سعدی می گوید:
نگه کرد رنجیده در من فقیه
نگه کردن عاقل اندر سفیه
سفیه در لغت یعنی نادان و کم عقل . اما در جامعه عده ای هستند که هم عاقلند و هم دانا با این وجود نگاه همین افراد ناخواسته یا به تبعیت تربیت فردی و یا اکتساب از جامعه به برخی گروهها یا انسانها ، نگاهی عاقل اندر سفیه است. فخرفروشیِ ناشی از باور اصالت خانوادگی و خودبزرگ بینی در موقعیت اجتماعی قرار گرفته شده از دلایل اصلی چنین نگاهی است . چون نگاه قدیمی ارباب به رعیت که امروز هم است اما به نوعی دیگر . ظاهرا ساختار این نظام حداقل در ایران با اصلاحات ارضی در سال 1341 برچیده شده است اما بافت فرهنگی - اجتماعی ما هنوز هم در تعقیب همین رابطه تسلط جویانه است. واقعیت آن که ضرب المثل نگاه عاقل اندر سفیه کردن ، فرهنگ برخی از افراد در جامعه گردیده است !
و یا نگاه عده ای بر اساس شخصیت ناسالمی که دارند به دیگران اصولا بر اساس تحقیر و اهانت می باشد. چنین نگاهی در سطوح خانواده ، محله ، فامیل و خویشاوند ، روستا و شهر ، استان ، کشور و فرامرزی هم قاره یا در قاره متفاوت ، حاکمیت دارد. یک نگاه مواج تلخ منطقه ای و فرامنطقه ای که آزاردهنده است. وقتی که ملت یا ملیتی را تحقیر می کنیم و اصل پایبندی به انسانیت را می شکنیم ، مثلا نگاه آمریکا نسبت به ایران و ایرانی ها یا برخی کشورهای عربی.
احساس خود برتربینی یا با ارزش دانستن خود و داشته های خود نسبت به دیگران و فرهنگ آنان برای سایر گروهها همیشه اهانت آمیز بوده است. چه با بیان الفاظ و ترکیب آن با این نوع نگاه و یا بدون هر لفظی فقط با نگاه عاقل اندر سفیهانه ای.
* پایتخت نشین نسبت به شهرهای دیگر که آنان را شهرستانی خطاب می کند.
* شهری نسبت به روستایی که آنان را دهاتی خطاب می کند.
* تحصیل کرده در مدارج عالی که کمتر از خود را بیسواد خطاب می کند.
* ماشین سوار با هر مدل بالا یا پائین که خود را مرفه برخوردار سزاوار خطاب می کند.
* محله بالانشین شهری که محلات پایین نشین را فقرای مهاجرت کرده روستاها خطاب می کند. پولدار دارای قدرت خرید کالاهای لوکس و تجملی که فقرا را قشر له شده و غیر قابل تحمل جامعه خطاب می کند. و.....
این افراد می توانند یکی از اعضای خانواده من و شما باشند یا همکار شغلی یا همسایه و فامیل مان.
تحقیر شخصیت فردی یا اجتماعی اشخاص یا موقعیت های اجتماعی و اقتصادی و حتی ماهیت فرهنگی آنان ، دور از شأن انسانی ماست. نگاه محقرانه ما به چنین افرادی ، تمثیل مفهوم نگاه عاقل اندر سفیه کردن است. به نظر دکتر محمود اسعدی نگاه عاقل اندر سفیه ، فرهنگ ما ایرانی ها شده است.**
این تحقیرها گاه به برنامه های صدا و سیما نیز کشانده می شود. به جای تبلیغ و ترویج بایستگی ها و شایستگی ها و تقویت غنای فرهنگی ، خنداندن مردم با لهجه یا گویش محلی برخی مردم در برنامه های طنز یا کودک به بهای سطحی نگری مقطعی . از موارد اخیر در چند سال پیش می توان به برنامه فیتیله کودکان و نوجوانان اشاره کرد که بدترین نوع اهانت به ترک ها صورت گرفت و شانس آوردیم که مقام رهبری ترک بودند و ادامه برنامه را قطع و مدیر برنامه را ظاهرا از کار برکنار نمودند.
هر چیز که آگاهانه یا ناآگاهانه جزو رویه زندگی ما می شود تبدیل به فرهنگ عمومی می گردد. لذا به هنگام ابراز نظر در خصوص محل زندگی یا لهجه و زبان گفتاری اشخاص ، نوع و نحوه غذا خوردن ، نوع و نحوه لباس پوشیدن ، نوع و نحوه زندگی کردن آنان و...... باید خیلی محتاط و دقیق باشیم تا موجب رنجش فرد یا گروهی نگردیم. تا موجب تحریک عصبیت های به جا و بی جای افراد نگردیم. تا سنت ها و آئین های گوناگون را مورد مضحکه عام و خاص قرار ندهیم. زندگی اجتماعی نیاز به احساس مودت و دوستی دارد. اشخاص طی جریان درونی شدن ارزشها یا جامعه پذیری در دو نهاد مهم اجتماعی یعنی خانواده و مدرسه ،می بایست اصل حیات بشری یعنی احترام گذاشتن به همنوع خود را یاد بگیرند. اصل همزیستی مسالمت آمیز را محترم شمارند. حدود و حریم های اخلاقی و رفتاری را رعایت کنند. ارزش ها و هنجارهای بومی و محلی را بشناسند و آنان را حرمت نهند.
ما ملتی ریشه داریم که در فراز و نشیب های سیاسی ، مفاهیم مذهبی به عنوان پشتوانه انسانیت مان کارکرد داشته است. خطاب مشهور پیامبرمان را به ثروتمندی که قبای خود را از همنشینی فقیری در مسجد به کنار زده بود را فراموش نکرده ایم که چیزی نه از او بر ما می نشیند و نه چیزی از ما کم شده به او اضافه می گردد. نتیجه پیام همان تحمل یکدیگر به عنوان یک انسان است.
یادمان نرود اگر کسی را دوست نداشته باشیم ، کسی هم ما را دوست نخواهد داشت. تواضع و فروتنی در قبال داشته ها ما را به همنشینی و همدلی با هر نوع انسانی دعوت می کند چون درخت هر چه پُربارتر سر به زیرتر.
بیایید از هر نوع نگاه عاقل اندر سفیه نسبت به همنوعان و هموطنان و هم محله و همسایه خود بپرهیزیم و بر عزت خویش بیفزائیم.
این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید