌ریزی، تأمین و بهسازی نیروی انسانی»، «امور مدیریت مشاغل و دبیرخانه شوراها»، «امور ساختارهای سازمانی و دولت الکترونیک»، و... سازمان مديريت و برنامه ريزي
عضويت در ستاد برنامه هاي توسعه سوم و چهارم و پنجم
عضويت در كميته تلفيق برنامه چهارم و پنجم توسعه
دبير كميته مديريت برنامه پنجم توسعه
دکتر علي جمال قمي ؛ رییس امور امور برنامه‌ریزی، تأمین و بهسازی نیروی انسانی سازمان مديريت و برنامه ريزي
دکتر فرهاد دژپسند ؛ معاونت محترم بخش هاي «امور برنامه‌ریزی، آمایش سرزمین و محیط زیست»، «امور تلفیق بودجه»، «امور اقتصاد کلان»، «امور بنگاه‌ها، شوراها و توسعه مشارکت‌های مردمی» و «دبیرخانه شورای اقتصاد» سازمان مديريت و برنامه ريزي
دکتر مژگان خانلو ساوجبلاغی ؛ رییس امور بازرگانی و خدمات مالی سازمان مديريت و برنامه ريزي
دکتر فرخ مسجدي ؛  رییس امور برنامه‌ریزی، آمایش سرزمین و محیط زیست سازمان مديريت و برنامه ريزي
دکتر الهيار ترکمن ؛ رییس امور آموزش و پرورش عمومی و فنی و حرفه‌ای که در سال هاي اخير رابط بين سازمان مديريت و برنامه ريزي با تشکل هاي مدني معلمان بوده است .
دکتر محمد مهدي رحمتي ؛ عضو ستاد برنامه سوم، معاون امور زیربنایی سازمان برنامه و بودجه، معاون امورزیربنایی سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، عضو ستاد برنامه چهارم، معاون امور فنی سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، عضو ستاد برنامه پنجم، معاون نظارت راهبردی معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهوری، معاون نظارت راهبردی سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور
دکتر داود بهبودي ؛ متخصص برنامه ریزی توسعه اقتصادی و اجتماعی ، برنامه ریزی ملی ، برنامه ریزی منطقه ای ، برنامه ریزی استراتژیک ، بودجه عمومی دولت و ...
دکتر کاظم جلالي رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی ، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی

و....
با توجه به آنکه قحط الرجال نيست که براي تعيين وزير يک نهاد فرا بخشي مثل آموزش و پرورش به دايره بسته مديران آموزش و پرورش که توانايي و درک درستي از خارج آموزش و پرورش ندارند بسنده کنيم ؛ اگر عمري باقي باشد و سعادت ياري کند ، در ياداشت بعدي به اين مهم بيشتر مي پردازم .

تذکرات :
(1 ) : اضافه کردن رئيس مرکز ِ پژوهش هاي مجلس شوراي اسلامي از سوي نگارنده اين يادداشت مي باشد .