افراد در تشکل ها به منظور تامین هدف و یا اهدافی گرد هم می آیند .
با این که این اهداف در « اساسنامه » و نیز در فاز راهبردی آن در « مرامنامه » آن تشکل منعکس می شود اما غالبا متناسب با این اهداف برنامه ای منتشر نمی شود .
زمانی که یک گروه و یا تشکل برنامه خاصی نداشته باشد اعضای آن مجبور می شوند که به طرقی خود را مشغول کنند .
بسیار اتفاق افتاده است که پس از تشکیل هیات مدیره و یا شورای مرکزی یک تشکل ارکان آن تشکل شکل می گیرند .
بعضا کمیته ها و یا کارگروه هایی تشکیل می شوند .
همان گونه که قبلا نیز بیان شد از آن جا که تشکل ها اصولا پس از تعریف هدف وارد طراحی برنامه نمی شوند و معمولا " فکری " برای تحقق اهداف وجود ندارد بنا بر اصل بدیهی " علت و معلول " کمیته ها نیز فقط در حد " اسم " باقی مانده و فعالیت یا کنش خاصی در آن شکل نمی گیرد .
مثلا در یک تشکل کمیته هایی با اسامی مختلف تشکیل می شوند اما کار خاصی انجام نمی دهند .
جالب است که در یک نمونه در تشکلی کمیته بازنشستگان شکل گرفته است اما پس از گذشت بیش از 2 سال این کمیته در حد همان یک نفر ( مسئول کمیته ) باقی مانده است و حتی تاکنون در مورد مطالبات فرهنگیان و معلمان بازنشسته یک مورد هم موضع گیری و یا پی گیری نداشته است !
در واقع ، در یک جریان دو سویه نه فکری از سوی هسته مرکزی یک تشکل به ارکان سرازیر می شود ، همین طور از این کمیته ها نیز خوراکی برای پردازش در هسته مرکزی تولید نمی شود .
این جاست که – برای خالی نبودن عریضه و این که تشکل به صورت کلی از افکار عمومی حذف نشود - ناچارا عده بسیار قلیلی مدیریت یک تشکل را بر عهده گرفته و آن را اداره می کنند و نتیجه منطقی این وضعیت قرار گرفتن یک و یا عده معدودی تحت عنوان " عقل کل " و " مدیریت در سایه " در مصدر تصمیم گیری ها می شود .
از آن جا که ارتباط تشکل ها معمولا با بدنه معلمان قطع و یا در حد نازلی قرار دارد ؛ تشکل ها به منظور تاثیرگذاری بر بدنه در مسیری می افتند که روی یک و یا چند چهره خاص متمرکز می شوند و آنان چهره های کاریزماتیک تشکل ها می شوند .
این چهره های استثنایی خودشان به جای جمع فکر می کنند ، بیانیه می دهند ، اعلام موضع می کنند و ...
از آن جا اصولا راهبرد مشخصی برای حرکت در نظر گرفته نشده است و خرد جمعی و برنامه محوری و آینده نگری عناصر غایب در تصمیمات هستند ضریب خطا در تشکل های معلمان افزایش می یابد .
برخی از تشکل ها که عمدتا متصف به صفت " صنفی " هستند اما معمولا در برنامه ها و مواضع و کنش ها غایب بزرگ محسوب می شود برای آن که در عرصه افکار عمومی بمانند سعی می کنند که در نوک پیکان مطالبات معلمان قرار گرفته و نقش " حد واسط " را فراموش می کنند .
بزرگ ترین آسیبی که این گونه تشکل ها را تهدید می کند همانا افتادن در دام " پوپولیسم " و " تندروی " است .
آنان تصور می کنند که هر چقدر بیشتر در تنور مطالبات معلمان بدمند و شعارهای تندتری بدهند به همان نسبت در میان معلمان " مقبولیت " و " محبوبیت " بیشتری خواهند یافت .
نهایت این کنش به صورت طبیعی تصادم با منافع حاکمیت و امنیتی شدن فضا و افزایش غیرمنطقی هزینه ها خواهد بود .
زمانی که با آوانگاردهای تشکل و افراد راس برخورد می شود فاصله بدنه معلمان از این گونه تشکل ها زیاد می شود اما افراد مشغول در تشکل آن را حس نمی کنند .
آنان سیکل بسته ای را تشکیل داده و با ستایش یکدیگر و هر چه بیشتر فربه تر کردن چهره های کاریزماتیک از آنان " قهرمان " می سازند .
