فانی ؛ پازل استیضاح و آن چه گذشت ...

نامه " استیضاح " وزیر آموزش و پرورش در نیمه مرداد ماه توسط 57 نفر از نمایندگان تهیه شد .طراح این استیضاح ، « حسین مقصودی » نماینده سبزوار بود .مقصودی اعلام کرد که طرح استیضاح فانی حداقل در 24 بند تقدیم هیات رئیسه مجلس خواهد شد . اما سخنگوی کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس همزمان  اعلام کرد که این کمیسیون از طرح استیضاح بی خبر است .
نظر سخنگوی کمیسیون آموزش این بود که مشکلات آموزش و پرورش ریشه ای است و همه مسئولان نظام و دولت با تمام توان برای حل مشکل باید وارد شوند وگرنه هر وزیری بیاید و شرایط چنین باشد قطعا مشکلات آموزش و پرورش سر جایش خواهند بود.
البته میرزاده بزرگ ترین نقطه ضعف فانی را تیم مدیریتی دانسته و تعامل وزارت آموزش و پرورش با مجلس را ضعیف توصیف کرد .
محمد مهدی زاهدی رئیس کمیسیون آموزش اظهار داشت: "مساله استیضاح علی اصغر فانی ابتدا باید از سوی هیات رییسه اعلام وصول شود و سپس در اختیار کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس قرار گیرد ."
صریح ترین موضع در مخالفت با طرح استیضاح توسط مسعود پزشکیان نماینده تبریز و نایب رئیس مجلس بیان شد .
مسعود پزشکیان گفت :"استیضاح وزیر آموزش و پرورش نه تنها هیچ خیری ندارد، بلکه در این شرایط و در مقطع فعلی وضعیت را بدتر هم می کند.من طرح استیضاح را امضا نکردم و مخالف آن هستم و بعید می دانم این مجلس به استیضاح رای دهد."
در این میان فراکسیون امید نیز اعلام کرد که موضوع استیضاح فانی را بررسی می کند .سخنگوی فراکسیون امید از تشکیل کارگروهی به ریاست داود محمدی نماینده تهران در این فراکسیون خبر داد .
آن چه که در این میان جلب توجه می کرد اظهار نظرهای مختلف و بعضا متناقض در مورد وصول و یا عدم وصول نامه استیضاح بود که خبر از رایزنی و لابی گری در راهروهای مجلس و کم و زیاد شدن امضا های پای نامه می داد.
به عنوان نمونه در آخرین اظهار نظر ، سبحانی فر  نماینده مردم سبزوار اعلام کرد که استیضاح وزیر آموزش و پرورش منتفی است  و نمایندگان امضاهای خود را پس گرفته اند اما بعدا افراد دیگری گفتند که استیضاح همچنان به قوت خود باقی است .
تعطیلات سه هفته ای مجلس موجب شد تا موضوع " استیضاح " وزیر آموزش و پرورش فعلا مسکوت بماند .
به نظر می رسد آن چه استیضاح کنندگان به عنوان دلایل استیضاح بر شمرده اند با واقعیات آموزش و پرورش و یا حتی وعده ها و برنامه های فانی تفاوت معناداری دارد .

بیشتر عناوین کلی است و قابل اندازه گیری نیست ؛ مثلا طراحان استیضاح ، هدف از استیضاح وزیر آموزش و پرورش  را  ، حفظ منافع دانش آموزان و مبارزه با تهاجمات فرهنگی عنوان کرده اند .
از سوی دیگر ، برخی از فرهنگیان و تحلیل گران آموزش و پرورش معتقدند که دعوای اصلی وزیر و برخی نمایندگان بر سر " انتصابات و مدیریت ها " است و مطالبات معلمان پوششی برای همراه کردن افکار عمومی و بدنه معلمان با طراحان استیضاح است .نباید از نظر دور داشت که استیضاح وزرای دیگر هم این عامل با شدت و ضعف تاثیر  داشته است .
بخش قابل توجهی از بدنه فرهنگیان و معلمان با استیضاح فانی موافقند اما مطالبات مورد نظر آنان با آن چه استیضاح کنندگان در پی آن هستند تفاوت قابل توجهی دارد .
براساس نظرسنجی یکی از سایت های اصلاح طلبان بیش از 80 درصد از شرکت کنندگان موافق استیضاح فانی بوده اند .سیستم انتخابات در ایران و مطالبات قومی و منطقه ای موجب شده است تا نگاه ملی و کلان نگر کم رنگ شده و نمایندگان صرفا به مسائل جزیی مشغول شوند .
