مقدمه :
به نقل از افلاطون در کتاب سير حکمت در اروپا آورده اند :
"حکمت را بي سياست ناقص و سياست را بي حکمت باطل مي خواند و سياست و اخلاق را از يک منشاء مي پندارد و هر دو را براي سعادت نوع بشر واجب مي داند. "
از نظر وي :
" مجازات واجب است اما قوانين جزا بايد براي تنبيه و اصلاح باشد نه کينه جويي و آزار .ميان مردم بايد سازگاري و محبت باشد نه بغض و عداوت ."
بعد از شهادت محسن خشخاشي ، در سايت وزين " صداي معلم " مطالب ارزشمندي مطالعه کردم . از جمله نقد سازمان معلمان ايران (شوراي منطقه شش تهران ) در ياداشتي سه قسمتي با عنوان :
بررسي پديده خشونت ، علل و راه کارها
بعد از شنيدن خبر محاکمه ي قاتل شهيد محسن خشخاشي ، بي اختيار مجددأ به اين نقد به آدرس هاي ذيل مراجعه کردم .
(قسمت اول ) ، ( قسمت دوم ) و (قسمت سوم و آخر ) به نظر حقير ، خلاصه نکات مهم نقد̗ سازمان معلمان ايران (شوراي منطقه شش تهران ) عبارتند از :
2- نظر و ديدگاه جامعه شناسان ، روان شناسان ،پژوهشگران مسائل اجتماعي و متخصصان ايراني در باره علل خشونت در جامعه ايراني چيست ؟
در سايت سلامت نيوز ، مقاله ريشه هاي خشونت در خانواده و جامعه آمده است :
دکتر مصطفی اقلیما رئیس انجمن علمی مددکاری اجتماعی ایران در تشریح دلایل افزایش خشونت در جامعه به خراسان می گوید:
" با تایید این نکته که برخی معتقدند این دیدگاه بسیار منفی و بدبینانه است، تصریح می کند: به عقیده من این نگرش بیش از این که بدبینانه باشد، واقع بینانه است. "
"نکته این جاست که در اعمال خشونت یا گرایش به پرخاشگری نباید فرد را زیر سوال برد، بلکه باید جامعه را زیر سوال برد.به عبارت دیگر وقتی فردی قاتل می شود نباید فقط او را مقصر شناخت بلکه باید علل و عواملی را که او را به سمت قاتل شدن سوق داده است شناسایی کرد؛ زیرا هیچ کس قاتل به دنیا نیامده است. این شرایط فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی است که افراد را به سوی بزه، قتل، خشونت یا هر آسیب اجتماعی دیگری سوق می دهد. به گفته وی در شرایطی که جامعه ما تحت تاثیر عوامل مختلف، با چالش های بسیاری رو به رو شده است باید منتظر سیر صعودی آسیب های اجتماعی و افزایش گرایش به خشونت باشیم."
دکتر سعید مدنی آسیب شناس و پژوهشگر مسائل اجتماعی یکسونگری نسبت به افزایش خشونت در جامعه را رد و تاکید می کند: با اتکا به شاخص های آسیب شناسی نمی توانیم وضعیت جامعه امروز ایران را بررسی کنیم.درست مثل این که در مقاطعی رفتار خشنی را از یک فرد ببینیم و نتیجه بگیریم که او فرد خشنی است در حالی که برای قضاوت درباره رفتار و شخصیت افراد باید کل رفتارهای آن ها را شناخت و ارزیابی کرد. در عین حال باید به روند مطلوب شاخص های مثبت اجتماعی هم پرداخت. افزایش نرخ باسوادی، گسترش تحصیلات تکمیلی، افزایش دانش اجتماعی مردم، تغییر نگرش نسبت به نهادها، قدرت و دولت همه نتایج و پیامدهای گذار از سنت به مدرنیته و حاصل تحولات اجتماعی دهه اخیر در ایران است. در واقع باید تمامی این مولفه ها را کنار یکدیگر قرار دهیم تا بتوانیم وضعیت موجود را ترسیم کنیم.
به نوشته عصر ایران وی ادامه می دهد: اتفاق بدی که می افتد این است که موارد خشونت بار پر سر و صدا علنی می شود و اتفاقات مدنی و صلح جویانه مردم کمتر منعکس می شود. نگاه علمی تکلیف می کند که تمام این ابعاد را با هم ببینیم."
3- آيا خشونت فقط در جامعه ايران مطرح است و يا مشکل جوامع ديگر ( بخصوص همسايگان جمهوري اسلامي ايران ) هم مي باشد ؟ نظريه پردازان خارجي در اين رابطه چه عقيده اي دارند ؟
رهين فرهمند در روزنامه افغانستان در مقاله ي ريشه ها و عوامل رفتارهاي خشونت آميز مي گوید : "اما جامعه شناسان برخلاف این عده براین باور اند که طبیعت و فطرتی چه خشونت گرا و یا ملائم در انسان وجود ندارد ، این محیط زندگی و جامعه است که عامل اصلی شکل گیری هر نوع رفتاری در انسان می باشد."
