پس از گذشت حدود دو ماه از آغاز سال تحصیلی جدید به یک باره به مدارس و معلمان فراخوان داده شد تا برای ارزشیابی و البته با معیارهای جدید مجددا به مدارس مراجعه کنند !
معلمی که در ابتدای سال تحصیلی و بر اساس معیارهای آن زمان که مورد تایید طرفین یعنی مدیر و معلم قرار گرفته است ارزشیابی شده دوباره از او خواسته می شود تا مجددا مورد ارزشیابی قرار گیرد !
این موضوع با هیچ منطقی سازگار نیست .
اگر قرار است معیارهای ارزشیابی تغییر کنند معلمان حتی قبل از سال تحصیلی باید از مفاد آن آگاه باشند و فعالیت های خود را بر اساس آن سامان دهی و برنامه ریزی کنند .
نکته مهم دیگر آن است که ابلاغ ارزشیابی جدید بلافاصله پس از رفتن فانی وزیر سابق آموزش و پرورش و ورود دانش آشتیانی صورت گرفته است .
اگر این فرم قبلا مورد تایید قرار گرفته بود چرا در زمان وزیر سابق ابلاغ و اجرا نشد ؟
از سوی دیگر ، تعداد قابل توجهی از فرهنگیان می گویند با توجه به محدودیت بودجه و اعتبارات از سوی وزارت آموزش و پرورش و نیز خواباندن اعتراض آنان در مورد عدم اجرای مرحله دوم رتبه بندی معلمان ؛ این کار به گونه ای سر گرم کردن معلمان برای از رده خارج کردن آنان از شمول طرح رتبه بندی است .
البته این فرضیه بی پشتوانه هم نیست !
بطحایی در 12 شهریور ماه سال جاری ضمن بیان جزییاتی از چگونگی اجرای مرحله دوم رتبه بندی معلمان چنین می گوید : ( این جا )
" پیش بینی می‌کنیم کمتر از ۲۰۰ هزار نفر امسال مشمول رتبه بندی و ارتقای رتبه شوند.
به ازای ارتقای رتبه متناسب با جدول موجود، مشمول افزایش درصدی از فوق‌العاده شغل می‌شود. "
هر چند مسئولان وزارت آموزش و پرورش رابطه میان این دو را رد می کنند اما متاسفانه در 4 سال اخیر " صداقت " و " راست گویی " عناصر گم شده در اظهار نظرهای مسئولان این وزارتخانه بوده است .
به نظر می رسد این موضوع پروژه ای از قبل تعیین شده برای ناراضی کردن معلمان و ایجاد جو مخالفت در میان افکار عمومی فرهنگیان بوده باشد .
در 17 آبان ماه ؛ « صدای معلم » در مطلبی با عنوان " اقدام پرسش برانگیز وزارت آموزش و پرورش در زمینه فرم های جدید ارزشیابی معلمان ؟ ( این جا ) از مسئولان به ویژه وزیر آموزش و پرورش درخواست نمود که سریعا نسبت به اصلاح و حتی توقف اجرای این فرم ها اقدام کنند اما متاسفانه و با وجود جو نارضایتی شدید میان فرهنگیان و معلمان کشور هنوز نه پاسخی به این درخواست داده شده است و نه اقدامی صورت گرفته است .
و اما نکاتی در مورد " فرم ارزشیابی " بیان می گردد.
عنوان این فرم ، " فرم ارزیابی عملکرد کارمندان ( رسمی ) می باشد .
عوامل ارزیابی در این فرم شامل 10 مورد بوده و جمع امتیازات کسب شده 120 می باشد .
نکته مهم آن است که همه کادر اداری و آموزشی در مدرسه حتی نیروهای خدماتی باید مطابق این فرم ارزشیابی شوند ؛ مثلا در بخش « ی » مربوط به "شرکت در همایش ها ، گردهمایی ها و تدوین گزارش تخصصی مرتبط با شغل مورد تصدی " که شامل 10 امتیاز می شود ، یک نیروی خدماتی و یاسرایدار مدرسه چه گزارش تخصصی باید بنویسد ؟
از سوی دیگر ، این گزارش های تخصصی به صورت دقیق برای مدیران و معلمان تببین نشده اند .
گزارش های فراوان داریم که فرهنگیان و معلمان برای کسب امتیاز این بخش اقدام به کپی کردن مطالب دیگران در اینترنت حتی به نام خود و ارائه آن کرده اند !