برای اظهار نظر در مورد این موضوع عملکرد فانی را مورد بررسی قرار می دهیم .
یکی از مسائل مهم و قابل توجه ، ضعف عملکرد وزارت آموزش و پرورش در تهیه لایحه برنامه ششم توسعه بوده است .این ضعف را سخنگوی کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس نیز تایید کرده است .تنها نکته قابل توجه در برنامه ششم توسعه در ذیل ماده ۱۷  تعریف شده است و آن هم اجازه خرید خدمات از بخش خصوصی و تعاونی است .
مسایل معیشتی، رفاهی و مشکلات فرهنگیان در برنامه ششم توسعه دیده نشده است .حتی وزارت آموزش و پرورش به 8 پیشنهاد مهم تشکل های معلمان در این زمینه هم توجهی نکرد و سازمان نظام معلمی که پیشنهاد مهم آن ها بود در لایحه برنامه ششم گنجانده نشد .خوشبختانه  کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس تاسیس سازمان نظام معلمی  را در برنامه ششم توسعه گنجاند .
از دیگر چالش های مهمی که وزارت آموزش و پرورش عملکرد قابل دفاعی در برابر آن نداشت موضوع " لو رفتن و یا  خرید و فروش سوالات امتحان نهایی " بود .

با وجود گذشت چند ماه از این موضوع ، هنوز مشخص نیست پرونده این تخلفات به کجا رسیده است و چرا اسامی متخلفان اعلام نمی شود.  بیم آن می رود که بی اعتنایی به این موضوع ، باعث بی اعتبار شدن امتحانات در سطوح مختلف و بخصوص دوره متوسطه بشود.
چالش مهم دیگر که به یک بحران در کشور تبدیل شد موضوع " هدایت تحصیلی " بود .با این که اجرای نظام  3 – 3 – 6  که بدون ساختار کارشناسی و جامع نگری و به صورت شتاب زده  صورت گرفت، عامل اصلی این بحران بود ، اما مسئولان وزارت آموزش و پرورش تا امسال کار خاصی را برای این انتقال ( گذار ) انجام ندادند .
از تابستان سال  1394 در یک حرکت شتاب زده و البته هیجانی ، همه مشاوران از متوسطه دوم به متوسطه اول منتقل شدند تا بار هدایت تحصیلی پایه نهم را به دوش بکشند .

جالب اینکه تا پایان سال تحصیلی 1395 یعنی پایان خرداد ماه سال جاری، بخشنامه مشخصی با موضوع هدایت تحصیلی به مدارس ارسال نشده بود !و این در حالی است که طبق وعده مسئولان شیوه هدایت تحصیلی باید تا پایان پاییز 94 تصویب می‌شد .
در واقع ، در قضیه هدایت تحصیلی نه  مسئولان می دانستند چه می خواهند و نه مشاوران می دانستند قرار است چگونه هدایت تحصیلی انجام پذیرد !
بی برنامگی ، فقدان برنامه ریزی و حتی نبود یک آیین نامه مشخص برای هدایت تحصیلی دانش آموزان تا پایان خرداد ماه سال جاری ، عدم توجیه مشاوران و... برگ برنده ای را به دست افرادی مانند حاجی بابایی داد که از موضع طلب کارانه وارد میدان شوند در حالی  که خود اساسا مسبب و منبع اصلی همه این کاستی ها و بی نظمی ها بوده اند ...
از موارد بسیار مهم و قابل ذکر در مورد عملکرد وزیر آموزش و پرورش که واقعا ذهن و فکر بیش از 800 هزار فرهنگی را به خود مشغول کرده است ؛  عملکرد صندوق ذخیره فرهنگیان ، مدیر عامل و هیات امنا بوده است .
هم زمان با قضیه فیش های حقوقی نجومی در جامعه و حساسیت فوق العاده زیاد افکار عمومی نسبت به این موضوع ، پیش بینی می شد که این سونامی دامن آموزش و پرورش را هم بگیرد .نگاه معلمان متوجه موسسه صندوق ذخیره فرهنگیان شد که از سال ها پیش حرف و حدیث در مورد آن بسیار است.
« صدای معلم »  قبل از این اتفاقات ، به آقای فانی هشدار داد که قبل از آن که نهادهای نظارتی مسایل و تخلفات صندوق ذخیره فرهنگیان را کشف و اعلام کنند ،فانی رودربایستی و تردید را کنار بگذارد و دنبال داستان را بگیرد .
