" یک بحث " بهره وری " است . خیلی دوست داشتم که اساتید محترم به این موضوع و میزان آن در آموزش و پرورش توجه کنند .
آقای ترکمن اخیرا درصد وزیر آموزش و پرورش در مورد بهره وری را زیر سوال بردند و گفتند که 30 درصد نیست .
حتی « منصورمجاوری » مدیر کل سابق پشتیبانی وزارت آموزش و پرورش گفت که میزان بهره وری از این بالاتر است .
اول مشخص کنیم که در آموزش و پرورش بهره وری چقدر است و واقعا راهکار برای افزایش بهره وری چیست ؟
بهره وری با ساختار آموزش و پرورش ارتباط مستقیمی دارد .
دوستان در این نشست اشاره کردند که ساختار کنونی " ناکارآمد " است .
برای کاهش و یا تعدیل این ناکارآمدی چه باید کرد ؟
از چه روش هایی برای بهبود این وضعیت باید بهره جست ؟
نهادهایی موازی آموزش و پرورش هستند که در کار " فرهنگ " آموزش دخالت دارند . بودجه های قابل توجهی می گیرند و در برابر عملکرد و برون داد خود به مردم و جامعه " پاسخ گو " نیستند .
چه باید کرد ؟
برای " یکپارچه سازی " ( integrating ) موضوع فرهنگ و آموزش در جامعه ایران از چه راهبردهایی باید استفاده کنیم ؟
الان در آموزش و پرورش 120 هزار " نیروی مازاد " داریم .
مطابق محاسبه ای که کردم در سال بیش از 3000 هزار میلیارد تومان صرف پرداخت حقوق و مزایای این افراد مازاد در آموزش و پرورش می شود .
مسئولان وزارت آموزش و پرورش برای این ناکارآمدی و حل مساله چه کرده اند ؟
چه برنامه هایی دارند ؟
مدیر کل پشتیبانی وزارت آموزش و پرورش در سال 95 گفت :
" با یک رشد نسبتا مناسب برای سال 96، 45 هزار میلیارد تومان پیش‌بینی کرده بودیم و در این صورت بسیاری از مشکلات این وزارتخانه رفع می‌شد ... "
این در حالی است که نهایتا فقط 32 هزار میلیارد تومان برای آموزش و پرورش تصویب شد .
آقای اللهیار ترکمن شما به عنوان معاون توسعه مدیریت و پشتیانی وزارت آموزش و پرورس و مقام مسئول اعلام نکردید که سال 97 بودجه واقعی آموزش و پرورش برای رفع نیازهای اصلی آن چقدر است ؟
چرا این رقم را دقیقا اعلام نکردید ؟ "
این ها صحبت ها و مطالبی بود که من در نشست " اصل کفایت و چالش تامین و مدیریت منابع مالی در آموزش و پرورش " که روز 28 آذر ماه در دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی تهران بیان کردم . ( این جا )
و اما پاسخ های آخرین « علی اللهیار ترکمن » معاون وزیر به این پرسش ها جالب بود .
ایشان در پایان چنین گفت :
" این جا جایش نیست !
شما دارید " صنفی " برخورد می کنید .
یک کم باید از خوراک های سایت ها دور شوید و کمک کنید به مجموعه مسئولان .
شما دارید تفرقه می اندازید بین مسئولان و این ها .
شما اطلاعات بودجه ای ندارید . خیلی از مرحله پرت بود با عرض معذرت .
بخشنامه ای که بودجه رئیس جمهور و شورای اقتصاد ابلاغ می کند یک حدودی دارد .
من الان می گویم حقوقم کم است و حداقل باید به من 35 میلیون در ماه پول بدهید .
این ها از همین نوع هاست .
این ها را باید بشکنیم .
این نگاه ها ، نگاه های خیلی سطحی است . "
البته درست در فردای آن روز یعنی سه شنبه در نشست رسانه ای که آقای اللهیار ترکمن با اصحاب رسانه ها برگزار کرد در پاسخ به پرسش های صدای معلم ( این جا ) باز هم همان مواضع قبلی خویش را تکرار کرده و چنین گفت :
" من خیلی متاسفم که خیلی از جاها ما به خاطر عدم آشنایی مان با ظرفیت های بودجه تحلیل هایی می کنیم که اذهان محترم فرهنگیان را دچار تشویش می کنیم ! شما اگر بودجه را می شناختید این جوری نمی گفتید ! "
در مهر ماه سال 1388 مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی درباره علت کسری مزمن بودجه آموزش و پرورش از مقامات مسوول توضیح خواست:
« براساس اصل 52 قانون اساسی، دولت مسوول تهیه و پیشنهاد لایحه بودجه است و به همین دلیل برآورد منابع و مصارف برای هر سال مالی با رعایت قوانین و مقررات و عملکردهای پیشین در صلاحیت دولت بوده و ابزارهای تهیه و تنظیم بودجه نیز در اختیار این قوه است. توضیح مقامات مسوول بودجه ریزی کشور در رابطه با کسری اعتبارات مزمن وزارت آموزش و پرورش ضروری است چرا که در مرحله بررسی و تصویب بودجه سال های 1386 ،1387 و سال های قبل قوه مقننه هیچ گاه اعتبارات ردیف های مربوط به آموزش و پرورش را کاهش نداده است بنابراین پاسخگویی دولت در مورد مبانی عملیاتی و سیاستی برآوردها و تایید میزان کسری کنونی ضرورت دارد.»
مرکز پژوهش ها در گزارش خود تاکید کرد: «تامین کسری هزینه های آموزش و پرورش به معنای افزایش هزینه های ریالی دولت است و با توجه به تامین بخش قابل توجهی از بودجه عمومی دولت از درآمدهای حاصل از صادرات نفت و اثر تبدیل آن به ریال توسط بانک مرکزی، نیاز است تا در انتخاب راهکار تامین بخش نقدی کسری اعتبارات، دقت لازم صورت گیرد لذا اولویت و پیشنهاد اول این بررسی، تامین بخش ریالی کسری از طریق اصلاحیه قانون بودجه است که طبق آن دولت از طریق اولویت بندی مجدد فعالیت های خود، بخشی از منابع را صرف تامین کسری های مذکور کند و راهکار و پیشنهاد دوم نیز وضع عوارض خاص روی یک یا چند کالای ضروری و صرف منابع آن برای تامین کسری هاست.»
پس از اعلام رقم 6700 میلیارد تومانی کسری سال 87 دفتر مطالعات فرهنگی مرکز پژوهش های مجلس در گزارش خود آورد که متاسفانه بودجه سالانه فقط به صورت افزایش درصدی به ارقام مصوب - و نه- عملکرد تعیین می شود که این امر موجب کسری بودجه آموزش و پرورش و به وجود آمدن دور تسلسل باطل برای آن شده است.
حال بنده دوباره این پرسش اساسی را از ایشان به عنوان فردی که خود را معاون تخصصی این بخش می خواند مطرح می کنم :
آقای مجاوری در سال 95 بودجه مورد نیاز و واقعی آموزش و پرورش را 45 هزار میلیارد تومان اعلام کرد .
آقای اللهیار !
بودجه مورد نیاز آموزش و پرورش در سال 97 چقدر است ؟
معاون وزیر آموزش و پرورش هم در دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی و هم در نشست رسانه ای فردای آن در باب تاریخچه معوقات و مطالبات معلمان آن را محدود به چند دهه پس از انقلاب نمی داند و چنین می گوید :
" ... چند روز در تلگرام یک بریده ای از روزنامه کیهان 1344 را یکی از دوستان ارسال کرده بودند که آن جا هم وزیر آموزش و پرورش وقت در سال 44 قول داده بود که معوقات فرهنگیان را به زودی پرداخت کند .
این جا از این نکته متوجه می شویم که این بحث کفایت مالی یکی از مشکلات اساسی و تاریخی آموزش و پرورش ما است ..."
در واقع این جملات نشان می دهند که آقای اللهیار هم با آرامش خاطر و با تکیه بر این پیشینه مهم تاریخی که به تازگی و در تلگرام به کشف آن نائل آمده اند با زبان بی زبانی می گویند که نگران نباشید ... این قصه ادامه دارد !
حتی حاضر نیست بخشی از وظایف خود را در قالب احراز صلاحیت ها و شایستگی های حرفه معلمی به خود معلمان در قالب " سازمان نظام معلمی " تفویض کند زمانی از دانش آشتیانی وزیر سابق سوال کردند که برنامه شما برای مشکلات بودجه آموزش و پرورش و مطالبات معوق فرهنگیان چیست . او هم تفاوت مهم خود را با فانی در " سمج " بودن هنگام بررسی و تصویب بودجه عنوان کرده بود !