" می توان گفت اگر ما بتوانیم به جای هر رفتار نادرستی دقیقا ضد آن رفتار یا خوی و خصلت را در خود و سپس جامعه نهادینه سازیم بر بسیاری از نابه سامانی های فرهنگی مهر پایان زده ایم ؛ به طور نمونه به جای خشونت، فرهنگ مدارا و هم پذیری همدلانه را تقویت کنیم، به جای منفعت گرایی های جزئی به منفعت های کلان تر بیاندیشیم، به جای قانون گریزی به پای بندی و اجرای خوب و درست قانونی بیاندیشیم و به جای احساسات زدگی و احساس گرایی به سمت یک عقلانیت و خردورزی گام نهیم بسیار از مشکلات موجود جامعه ما خود به خود حل خواهد شد. "
4 - دنيا براي کنترل و مهار خشونت چه برنامه هايي دارد ؟
" رسالت مربیان کودکان بسیار مهم و اساسی است، چرا که آموزش نسل ، کاربر و زمان بر است و حوصله بسیار می طلبد. اما با این همه سختی و دشواری، غیرممکن نیست. یکی از دلایل پیشرفت کشور ژاپن در اوایل قرن بیستم میلادی این بود که ژاپنی ها به امر آموزش توجه کردند. "
5- جمهوري اسلامي ايران چگونه مي خواهد ريشه هاي خشونت و افراطي گري را بخشکاند ؟
الف : به نقل از پايگاه خبري بولتن نيوز
"رییس جمهوری ( حسن روحاني ) گفت: ما پل جهانیم، ما فرزندان فارابی، خوارزمی ، رودکی و فردوسی هستیم و می توانیم با احیای علم و عقل، ریشه های خشونت و افراطی گری را بخشکانیم."
ب :روحاني در سخنراني شصت و هشتمين اجلاس مجمع عمومي سازمان ملل متحد مي گوید :
" آقای رییس!
جهان ما جهانی پر از بیم و امید است؛ بیم جنگ و مناسبات خصومت‌آمیز منطقه‌ای و جهانی، بیم رویارویی هویت‌های مرگبار مذهبی، قومی و ملی، بیم نهادینه شدن خشونت و افراطی‌گری، بیم فقر و تبعیض خُرد کننده، بیم تباهی و نابودی منابع حیاتی، بیم بی‌توجهی به کرامت و حقوق انسان و بیم غفلت از اخلاق."
"در برابر همۀ این بیم‌ها، امیدهای جدیدی نیز وجود دارد؛ امید اقبال مردم و نخبگان در سراسر جهان به «آری برای صلح و نه برای جنگ»، و امید به ترجیح گفتگو بر ستیز و اعتدال بر افراط."
" مردم جهان از جنگ، خشونت و افراط خسته‌اند و این فرصتی بی‌نظیر است. آنها امید به تغییر وضعیت کنونی دارند. جمهوری اسلامی ایران باور دارد که با ترکیب هوشمندانه‌ای از امید و اعتدال می‌توان همۀ چالش‌ها را مدیریت کرد. جنگ افروزان می‌خواهند امیدها را بخشکانند. در حالی که امید به تغییر مثبت، مفهومی فطری، دینی، فراگیر و جهانی است. "
امروز جمهوری اسلامی ایران شما و همه جامعة جهانی را به برداشتن گامی فراپیش می خواند؛ دعوتِ «جهان علیه خشونت و افراطی‌گری». ما باید بپذیریم و بتوانیم در اینجا افقی را بگشاییم که درآن به جای جنگ، صلح، به جای خشونت، مدارا، به جای خونریزی، پیشرفت، به جای تبعیض، عدالت، به جای فقر، برخورداری و به جای استبداد، آزادی درسراسرجهان بهتردیده شود."
"به گفتۀ فردوسی، شاعر بلندآوازۀ ایران؛"
"بکوشید نیكی به کارآورید چو دیدید سرما، بهار آورید"
"علی‌رغم همه مشکلات، من عمیقاً به آینده امیدوارم. با همبستگی جهانی علیه خشونت و افراط، تردیدی ندارم که آینده روشن است. اعتدال، آینده جهان را درخشان خواهد کرد. امید من، علاوه بر تجارب شخصی و ملی، از این باور مشترک همه ادیان آسمانی نشئت می‌گیرد که جهان را سرانجامی نیکو و روشن است؛"
" من در ۲۵ سپتامبر ۲۰۱۳ در شصت و هشتمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد ایده جهان عاری از خشونت و افراطی‌گری را ارائه نمودم. در همان مجمع ایده ای مطرح شده تبدیل به قطعنامه شد. در آن سخنرانی من از رهگذر احساس و فهم خود، به تبیین بیم‌ها و امیدهایی پرداختم که در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی به چشم می‌خورد.
"6- فرزندان فارابی، خوارزمی ، رودکی و فردوسی بايد با احیای علم و عقل، ریشه های همه انواع خشونت و افراطی گری را بخشکانند.