بارها از عدم شفافیت و فقدان سازوکارهای نظارتی از سوی اعضای صندوق ذخیره فرهنگیان انتقاد کرده ایم .
به کرات نوشته و گفته ایم که اعضای عادی صندوق ذخیره هیچ نقشی در تعیین وعزل مدیران موسسه و نظارت بر عملکرد آنها ندارند. تنها می توانند عضو صندوق شوند یا از آن خارج شوند  و این عدم نظارت می تواند زمینه ساز فساد و سوء استفاده شود .
متاسفانه در حال حاضر ، بحران " بی اعتمادی " به صندوق ذخیره جامعه فرهنگیان و معلمان را فراگرفته است .اما فانی و مجموعه مدیریتی وی تنها به سکوت بسنده کرده و اقدامات پیشگیرانه و اقناع کننده ای در این مورد انجام نداده اند . آقای فانی و معاون پشتیبانی به عنوان رییس و نایب رییس هیات امنای صندوق در برابر معلمان مسئولند و باید شفاف سازی کنند.
موضوع " رتبه بندی معلمان " نیز از مسائل مهم و قابل توجهی است که معلمان را درگیر خود کرده است .مرحله اول رتبه بندی معلمان سال قبل اجرا شد .اعتبار این مرحله 1350 میلیارد تومان بود .
 مسئولان وزارت آموزش و پرورش همان موقع اعلام کردند که اعتباری به مبلغ 3500 میلیارد تومان برای سال 95 پیش بینی شده و به تصویب مجلس نهم نیز رسیده است .با این وجود خبری از اجرای فاز دوم رتبه بندی شنیده نمی شود و وزیر آموزش و پرورش اعلام کرده که مرحله دوم اجرای رتبه‌بندی معلمان در سال ۹۶ آغاز می‌شود .
فرهنگیان و معلمان پرسش های بسیاری در مورد چگونگی و کم و کیف اجرای مرحله دوم رتبه بندی دارند .
هنوز مسئولان وزارت آموزش و پرورش پاسخ قانع کننده ای در مورد نحوه اجرای مرحله دوم رتبه بندی نداده اند . حتی معیارهای رتبه بندی نیز به صورت قطعی و مشخص اعلام نشده است
یکی از اقدامات مهم در زمان وزارت آقای حاجی اجرای ماده 88 در آموزش و پرورش بود ..
یکی از اقدامات قابل توجه در وزارت فانی ، خرید خدمات از بخش خصوصی و یا تعاونی بود .
به نظر می رسد اگر فانی همان اصل 88 را با تغییراتی ادامه می داد و در این مسیر از رسانه ها و نیز رسانه ملی جهت اقناع افکار عمومی بهره می برد خیلی بهتر از این می توانست در اجرای این طرح موفق شود . .
آن چه از این طرح در افکار عمومی متبلور شد خصوصی سازی و یا فروش مدارس بود که بعضا توسط برخی فرصت طلبان دامن زده می شد .
یکی از معایب بزرگ اجرای این طرح ، شتاب زدگی بود .
از موضوعات مهم و قابل ذکر در این دوران وزارت فانی ، سامان دهی نیروی انسانی بود .
استخدام های فله ای و خارج از ضابطه که در دولت قبل به ویژه دوران وزارت حاجی بابایی اتفاق افتاد موجب تورم شدید نیرو و عدم تناسب و توازن میان تعداد پرسنل وزارت آموزش و پرورش با تعداد دانش آموزان گردید .
وجود 650 هزار معلم در برابر 350 هزار نیروی ستادی و اجرایی (با احتساب کادر غیر آموزشی مدارس )در ابتدای وزارت فانی نسبت  قابل قبولی نبود .
با وجود کاهش تعداد معلمان از طریق بازنشستگی و نیز جلوگیری از  استخدام نیرو علی رغم فشار مجلس نهم و نیز افزایش جمعیت دانش آموزی ، فانی توانست توازنی را در وضعیت نیروی انسانی ایجاد کند .
انتقال اجباری معلمان از مقطع متوسطه به دوره ابتدایی  موجبات نارضایتی شدید برخی از معلمان را فراهم کرد .
برخورد غیر آموزشی و بعضا غیرفرهنگی که توسط عوامل اداری بدون توجیه و یا اقناع گری و به صورت دیکته ای صورت گرفت موجب رنجش شدید معلمان از این مساله گردید .
وزارت آموزش و پرورش در این مساله خیلی بهتر می توانست عمل کرده و بار منفی افکار عمومی را بکاهد .
با این حال و به گفته فانی ، نتیجه این سامان دهی ، صرفه جویی یک هزار میلیارد تومانی بود .
