یکی از دشواری های والدین در خانواده، از دست رفتن فرصت های گفت‌وگو با فرزندان است. این مشکل در خانواده ها یا به سبب والدین است که مایل نیستند همراه و همپای فرزندانشان بزرگ شوند و فکر می کنند کودکان باید دربست و تمام و کمال حرف های آنها را بپذیرند و یا به سبب کودکان است که آرام آرام اعتمادشان را به تسلط و همه چیز دانیِ والدین از دست می دهند.
در این یادداشت، روی سخن با والدین است.
ابتدا لازم است بدانیم گفت‌وگو یک مهارت بنیادی در انسان است و به دلیل برخورداری از این مهارت است که ما از سایر موجودات متمایز می شویم.
گپ های روزمره اگرچه برخی ارتباط های معمولی را برقرار می کند، اما گفت‌وگو نیست!
عمده مشکلات ارتباطی والدین با فرزندانشان ناشی از نداشتن گفت و گوی صحیح است. ما در خانه به دلیل عدم گفت‌وگو یا گفت‌وگوی ناقص، پیش داوری های خود را به فرزندانمان نسبت می دهیم و بر همان اساس آنها را مورد قضاوت قرار داده و با آن ها رفتار می کنیم. یعنی نه تنها ما از برداشت ها، تصورات و افکار فرزند خود مطلع نیستیم، بلکه حس واژگونه ما از آن ها نیز سربار این بی اطلاعی می شود که در نهایت باعث ایجاد احساس بدی در ما نسبت به آنها شده و به افزایش چاله های ارتباطی بین ما و کودک و نوجوان مان منجر می شود.
اما برای یک گفت‌وگوی مؤثر چه مهارت هایی لازم داریم؟
* مهارتِ خوب و دقیق گوش دادن:
آغاز همه مهارت های گفت‌وگو، گوش دادن است. بسیاری از مشکلات فردی و اجتماعی افراد به دلیل گوش ندادن است. وقتی فرزندتان با شما صحبت می کند، شما دقیقا چه می کنید؟ آیا به این فکر هستید که چگونه به آن جواب دهید یا ابتدا دقیق گوش می دهید؟
گوش ندادن، سرآغاز سوء تفاهم است. وقتی به حرف فرزندانمان خوب گوش می دهیم، آنها درک می کنند که ما داریم به آنها احترام می گذاریم. در این صورت آنها احساس هویت و شخصیت می کنند.
* مهارتِ دقیق و درست و به موقع پرسیدن و مرتبط و کوتاه پاسخ دادن:
آیا ما به عنوان پدر و مادر دقیقا می دانیم چه پرسشی از فرزندمان داریم؟ چرا برای بیان یک پرسش یا ادعای ساده سخن فرسایی می کنیم؟ چرا در ارتباط با یک چیز پاسخ های نامربوط می دهیم؟ آیا قصد داریم به فرد پاسخ ندهیم یا او را از پاسخ اصلی منحرف کنیم؟ چرا سر راست به او پاسخ نمی دهیم یا به او نمی گوییم که مایل نیستیم پاسخ بدهیم؟
* مهارت استدلال کردن، مخالفت و موافقت کردن و به توافق رسیدن:
آیا برای اثبات ادعای خود به هر چیزی متوسل می شویم تا طرف مقابل را قانع کنیم حتی با دلایل و شواهد نادرست؟ آیا می شود در محیط خانواده طوری با فرزندمان موافقت و مخالفت کنیم که آسیب نبیند؟
* مهارتِ برداشت کردن:
آیا تصور می کنید همواره درست و دقیق حرف طرف دیگر را می فهمید؟ آیا تصور می کنید همیشه یک برداشت وجود دارد؟ آیا شما می دانید که چه می خواهید بگویید؟
*مهارت کمک کردن به شرکت کنندگان در تولد ایده هایشان (تفکر مسئولانه و خلاق): چگونه می توانیم به خود و دیگران کمک کنیم تا ایده و حرف ها و برداشت هایی که دارند، متولد شود؟ وقتی شما می دانید کسی می خواهد چیزی بگوید اما نمی تواند، چه می کنید؟
*مهارت تمرین فرایند دموکراتیک:
آیا ما برای رسیدن به توافق و تصمیمی جمعی به نظرات سایر افراد و مثلاً اعضای خانواده توجه می کنیم؟ این کار را می توانید سر میز نهار یا شام انجام داد. فرصت گفت‌وگو هنگام میل کردن غذا را از دست ندهید. غذا را به آرامی میل کنید و همه را در گفت‌وگو شرکت دهید. سعی نکنید به عنوان بزرگتر، حرف خود را به کرسی بنشانید. شما می توانید درباره فیلمی که دیده اید یا کتابی که خوانده اید با دیگران گفتگو کنید.
* مهارت خود اصلاحی و تغییر:
آیا شما در گفت‌وگوها آماده تغییر نظرتان هستید؟
اگر مایلید کودک و نوجوان شما همواره با شما وارد گفت‌وگوی صمیمی و موثر بشوند و اعتمادشان به شما را از دست ندهند به نکات زیر توجه کنید:
هنگام گفت‌وگو نگویید که شما بهتر از آنها می دانید. بپذیرید که کودکان شما ممکن است دلایل بهتری از شما داشته باشند. حرف نادرست فرزند خود را با استدلال به آنها نشان دهید چون حتی اگر بر سر چیزی قانع نشوند، اما مدت ها به جریان گفت‌وگو فکر می کنند.
تربیت و توسعه | گفت‌وگو با خانواده
