هوای محیط زیست را داشته باشیم

قاصد روزان ابری  ، داروگ کی می رسد  باران ؟  ( نیما یوشیج )

سالهاست در کشورمان  زنگ خطر کم آبی ، خشک شدن  دریاچه ها و نابودی جنگل ها  به صدا درآمده است . به جز عوامل طبیعی ، بخشی از  نابه سامانی ها در حوزه محیط زیست ناشی از کم توجهی و عدم آگاهی انسان ها در برخورد با طبیعت است . امروز  مسائلی چون  بحران آب ، آلودگی هوا ، حفاظت از گونه های در حال انقراض و حفاظت از رودخانه ها ،  فکر دوستداران محیط زیست را به خود مشغول کرده اند .

برخورد صحیح  با  بسیاری از پدیده های محیط زیستی مستلزم آموزش است . چه بسا افرادی که قصد آسیب رساندن  به محیط زیست را ندارند اما  به دلیل عدم آگاهی با رفتارهای  خود  به طبیعت  آسیب می رسانند . مسائلی چون تفکیک زباله ، آلوده نکردن طبیعت ، حفاظت از رودخانه  ، پیشگیری از نابودی جنگل ها و... اگر از دوران کودکی آموزش داده شوند ، به صورت عادت در افراد  نهادینه می گردند . کتاب های درسی  نقش مهمی در آموزش این مسائل دارند .

هر چند در کتاب های علوم ، زیست شناسی و جغرافیا ، موضوعات محیط زیستی به طور پراکنده آمده است اما  ورود کتاب انسان و محیط زیست پایه یازدهم ، حاکی از این است که توجه آموزش و پرورش به حوزه محیط زیست ، بیشتر شده است . علاوه بر کتاب های درسی ، رسانه ها ، مطبوعات ، کتابخانه های عمومی  و زبان هنر نیز  می توانند در آموزش مسائل محیط زیست به کار گرفته شوند و احترام به محیط زیست را در جامعه فرهنگ سازی کنند .

 نهادهای آموزشی و معلمان علاوه بر آموزش های عملی ، با معرفی کتاب ها و نشریات علمی در حوزه محیط زیست  می توانند  در ارتقای دانش  نوجوانان نقش مؤثری داشته باشند .

معرفی ماهنامه داروگ ( اولین نشریه نوجوانان دوستدار محیط زیست )

این  نشریه که دو سال است  فعالیت خود را آغاز کرده است ، دارای بخش های متنوعی در حوزه محیط زیست می باشد .

معرفی گونه های کمیاب جانوری ، طبیعت گردی ، مطالبی مربوط به  زمین ، خورشید ، کوهستان ، اقیانوس ها ، انرژی ، بازی های محیط زیستی  ، ورزش  و بازیافت  در این نشریه جای دارند .

بخش های جذابی چون داستان هایی از زبان حیوانات ، طنز ، سرگرمی  و مسابقه  نیز در این نشریه وجود دارد .

بخش گزارش ، اطلاعات مفیدی در باره  پارک های ملی ، موزه ها ، بازدیدهای علمی مدارس و  مصاحبه با چهره های شاخصی چون مصطفی رحماندوست ، محمد هادی محمدی ، سیامک گلشیری و ... در اختیار خواننده  قرار می دهد .

مفاهیمی چون صلح و ارتباط آن با  محیط زیست و تاثیر طبیعت در آثار ادبی ، در  این نشریه  از نظر دور نمانده اند .

بخش هایی از مطالب  داروگ شماره سیزده  شهریور 96

گفت و گو با هومن جوکار ، مدیر پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی

او که هفده سال است  در این پروژه فعالیت دارد ، در باره شیوه زندگی یوزپلنگ ، مهاجرت ، کیفیت حفاظت از این گونه نادر  ، زیستگاه های این جانور  و جمعیت فعلی آن اطلاعات مفیدی به خواننده  می دهد .

لازمه حمایت از صلح ، کنار گذاشتن خشونت است و  با این باور نوجوانان را به  دوستی با همسالان  و دوستی با طبیعت تشویق می کند  پارک جانوران  در این بخش با  لانه های پر پیچ و خم مورچه آشنا می شویم . در باره انواع نژاد مورچه ، سلسله مراتب در دنیای مورچگان ، تقسیم  وظایف و تشکیلات منظم آنها  اطلاعاتی کسب می کنیم .

زنبورانه  معرفی گیاهان و گاه درختان آپارتمانی در این قسمت می آید . در این شماره ، درخت زیتون به عنوان نماد صلح  ، معرفی شده است . نویسنده سرگذشت  این درخت را از  باورهای اسطوره ای  تا  آرم سازمان ملل شرح می دهد . سپس به  محل کشت زیتون  در ایران  و خواص آن اشاره می کند .

بازی های محیط زیستی ، در این قسمت با پیام هایی مربوط به بازیافت  و تفکیک زباله ، یک بازی  خلاقانه محیطزیستی معرفی شده که به صورت گروهی و با جست و خیز برگزار می شود .

بخش دیگر انواع  دوچرخه های کار و کاربردهای آنها معرفی شده اند . تصاویر دوچرخه هایی که در حمل و نقل ، کشاورزی ، حمل بیمار و جابه جایی مسافر استفاده می شوند ، در این صفحات دیده می شود .

گفت و گو با دکتر نوش آفرین انصاری ، پژوهشگر  و رئیس شورای کتاب کودک ، بخش جذاب نشریه است .

دکتر انصاری ضمن تعریفی از ادبیات کودکان ، در باره اهداف آن و گسترش فرهنگ صلح ، مطالبی بیان کرده است .

 وی همچنین  ارتباط صلح با محیط زیست را مورد تاکید قرار می دهد و در پایان کتاب هایی به نوجوانان معرفی می کند ؛ در ادامه این فصل به مناسبت  یادآوری روز جهانی صلح  ( 21 سپتامبر ) ، مقاله ای با عنوان « برای صلح همیشه آماده باش » درج شده است . به اعتقاد نویسنده  لازمه حمایت از صلح ، کنار گذاشتن خشونت است و  با این باور نوجوانان را به  دوستی با همسالان  و دوستی با طبیعت تشویق می کند .

 بخش دیگر به اطلاعات مفید در باره لایه اوزن ، اختصاص دارد . نویسنده  نقش حفاطتی این لایه  را برای کره زمین در برابر پرتوهای فرابنفش خورشید شرح می دهد  و  عواملی را که به این لایه آسیب می زنند ، معرفی می کند .  

در قسمت های دیگر نشریه ، مطالبی در باره خورشید و ستارگان آمده است .

فصل پایانی به اهمیت بازیافت  و موادی که از بازیافت ساخته می شود ، اختصاص یافته است .

 مطالعه این نشریه ، آگاهی نوجوانان را نسبت به طبیعت ، سیارات و راهکارهای حفاظت از محیط زیست  افزایش می دهد  با اشتراک سالانه این نشریه  در کتابخانه های مدارس و کتابخانه های عمومی ، می توانیم آن را  در اختیار نوجوانان قرار دهیم . همچنین می توانیم این نشریه  را  به سبد محصولات فرهنگی خانواده  بیفزاییم .

برای  تشویق  نوجوانان  به مطالعه کتاب و نشریه هایی در حوزه محیط زیست راهکارهای گوناگونی وجود دارد:

1- اختصاص سهمیه ای از کتاب و نشریات محیط زیستی به عنوان جوایز در  مدارس

2- برگزاری مسابقه کتابخوانی از محتوای کتاب ها یا نشریاتی که به دانش محیط زیستی نوجوانان کمک می کند .

3-  اشتراک شش ماهه  یا یک ساله  از یک نشریه علمی به عنوان جایزه ( با جایزه های مادی جایگزین کنیم )

4- معرفی کتاب یا نشریه در همایش ها ، مراسم صبحگاه ، پایان تدریس در کلاس و....

5- طرح  پرسش هایی در باره محیط زیست که پاسخ ها در کتاب یا نشریه خاصی است ( به عنوان کار پژوهشی به دانش آموزان )

6-ایجاد ستون ( هر ماه یک کتاب ، یک نشریه ) یا ( هر هفته یک .... ) در تابلوهای پرورشی مدارس که به معرفی یک اثر مفید در حوزه محیط زیست اختصاص دارد .

حفظ محیط زیست با تلاش فعالان حوزه محیط زیست به تنهایی میسر نمی شود . محیط زیست به همه تعلق دارد و همه ما در حفاظت از آن مسئول هستیم . اگر می خواهیم  محیط زیست برای آیندگان هم قابل استفاده باشد ، با آن مسئولانه تر رفتار کنیم  و کودکان و نوجوانان را  آموزش دهیم تا با طبیعت  مهربان باشند  .