حال این پرسش مطرح است که آیا آقای اللهیار ترکمن هنگام بررسی و تنظیم بودجه " سماجت " لازم را برای کفایت منابع مالی و تامین آن به خرج داده است ؟
با وجود رشد یک درصدی بودجه آموزش و پرورش، در سال ۹۵ نسبت به سال قبل با کسری بودجه ۴۲۰۰ میلیارد تومانی مواجه بودیم که عملکرد بودجه را در این سال ۳۲۸۰۰ میلیارد تومان در وزارت آموزش و پرورش کرد و این به معنای رشد منفی چهار درصدی در این زمینه با احتساب تامین کسری بودجه قبلی است.
حال معاون توسعه مدیریت و پشتیبانی وزارت آموزش و پرورش که بنده را فاقد سواد برای تحلیل ابتدایی بودجه و اعداد و ارقام می داند صریح و شفاف بگوید که با توجه به سهم 6 / 8 درصدی بودجه آموزش و پرورش از کل بودجه عمومی دولت که روند کاهشی را نسبت به سال 96 نشان می دهد بگوید که کسری بودجه در سال آینده به چه میزان خواهد بود ؟
این در حالی است که آقای اللهیار ترکمن در همان دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی که دی ماه سال قبل و زمانی که این سمت در وزارت آموزش و پرورش را نداشت چنین می گوید :
" برای مثال در بخش رفاه اجتماعی ۶۸ درصد رشد اعتبارات داشتیم در حالی که این رقم در آموزش و پرورش بالای ۱۰۸ درصد است.
البته نمی‌توان ادعا کرد که محل استفاده از این اعتبارات افزایش کیفیت و تحقق اهداف آموزش و پرورش بوده است، بلکه باید اذعان کرد خیلی از این اعتبارات تابع روزمرگی شده است، به طوری که در ادارات آموزش و پرورش بالای ۹۲ درصد از اعتبارات در حوزه حقوق و مزایای پرسنلی صرف می‌شود و این اعتبارات صرف حقوق و جبران خدمت کارکنان و معلمان شده است.... "
در واقع منظور ایشان آن است که علی رغم رشد اعتبارات 108 درصدی در آموزش و پرورش وضعیت تغییر چندانی نکرده است .
ایشان در جای دیگری در همان نشست تخصصی " بودجه عدالت محور " چنین می گوید :
" نرخ به کارگیری منابع ما به دلیل ساختار آموزش و پرورشمان زیاد است ؛ به همین دلیل با تعدد اقلام هزینه، موازی‌کاری و سنگین بودن در ساختار آموزش و پرورش مواجه هستیم. از این جهت ما در دنیا یک کشور یونیک و خاص هستیم.
کشور ما دارای چهار وزارتخانه آموزشی شامل وزارت آموزش و پرورش، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، وزارت بهداشت و علوم پزشکی و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی (سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای) است و حتی در داخل مجموعه یک وزارتخانه با پنج معاونت آموزشی مواجه هستیم و آیا آموزش در ذات خود چه اندازه نقاط افتراق دارد که نیاز به این همه ارگان موازی و پراکندگی جغرافی وجود دارد ؟
در همه جای دنیا نقش آموزش و پرورش در توسعه‌یافتگی تثبیت شده است. درحالی که اولویت‌های دولت برای بودجه سال ۹۶، محیط زیست، آب، فاضلاب و حمل و نقل ریلی بوده است، در صورتی که کلیت منابع نسبت به سال گذشته فقط ۹ درصد رشد داشته است... "
در واقع می توان گفت با توجه به منابع بودجه در کشور و وضعیت کنونی امکان افزایش ارقام بودجه به صورتی که معیار " عملکرد بودجه " باشد نیست .
در بودجه 97 سهم ادارات کل آموزش و پرورش 1 / 94 درصد و سهم معاونت ها و حوزه ستادی 9 / 5 تعریف شده است .
آموزش و پرورش پرسنلی هم 4 / 98 تعیین شده است .
حال پرسش من از آقای ترکمن این است که با کم کردن یک معاونت چقدر در بودجه صرفه جویی خواهد شد ؟
چرا کسی در مورد سازمان های اقماری وزارت آموزش و پرورش صحبت نمی کند ؟
« صدای معلم » در آذر ماه 1395 فراخوانی به منظور بررسی عملکرد سازمان های اقماری ( وابسته ) وزارت آموزش و پرورش که شامل 9 سازمان می شوند ارئه کرد . ( این جا )
برخی از این سازمان های اقماری مانند سازمان نهضت سوادآموزی و دانشگاه فرهنگیان و... با رویکردهای علمی و تجمیع محور قابل انحلال و یا ادغام هستند . ( در این مورد در فصلی جداگانه نوشته و در آینده باز هم خواهم نوشت . )
چرا ایشان وارد این حوزه ها نمی شود ؟
چرا کسی حرفی از ادغام معاونت پرورشی و فرهنگی که در حقیقت کارکرد " معلم " را در نظام آموزشی مختل کرده است نمی زند ؟
مگر آموزش فرآیندی یکپارچه و پیوسته نیست ؟
چرا ایشان و سایر مسئولان وزارت آموزش و پرورش حرفی از " نهادهای موازی فرهنگی " که میلیاردها تومان بودجه دریافت می کنند اما بازده چندانی ندارند نمی زنند ؟
چرا کسی فکری اساسی برای انتشار 138 میلیون جلد کتاب که در پایان هر سال و توسط دانش آموزان روانه زباله می شوند نمی کند ؟
و....
مگر این ها " بهره وری " نیستند ؟
آقای اللهیار ترکمن در بخشی از سخنان خود در نشست رسانه ای چنین می گوید :
" براساس مرکز آمار ایران، خانوارهای ایرانی در سال 95 به غیر از شهریه مدارس غیردولتی 5 هزار میلیارد تومان در آموزش و پرورش هزینه کردند. "
اشاره ایشان به مبالغی است که خانواده ها در موسسات تجاری – آموزشی برای فرزندان خود هزینه می کنند .
آیا ایشان تاکنون فکر کرده اند که چرا یک خانواده ایرانی حاضر نیست یک ریال در یک مدرسه دولتی هزینه کند و یا با اکراه آن را انجام می دهد اما حاضر است میلیون ها تومان در موسسه دیگری برای بحث " تحصیل " و نه " آموزش " هزینه کند ؟
پاسخ بسیار ساده است .
" فقدان اعتماد به ساز و کار دولتی " .
آموزش و پرورش دولتی ما دانش آموزان و خانواده ها را فقط برای " پولشان " می خواهد .
حاکمیت دست مردم را برای مشارکت " مدنی " در آموزش و پرورش بسته است .
حتی حاضر نیست بخشی از وظایف خود را در قالب احراز صلاحیت ها و شایستگی های حرفه معلمی به خود معلمان در قالب " سازمان نظام معلمی " تفویض کند !
چرا مباحثی مانند " برون سپاری " در این جا موضوعیت ندارند ؟
حال با این اوضاع می خواههیم در آموزش و پرورش صحبت از " بهره وری " باشد ؟
نقش شهرداری در اداره امور مدارس ضعیف است و این در حالی است که در اکثر کشورهای توسعه یافته امور سخت افزاری مدارس توسط شهرداری ها انجام می شوند .
چندی پیش شهردار تهران گفت : کمک‌های شهرداری به مدارس به شرطی است که آموزش‌های مرتبط با شهر و شهروندی و مدیریت بحران جدی گرفته شود. در دبیرستان‌ها حداقل ۱۰ساعت وقت را در اختیار کارشناسان شهرداری قرار دهند که این موارد را آموزش دهند. خیلی مهم است بچه‌ها این موارد را آموزش ببینند و این موارد را به خانواه‌ها منتقل کنند. ( این جا )
این یک واقعیت است که دولت ( حاکمیت ) باید از نقش " تصدی گری " کاسته و به تدریج امور را به مردم واگذار کند .
تحقق بهره وری در آموزش و پرورش نیازمند یک " نگاه علمی " به مقوله آموزش و نه تحصیل است .
نگاهی که پوپولیستی نبوده و منتقدان را " بی سواد " و " ناآگاه " فرض نکند .
در نشست رسانه ای آقای ترکمن ؛ خبرنگار و یا اهل رسانه ای را نیافتم که بودجه آموزش و پرورش را با دقت مطالعه کرده و پرسش های چالشی و اساسی مطرح کند .
در این نشست ؛ " شیر مدارس " دو بار مطرح شد و البته آقای الهیار ترکمن هم از خداخواسته و با اشتیاق توضیحات مبسوطی ایراد فرمود !