زبان یکی از مهمترین نمادهای فرهنگی یک ملت و اصلی ترین عامل ایجاد ارتباط است که اهالی و کاربران زبان به شیوه ها و روش های مختلفی از آن بهره می برند تا پیام های مناسبی را متناسب با مقتضیات زمانی و مکانی منتقل نمایند . زبان شناسان معتقدند که زبان انسانی بسیار پیچیده ٬ گسترده و حاوی ویژگی هایی است که در سائر زبان ها مثل و مانندی را نمی توان برایش تصور کرد . انتقال پیام ٬ محمل اندیشه ٬ حدیث نفس و آفرینش ادبی از جمله نقش های مهم و برجسته زبانی است .
« ایجاد ارتباط » کارکرد اجتماعی زیادی در اجتماع انسانی دارد ولی نقش های دیگر در محدوده های کاربردی خاصی شکل می گیرند . شرط عمده استفاده مطلوب و دقیق از هر زبانی ٬ آشنایی با اصول و قواعد مکتوب و مدونی است که فراگیران باید در محیط های آموزشی مدرسه ٬ آموزشگاه ٬ دانشگاه و.....به یادگیری و کسب مهارت های لازم آن اهتمام ورزند .
( دستور زبان فارسی ٬ صرف ونحو و گرامر ) اصطلاحاتی هستند که فراگیران زبان بارها در مدارس با آنها مواجه شده اند .
لازم به یادآوری هست که شکل محاوره ای با حالت مکاتبه ای زبان کاملأ متفاوت است و بیشتر از طریق شنیداری و فارغ از آموزش در محیط زندگی ٬ خانواده و جامعه میسر و مقدور خواهد بود و نیازی به تعلیمات رسمی و کلاسیک ندارد .
راقم این سطور - که سال ها سابقه و تجربه تدریس دروس زبان ٬ ادبیات فارسی و عربی دبیرستانی دارد - در کنار دریافت ها و مشاهدات شخصی و اظهار نظرهای دانش آموزان خود قصد دارد به معضلات و مشکلات یادگیری این زبان ها بپردازد تا از رهگذر این بررسی و کنکاش فردی ٬ مسئولان ٬ برنامه ریزان و حتی مؤلفین کتب درسی بتوانند به مرتفع نمودن نواقص احتمالی موجود اقدامات شایسته ای را ساماندهی کنند .
آموزش اجباری و برنامه ریزی شده سه زبان اصلی فارسی ٬ عربی ٬ انگلیسی در کنار زبان های محلی و منطقه ای در مدارس ظرافت ها و موشکافی های دقیق و باریکی دارد که ظاهرأ بخشی از ابعادش از چشم و نظر کارشناسان مغفول مانده است؛ به طوری که فراگیران این زبان ها اکثر با میل و رغبت همراه با انگیزه لازم ٬ سر کلاس حاضر نمی شوند و تنها دریافت نمره قبولی و عبور از این مرحله را سرلوحه رفتار علمی و عملی خود قرار می دهند .
دانش آموزانی را سراغ داریم که در فلسفه یادگیری این زبان ها دچار تردیدند و حتی بعد از اخذ مدارک مربوطه هم از مهارت ها و توانش زبانی شایسته ای برخوردارنیستند و نمی توانند نیازهای زبانی و شخصی خودرا در فرصت ها و شرایط مناسب برآورده سازند.
سرودن قطعه ای شعر ٬ تنظیم یک نمایشنامه ٬ داستان کوتاه و... نمونه هایی از فعالیت های ادبی دانش آموزان بود که امروزه به علت های مختلف کمتر به آنها می پردازند .گفت و گوها و محاورات عادی و روزمره دانش آموزان به دلایلی که در زیر می آید دچار افت کیفی و کمی شدیدی شده است و البته این نقیصه را نمی توان به کل جامعه تعمیم داد .
فقدان « انشا » به عنوان ماده درسی مستقل که قدرت تفکر ٬ تخیل و منطق افراد را همراه با مهارت های زبانی ٬ ذهنی ٬ کلامی بروز می دهد ، بی توجهی به ادبیات و در اولویت قراردادن دروس دیگر - براساس دلایلی که خود مطلب مستقلی را می طلبد - به تشدید مشکلات دامن زده است . کارشناسان معتقدند حتی دبیران ریاضی ٬ فیزیک ٬شیمی و.....به شرط دارا بودن مهارت های زبانی و ادبی در انتقال ذهنیات خود و ایجاد رابطه منطقی با دانش آموزان موفق تر هستند .
رواج ابزار های ارتباط جمعی از قبیل اینترنت ٬ تلفن همراه هوشمند ٬ وایبر ٬ تلگرام و دیگر فضاهای مجازی که اکثر نوجوانان و جوانان و دانش آموزان را تحت تأثیر قرار می دهند ، به عنوان مثال کثرت و تعدد متن های آماده و ارسال های متوالی آنها به یکدیگر بدون در نظر گرفتن سطح علمی ٬ فکری و موقعیت های سنی این احساس را در آنها ایجاد می کند که نیازی به یادگیری و آموزش مهارت های نوشتاری و کلامی وجود ندارند و در صورت لزوم می توان در حداقل زمان به بهترین مطلب ممکن دسترسی پیدا کرد ؛ غاقل از اینکه پیام های یک فرد باید خلاقانه و حامل احساس و عاطفه فرد نسبت به دیگران باشد .
از طرف دیگر اگر پیام های دریافتی با تمایلات و گرایش های ذهنی و فکری فرد متناسب با اصول نگارش و بدون اشتباهات رایج ٬ مجددأ ارسال گردند می توانند در انتقال عواطف و شور و هیجان شخص هم مفید واقع شوند .
تأکید و تشویق شرکت های تلفن همراه - از ذکر نامشان صرف نظر می شود - بر تهیه سیم کارت ها و فعال کردن سریع آنها زمینه های لازم را برای پرحرفی و شاید بیهوده گویی فراهم کرده است. این در حالی است که کم حرفی ٬ زمان شناسی ٬ موقعیت شناسی ٬تناسب کلام با سطح فکری مخاطب و .....جزئی از آموزه های شاعران و متفکران بزرگ ماست .
سعدی - فرمانروای ملک سخن - در کاربرد و استفاده مطلوب از زبان توصیه هایی دارد که در اینجا به ذکر یک مورد اکتفا می شود.
زبان در دهان ای خردمند چیست ؟
کلید در گنج صاحب هنر
چو در بسته باشد چه داند کسی
که گوهر فروش است یا پیله ور
پیداست که بازگشت به ادبیات ٬ تاریخ و فرهنگ گذشته ایرانی در کنار استفاده بهینه از پدیده های نوین می تواند راه گشای بسیاری از ضعف های زبانی و معضلات ارتباطی و اجتماعی ما باشد .
این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید