چشمانِ نگران ایران‌زمین و دل‌های پرجوش و سرشار از همت و حمیت و اندیشه توسعه‌خواه و پرفروغ از عدالت‌طلبی و اخلاق‌مداری جوانان عزیز ایران اسلامی در دبیرخانه دائمی کنفرانس توسعه و عدالت آموزشی، با دو سال تلاش و تکاپوی ناایستا، دیدگان زیادی را به بخشی از مسائل و مصائب نازیبا و ناموجه جامعه؛ یعنی فقر و نابرابری آموزشی گشود؛ چه آنجا که با اعداد و ارقامی هرچند تقریبی، برآوردی از بازماندگان از آموزش همگانی، مدارس غیراستاندارد، کمبودهای کلاس، مدرسه، معلم و تجهیزات نشان می‌دهد و چه آنجا که بازماندگی از مدرسه را زیر فشار سخت زندگی و ناتوانی خانوارهای روستایی و شهری برای تأمین هزینه‌های تحصیل به رخ می‌کشاند و چه آن‌گاه که کار در خیابان، مزرعه، کارخانه و کوره‌پزخانه امان و فرصت آموزش و فراگرفتن را از بخشی از فرزندان این مرزوبوم می‌ستاند و چه هنگامی که نامهربانی معلم و مدرسه یا حادثه‌ای طبیعی یا رخدادی از سر بی‌تدبیری، مدرسه‌رفتن و آموختن را سخت و گاهی حتی غیرممکن می‌کند و چه در مناطقی از این سرزمین که هموار‌نبودن راه آموختن با زبان مادری و با الزام به آموزش‌های قالبی یکسان، آموختن را دشوار و کم‌ثمر و کوتاه می‌کند؛ همه جلوه‌ها و چهره‌هایی از خروج و بلکه اخراج کودکان این مرزوبوم از نظام آموزش‌وپرورش و بیگانه‌سازی و به‌حاشیه‌راندن آنها در نظام اقتصادی و اجتماعی است و بدون هیچ تردید و تأملی، همه ما در این بیگانه‌سازی و محرومیت و هم در پیامدهای بلندمدت و بین‌نسلی آن شریک و مسئولیم.
همه شواهد موجود حاکی از آن است که ما با مسئله بغرنج و وخیم فقر و نابرابری آموزشی مواجهیم. نه آن را باید در حد یک آسیب اجتماعی تنزل داد و نه با مفاهیم خنثی، از آن حساسیت‌زدایی کرد. محرومیت از آموختن امروز و خروج از مدرسه و کوتاه‌کردن یا دشوار‌کردن آن در هرکدام از چهره‌های پیش گفته، در آینده‌ای بسیار نزدیک، با گسترش فقر، بیماری، تکدی‌گری، خشونت و کژرفتاری، دستیابی همه ما نه‌تنها به توسعه بلکه امنیت انسانی و اجتماعی را دشوار و دست‌نیافتنی می‌کند.
با همه تلاش گران سنگ و ارزشمند دبیرخانه دائمی کنفرانس عدالت و توسعه آموزشی و بازتاب رسانه‌ای مطالعات و پژوهش‌های رسمی و غیررسمی، روشن است که فقط رخنمونی از نابرابری آموزشی هویدا شده و بسیار نگرانیم که کوه بزرگی از نابرابری در زیر آن پنهان مانده باشد که البته مقابله و مبارزه با آن را ضروری‌تر، پیچیده‌تر و دشوارتر می‌کند.
به گواهی همه تجارب روشن جهانی و ملی و دستاوردهای معتبر نظری، برای برپایی عدالت و مبارزه با نابرابری، به‌شدت به مداقه و تأکید و التزام به چهار اصل محوری و غیرقابل انکار نیازمندیم:
• عدالت در بستر آزادی تحقق می‌یابد و روش‌های محدودکننده، عدالت‌سوز و فسادگستر است.
• عدالت با روش‌های اخلاقی ممکن است. روش‌های غیراخلاقی مبتنی بر اجبار، تهدید یا تخریب سرمایه‌های اجتماعی و انسانی، عدالت را دست‌نیافتنی و بی‌اعتمادی و دشمنی را توسعه داده و آن را تعمیق می‌كند.