" وظيفه و تکليف شهروندان چيست ؟ "
"با توجه به اينکه انديشمندان جمهوري اسلامي ايران دست در دست ديگر انديشمندانˏ جهان ، مجدانه تلاش مي کنند تا با الهام از فرهنگ غني بشري جهت خشکاندن ريشه هاي خشونت و افراطي گري در جهان نقش تاريخي خود را ايفا نمايد بر همه شهروند تکليف است که در حد توان ، بکوشند آگاهي و شناخت خود را در اين زمينه افزايش دهند ."
"مبارزه با خشونت يک اقدام فرا جناحي و فرا مليتي است و همه ي آحاد جامعه انساني بايد در اين مهم ورود داشته باشند . "
7–چگونه مي توان همه آحاد جامعه را جهت ورود به بحث خشکاندن ريشه هاي خشونت فعال نمود ؟
مسلم است بايد همه علما و انديشمندان ، حوزه هاي علميه ، مساجد ، هيئت هاي مذهبي ، دانشگاهيان ،مجامع علمي ، مراکز تحقيقاتي و پژوهشي ، وکلا ، حقوق دانان ، قضات محترم ، انواع رسانه ها ، ارباب جرايد ، تشکل هاي مدني به ويژه تشکل هاي مدني فعال در حوزه آموزش و پرورش و . . . با همه امکانات ( در جلسات ، سمينار ها ، کلاس هاي آموزشي ، دوره هاي ضمن خدمت ، فضاهاي مجازي مانند فيسبوک ،تويتر ، سايت های خبري تحليلي و ... ) فعالانه در اين مهم مشارکت جدي داشته باشند . "
" چه این که شما یک کارشناس جامعه شناسی باشید و نباشید و یا حتی تخصص تان جرم شناسی و روان شناسی باشد و نباشد، حقوق خوانده باشید یا نخوانده باشید، فرقی نمی‌کند،مهم حق شهروندی است که به شما اجازه می‌دهد در باب یک پدیده‌ی ناهنجار شهر خودتان نظر دهید،خدا را چه دیدید شاید از دل همین بحث‌ها و نظرها، به جای مثلا خشونت، گفت و گو فراگیرتر شود.
"8– پيشنهاد شوراي منطقه شش سازمان معلمان ايران جهت پيشگيري و درمان
"موثرترين راه پيشگيري و درمان خشونت درهر جامعه آموزش دادن همه شهروندان است . "
"بهترين شيوه آموزش ، تلاش مخلصانه ، آگاهانه متکي بر علم ، عقل و آموزه هاي ديني براي بيان حقايق است ( خود آموزي )
بدين وسيله از همه شهروندان محترم ، تشکل هاي مدني ( به خصوص تشکل هاي مدني فعال در آموزش و پرورش ) تقاضا داريم نظر و ديدگاه خود را در رابطه با اين خبر معلم با چاقوي دانش آموز در کلاس درس کشته شد !!! "بيان نمايند ."
9 - نتيجه گيري :
ياد آوري فرمايش̗ دکتر مصطفی اقلیما رئیس انجمن علمی مددکاری اجتماعی ایران، در تشریح دلایل افزایش خشونت در جامعه ضروري است !
"نکته این جاست که در اعمال خشونت یا گرایش به پرخاشگری نباید فرد را زیر سوال برد، بلکه باید جامعه را زیر سوال برد.به عبارت دیگر وقتی فردی قاتل می شود نباید فقط او را مقصر شناخت بلکه باید علل و عواملی را که او را به سمت قاتل شدن سوق داده است شناسایی کرد؛ زیرا هیچ کس قاتل به دنیا نیامده است. این شرایط فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی است که افراد را به سوی بزه، قتل، خشونت یا هر آسیب اجتماعی دیگری سوق می دهد.به گفته وی در شرایطی که جامعه ما تحت تاثیر عوامل مختلف، با چالش های بسیاری رو به رو شده است باید منتظر سیر صعودی آسیب های اجتماعی و افزایش گرایش به خشونت باشیم."
خلاصه ي مرور بر نقد سازمان معلمان ايران شوراي منطقه شش تهران ، نگارنده را برانگيخت تا از خود و جامعه مدني (در دهکده کوچک ) سئوال کند براي پيشگيري از خشونت و تسلسل̗ ( شهادت معلم ، محاکمه و مجازات قاتل )
* تاکنون چه کرده ام ؟
*زين پس ، چه بايد کرد؟
* آيا فرزندان فارابی، خوارزمی ، رودکی و فردوسیبا احیای علم و عقل، ریشه های همه ي انواع خشونت و افراطی گری را مي خشکانند؟
* آيا شهروندان ( بويژه فرهنگيان فرهيخته ) ،از حق شهروندي خود براي اظهار نظر در باب یک پدیده‌ی ناهنجارˏ شهر بهره مند شده اند تا گناه و مسئوليت خود را ، در بروز خشونت محاکمه و مجازات کاهش دهند ؟