این سیکل بسته حتی قدرت نقادی خود را در برابر تصمیمات اشتباه و نادرست از دست می دهند و این جاست که " کیش شخصیت " بیماری دائمی جاری در تشکل ها می شود .
در مجموع می توان گفت تشکل و یا گروهی که از ابتدا برای اهداف و آرمان هایی تشکیل شده بود و قرار بر این بود که خرد جمعی ، هم فکری و معاضدت و نیز پیروی از معیارهای کار جمعی ضریب اشتباه و خطا را در تشکل که تجسم عقل گروهی است به حداقل برساند به طور تصاعدی افزایش یافته و در سایه پرتوهای کاریزماتیک فرد " رهبر " به صورت شفاف نقادی نمی شود و یا فرصت نقد نمی یابد .
البته این حالت مختص تشکل ها نیست و در جامعه ما به وفور دیده می شود اما متاسفانه در تشکل ها که مهم ترین مشکل آن ها فقدان آموزش تشکیلاتی موثر و کارآمد است تعدیل و یا اصلاح نمی شود و رفتارهای نادرست اجتماع در تشکل ها دوباره بازتولید می شوند .
این جاست که تشکل ها قدرت نفوذ و تاثیرگذاری خود را در جامعه مرجع از دست می دهند و از سوی فرهنگیان و معلمان جدی گرفته نمی شوند .
باید بدانیم و بپذیریم که تشکل یابی و تشکل سازی عرصه قهرمان بازی ها و یا قهرمان سازی ها نیست .
هر گونه فعالیت صنفی باید آرام ، حساب شده و با محاسبه کم ترین ضریب خطا و هزینه باشد .
تحمیل هزینه های بی حساب و کتاب در فعالیت ها و کنش های صنفی نتیجه بی برنامگی ، پوپولیسم و فاصله گرفتن از تفکر نقادی در فضای درونی تشکل هاست .
برخی ازفعالان صنفی عنوان می کنند که ما باید در موضع خود بمانیم و عقب نشینی به معنای سقوط در افکار عمومی است .
آنان با افکار انقلابی و به ظاهر مستقل بر این نکته تاکید می کنند که ماندن به هر قیمتی ارزشی ندارد .
به نظر می رسد که این افراد تحلیل درست و یا واقع بینانه ای از رفتار جامعه و نیز معلمان ندارند .
قاطبه معلمان هر چند ممکن است از وضعیت موجود نیز ناراضی باشند ، اما ترجیح می دهند که پی گیری مطالبات شان با کم ترین تلفات و هزینه انجام شود .
فعالان تشکل ها با آسیب شناسی جامع وضعیت و استفاده درست و کامل از ظرفیت های قانونی و در دسترس ضمن فرهنگ سازی منطقی که در جامعه فرهنگیان انجام می دهند باید امید و پرهیز از انزواطلبی را در این گروه مرجع اشاعه دهند .
ممکن است معلمان در جامعه در عداد گروه های مرجع باشند اما متاسفانه در درون خود " مرجعی " ندارند که بتوانند رفتارهای سازمانی و حتی فردی خود را بر اساس آن تنظیم و تعدیل کنند .
باز تاکید می شود بیماری مهلک " قهرمان بازی " نه در معلمان که ریشه در جامعه و تاریخ آن دارد و باید به صورت جدی مورد بازخوانی و درمان قرار گیرد .
اما معلمان به عنوان " گروه مرجع " فقط نباید ناقل آن باشند و باید که در اصلاح و رفع آن کوشا باشند .
( در این مورد و در مبحثی جداگانه خواهیم پرداخت . )
تدوین و طراحی یک" اتاق فکر " در هر تشکل به دور از هر گونه بازی های سرگرم کننده ، بدون فایده و پرخطر و از سوی دیگر ورود جدی نخبگان و اندیشمندان در این عرصه و استفاده از الگوهای کار گروهی در کنار آموزش های تشکیلاتی موثر و کارآمد موجب خواهد شد که کار در مدار و مسیر خویش قرار گیرد که در آن زمان نه :
کیش شخصیتی در تشکل ها جاری و ساری خواهد بود .
و مهم تر از آن ، بیماری قهرمان بازی برای همیشه از رفتار و روان ما رخت برخواهد بست و منجی هر فرد فکر او و ناجی جامعه برآیند خرد جمعی خواهد بود .
آخرین اخبار و تحلیل ها در حوزه آموزش و پرورش ایران و جهان در سایت سخن معلم
با گروه سخن معلم باشید .