کاری که دانش آموزان هم غالبا در مورد تکالیفی که به نام " تحقیق و... " از آن ها خواسته می شود انجام داده و تحویل همین معلمان می دهند !
در بخش " د " یعنی " تشویق در طول دوره ارزیابی " وضعیت در نقاط مختلف کشور یکسان نیست .
به عنوان مثال ، در برخی استان ها ، مدیران کل برای جلب نظر معلمان به راحتی برای آنان تقدیرنامه صادر می کنند ( مثلا در استان آذربایجان شرقی به یک باره هفتادهزار تقدیر نامه برای معلمان استان صادر می گردد در حالی که فرضا در شهر تهران هیچ مدیر کلی تاکنون این کار را انجام نداده است ! )
در این بخش 10 امتیاز به کسب عنوان کارمند نمونه در سطح دستگاه و 15 امتیاز برای دریافت تقدیر نامه یا نشان دولتی از رئیس جمهور اختصاص داده شده است .
مسئولان مشخص کنند که از جامعه 970 هزار نفری فرهنگیان کشور ، چند درصد و یا چه تعداد شامل این مورد می شوند ؟!
از نکات دیگر این فرم که البته نسبت به فرم قبلی عینی تر و قابل اندازه گیری می باشد بند ج مربوط به " رعایت نظم و انضباط اداری " می باشد .
البته در این جا تاکید شده است که سه ردیف اول یعنی « حضور منظم » ؛ « تاخیر در ورود و تعجیل در خروج ) به ازای هر ساعت بیش از 24 ساعت در سال ، یک امتیاز منفی ) و غیبت ( به ازای هر روز ، سه امتیاز منفی ) بر اساس مستندات، سامانه حضور و غیاب و توسط واحد منابع انسانی تکمیلی می شود .
اگر چه این بند قابل توجه است اما مهم این است که به دلایل مختلف اجرا نمی شود و بسیاری از همکاران امتیاز کامل آن را می گیرند !
یکی از نکات مهم و قابل توجه که متاسفانه و تعمدا مورد غفلت و البته بی مهری قرار گرفته است موضوع « دوره های ضمن خدمت » است .
شاید مهم ترین عامل در افزایش بهره وری و کارایی کارکنان یک سازمان ، بحث " آموزش ضمن خدمت " آن است .
متاسفانه وزارت آموزش و پرورش از آن جایی که بودجه ی قابل توجهی برای این بخش ندارد و یا در نظر نمی گیرد ؛ فقط 6 امتیاز را برای آن در نظر گرفته است ضمن آن که مطابق نظرسنجی که تاکنون در صدای معلم انجام گرفته است ؛ 8 / 72 درصد آموزش های ضمن خدمت را غیرمرتبط و ناکارآمد ارزیابی کرده اند !
این مقدار امتیاز به هیچ وجه با " نظام آموزش حرفه ای " کارکنان سازگار و مناسب نیست .
اگر قرار است تحولی در رفتار حرفه ای و یا کیفیت آموزشی صورت بگیرد مهم ترین آن سرمایه گذاری در " آموزش معلمان " است .
وزارت آموزش و پرورش چه چیزی به معلمان داده است که می خواهد آنان را بر اساس " اهداف تبیین شده " سازمانی مورد ارزیابی قرار دهد ؟
به نظر می رسد وزارت آموزش و پرورش عمدا امتیاز این بخش را کم در نظر گرفته است و این موضوع به هیچ وجه قابل قبول نیست .
البته این مورد توسط « مدیر کل امور اداری و تشکیلاتی وزارت آموزش و پرورش » تایید شده است .
« حسینی » در 24 آبان ماه می گوید : ( این جا )
" این فرم توسط سازمان مدیریت ابلاغ شده و فقط مختص آموزش و پرورش نبوده و تمامی دستگاه ها از آن استفاده می کنند بنابراین در مواردی باعث ایجاد ابهاماتی برای معلمان شده است ...
وی پیرامون اعمال برخی موارد در فرم ارزشیابی نظیر اختصاص امتیاز به دوره های ضمن خدمت افزود: در چنین مواردی حداقل امتیاز لحاظ می شود تا همکاران فرهنگی با مشکل مواجه نشوند !
البته حسینی به میزان اولیه این آموزش ها اشاره ای نمی کند اما سعی می کند تا حد امکان توپ را در زمین سازمان مدیریت ( برنامه و بودجه ) بیندازد !