یکی از رویدادهای مهم و قابل توجه در زمان وزارت فانی ، برگزاری تجمعات و اعتراضات معلمان بود .مقایسه برخورد حراست ها و هیات های تخلفات اداری در این دوره به هیچ وجه قابل مقایسه با دولت قبلی نبود .
در دوره قبل برای بسیاری از فعالان صنفی و تشکل های معلمی به خاطر پی گیری مطالبات صنفی پرونده های مختلفی در هیات های رسیدگی به تخلفات تشکیل شد اما در زمان وزارت فانی وزارتخانه با تحمل و مدارای بیشتری با این موضوعات برخورد کرد.
با پی گیری های فانی ، برخی از معلمان که در دوره قبل از کار تعلیق شده و یا اخراج شده بودند توانستند به شغل معلمی برگردند .
در این زمینه کارنامه فانی نسبت به وزرایی چون فرشیدی، حاجی بابایی و علی احمدی ، مثبت و قابل دفاع است .
اگر فانی در این دوره از یک روابط عمومی قوی ، کارآمد و هوشمندی برخوردار بود می توانست تعامل بهتری با بدنه فرهنگیان و نیز رسانه های مستقل برقرار کند و بار منفی افکار عمومی علیه وی تعدیل می شد .
یکی از اقدامات مثبت و قابل توجه در زمان وزارت مرتضی حاجی ، انتخابی شدن مدیران مدارس بود بر اساس طرحی که در وزارت حاجی برگزار شد قرار بود انتخابی شدن مدیران از کف مدرسه تا سطح مدیر کل جریان داشته باشد . حاجی در کارنامه خود با افتخار از انتخاب مدیر کل آموزش و پرورش استان مازندران توسط معلمان یاد می کند .
موضوع  رضایت مندی پرسنل از " مدیریت " همواره یکی از مسائل چالش برانگیز در مدرسه و نیز در سطوح بالاتر بوده است .با وجود قابل قبول بودن این طرح از نظر معیارهای علم مدیریت و رهبری سازمانی  ، فانی از انجام این کار سرباز زد .
با این که در صدای معلم بارها ضرورت احیای این طرح را به فانی یادآور شدیم اما ایشان هیچ گونه پاسخی به این دغدغه ها نداد
از دیگر مسائل قابل توجه در دوران وزارت فانی ، به تاخیر افتادن پرداخت پاداش پایان خدمت بازنشستگان فرهنگی بود .
خوشبختانه امسال و با مساعدت و همراهی مجلس و سازمان مدیریت و برنامه ریزی ، بند جداگانه و مستقلی به این امر اختصاص یافت ؛ امری که در هیچ دوره ای سابقه نداشته است .
مواضع متناقض و شتاب زدگی برخی مسئولان وزارت آموزش و پرورش در ارائه یک بازه زمانی بدون کارشناسی و یا اطمینان به تحقق آن از سوی مراجع ذی ربط موجب شده است تا معلمان بازنشسته شدیدا نسبت به سخنان مسئولان بی اعتماد شوند .
مسئولان وزارت آموزش و پرورش با بهره گیری درست و دو سویه در رسانه ملی و نیز رسانه های مستقل با تکیه بر اصل " اقناع گری " که قبلا ترجیع بند سخنان فانی بوده است می توانستند مساله را به نحو بهتر و مطلوبی مدیریت کنند . .
فانی همچون سایر وزرا سیاست ها و برنامه های خوبی را  قبل از تصدی مقام وزارت به جامعه و معلمان ارائه نمود ، اما افتادن در دام روزمرگی و فقدان یک تیم مدیریتی قوی ، علمی و دلسوز موجب شد تا به تدریج از برنامه های اعلام شده فاصله بگیرد و شکاف میان صف و ستاد تشدید شود .
واقعا مشخص نیست بیست و اندی مشاوری که فانی را احاطه کرده اند دقیقا  به چه کاری مشغولند ؟!
شاید بهتر باشد وزیر آینده آموزش و پرورش در کنار برنامه ای که برای رای اعتماد به مجلس ارائه می کند یک تیم منسجم و همدل  را در کنار خود داشته باشد تا بتواند از عهده حرف ها و قول هایی که داده است برآید و دائما مجبور نباشد تا در راهروهای مجلس به دنبال قانع کردن نمایندگانی باشد که به صورت غیرواقعی و با ادبیات پوپولیستی در پی ارائه چهره دیگری به معلمان هستند و خود را دلسوز و ناجی معلمان معرفی می کنند .