• عدالت، با کارایی در بهره‌گیری از منابع و ظرفیت‌ها ممکن است و تخریب و اتلاف و ضایع‌کردن منابع و ثروت ملی به نام عدالت، جز فقر و تباهی نتیجه‌ای ندارد.
• عدالت باید منجر به پایداری و امنیت انسانی شود.
كوتاه سخن اينكه در مسئله نابرابری آموزشی، به جهاد دائمی و فراگیری گفت‌وگوی همگانی و به تعبیری نهضت گفت‌وگو نیازمندیم.
گفت‌وگو برای طرح و واکاوی عمق و ابعاد فاجعه نابرابری، گفت‌وگو برای تبیین و ریشه‌یابی واقع‌بینانه و مبتنی بر شناخت مقرون‌به‌واقع، گفت‌وگو برای شناسایی راه‌حل‌ها و سهم هریک در آن و... و البته این مسئولیت مهم فقط از رسانه‌های مسئول، حساس و زمان‌شناس و برخوردار از بینش و دانش اجتماعی برخواهد آمد.
مسئله‌شناسی و حساس‌سازی افکار عمومی از طریق ارائه یک گزارش رسانه‌ای، مصاحبه با مقام‌های مسئول یا اقداماتی شبیه به این روی نمی‌دهد. حتی اگر اقناعی هم روی دهد، متکی بر تبلیغات و سطح عاطفی و هیجانی خواهد بود و به همین دلیل، متزلزل و ناپایدار است.
افکار عمومی محصول جریان مباحثه و گفت‌وگوی فراگیر و مستمر اجتماعی است. از فضای رسانه‌ها می‌توان به عنوان یک فضای گفت‌وگو استفاده کرد نه به عنوان فضایی برای تبلیغات رسمی دستگاه‌ها و دولت و فضا‌هایی که تصمیم‌های ابلاغ‌شده را به‌صورت تزریقی اعمال می‌کند.
هدف این است که عرصه عمومی وسیع‌تر شود، صداهای ناشنیده به گوش برسد، مشارکت همگانی بیشتر شود و نظاره‌گرهای این حوزه به مشارکت‌کننده‌ها تبدیل شوند. چشم‌ها و گوش‌ها باز و واقعیت‌های تلخِ نادیده، دیده و سخن‌های ناگفته، گفته و ناشنیده‌ها شنیده شوند. بحران نابرابری آموزشی قطعا در جامعه ایرانی مسئله دیرپایی است؛ مسئله اصلی، چگونه گفت‌وگوکردن است؛ چگونه گفت‌وگوکردن برای تعیین‌تکلیف و سهیم‌کردن است، البته نه برای یافتن مقصر، چراکه اگر دنبال مقصر بگردیم، به قول مولانا: هیچ‌کس بی‌دامن‌ِ تر نیست لیکن پیش خلق/ باز می‌پوشند و ما بر آفتاب افکنده‌ایم.
پیش‌‌نیاز و تعریف اولیه گفت‌وگو این است که مفهوم مشترکی با همدیگر خلق کنیم، نه اینکه کسانی مفهومی خلق کنند و بخواهند به دیگران آن را احاله دهند.
روزنامه «شرق»، یک رسانه مستقل، مسئول و متعهد به عدالت، دموکراسی و امنیت انسانی و اجتماعی است که تاکنون همه تلاش خود را در بسط فضای گفت‌وگوی منصفانه و فراگیر اجتماعی و انعکاس حرفه‌ای و عادلانه تلخی‌ها و واقعیت‌ها به کار بسته و خود را در طرح و بررسی فاجعه نابرابری، فقر و محرومیت آموزشی متعهد می‌داند و در کنار سایر نقش‌آفرینان از هیچ تلاشی برای بسط، توسعه و تعمیق عدالت آموزشی فروگذار نخواهد کرد.
شرق
آخرین اخبار و تحلیل ها در حوزه آموزش و پرورش ایران و جهان در سایت سخن معلم
با گروه سخن معلم باشید .