ایشان در ادامه چنین می گوید :
" مدیرکل امور اداری و تشکیلاتی وزارت آموزش و پرورش با اشاره به اینکه تابع ضوابط ارائه شده از سوی سازمان مدیریت هستیم، بیان کرد: آموزش و پرورش این فرم ارزشیابی را طراحی نکرده لذا نارسایی هایی در برخی بندهای آن وجود دارد که با اتخاذ سیاست هایی در چهارچوب قانون سعی کردیم تا کمترین مشکل برای معلمان ایجاد نشود ... "
یکی از مشکلات مهم و راهبردی در جامعه بزرگ آموزش و پرورش ، « فرهنگ شفاهی غالب » در آن است .
معلمان غالبا مجهز به دانش روز نیستند و حتی در زمینه مورد تدریس خود مطالعه نمی کنند .
برای تحول در این وضعیت باید از روش های علمی و قابل حصول بهره جست .
مثلا می توان در مدرسه به معلمانی که کتاب می خوانند از آنان خواست تا خلاصه کتاب را برای اطلاع همکاران منتشر کنند و امتیازی قابل توجه برای آنان در نظر گرفت ؛ همچنین معلمانی که عادت به کتاب خوانی را در دانش آموزان تشویق کنند .
معلمی که دانش آموزان را نسبت به محیط زیست علاقه مند می کند و حتی با کمک دانش آموزان کلاسش ، گامی در جهت پاکیزگی بر می دارد باید مورد تشویق قرار گیرد .
معلمی که مانند سایرین بی تفاوت نیست و با رسانه ها ارتباط دارد و مطالبی را نگارش می کند باید مورد توجه جدی از سوی وزارت آموزش و پرورش قرار گیرد .
درگیر کردن معلمان با کاغذبازی و ارائه انبوه مکتوباتی که هیچ گاه مجال نگاه کردن هم پیدا نمی کنند نتیجه ای جز اتلاف منابع سازمانی و حاکم کردن فرهنگ دروغ و نمایش ندارد !
معلمی که نسبت به مساله " آموزش " حساس است و آن را به عنوان یک " تغییررفتار " در مخاطبان به ویژه دانش آموزان جست و جو می کند شایسته تقدیر و قدردانی از سوی دستگاه تعلیم و تربیت است .
اگر قرار است " مدرسه " به عنوان مرکز یادگیری و سیاست گذاری باشد در عمل نیز باید چنین باشد .
نهادهایی مانند « شورای معلمان »باید در ارزشیابی تعریف شوند .
« نماینده معلمان » می تواند در پروسه ارزشیابی نقش جدی تری داشته باشد .
افرادی که به عنوان " کارشناس " اقدام به تدوین این فرم ارزشیابی کرده اند به نظر می رسد که با واقعیت های مدرسه و حتی نظام آموزشی خیلی آشنایی ندارند .
« مدرسه » محلی برای " شدن " است و حاکم کردن معیارهای خشک بوروکراتیک و بی روح و بی معنا به نوعی حرکت در مدار " مرگ مدرسه " است .
آموزش و تربیت لازم و ملزوم یکدیگرند و نمی توان این دو را از هم تفکیک کرد .
ارزشیابی کار یک معلم که با تغییر رفتار دانش آموزان و تفکر آنان سر و کار دارد چیزی نیست که بخواهد با ارائه چند کاغذ خشک ، سرهم بندی شده و از سر رفع تکلیف قابل جمع باشد .
اگر قرار است معلم به عنوان " کارگزار حرفه ای آموزش " مورد ارزشیابی قرار گیرد بهترین و تخصصی ترین مرجع باید همان " سازمان نظام معلمی " باشد .
از آن جا که موضوع " سازمان نظام معلمی " در برنامه ششم توسعه آمده است پیشنهاد ما در صدای معلم آن است تا تدوین این نظام و شکل گیری آن ، ارزشیابی جدید معلمان از دستور کار خارج و همان نظام ارزشیابی سابق با نظارت بیشتر معیار کار قرار گیرد .
وضعیت کنونی و جوی که در حال حاضر در مدارس شکل گرفته است می تواند تهدیدی بر فرصت های قبلی باشد .
مسئولان وزارت آموزش و پرورش نیز به جای ارائه مصاحبه های یک سو ، غیر کارشناسی و نیز انداختن توپ در زمین دیگران به منظور سلب مسئولیت ، با جامعه معلمان صادق باشند .