- ویژگی ممتاز قوانین راهنمایی و رانندگی، علاوه بر برقراری نظم، غیر ایدئولوژیک و اخلاقی بودن آن است. این قانون که احتمالاً عام‌ترین قانون موجود در جهان است، بر خلاف بسیاری از قوانین موجود در جامعه، در تدوین آن به هیچ ایدئولوژیی استناد نشده است و رعایت آن نیز مستلزم باور به هیچ ایدئولوژیی نیست.
در حقیقت آنچه مبنای اصلی تدوین و تصویب این قوانین است برقراری نظم با در نظر گرفتن تام و تمام حقوق و وضعیت «دیگری» در یک فضای غیر ایدئولوژیک است. به‌عبارت دیگر، دیگری در این قوانین، در معنای عام آن – فارغ از مرزبندی‌ها و هویت‌های اعتقادی، جنسیتی، ملی، سیاسی و ... از اهمیت برخوردار است، جایگاه منحصربه‌فردی دارد و همین امر است که آن را به‌شدت اخلاقی کرده است. توجه به دیگری و رعایت احوال و موقعیتی که در آن قرار دارد، مبنای «اخلاق اجتماعی» است که در قوانین راهنمایی و رانندگی (از سبقت گرفته تا سرعت و پارک و ...) و حتی در تولید خودروها (آینه‌ها، چراغ‌ها و ...) و احداث خیابان‌ها و بزرگراه ها و ... به صورت حداکثری، مورد توجه قانون‌گذار قرار گرفته است. شاید به همین دلیل است که با کمترین مقاومتی از سوی جوامع مختلف پذیرفته شده و بدون دستکاری و یا کمترین مقاومتی، رعایت آن را اجباری اعلام کرده‌اند.
- احتمالاً مهم‌ترین و عام‌ترین تعرض به این قانون و نادیده گرفتن کارکردها و ویژگی‌های اصلی آن – نظم‌دهی، غیر ایدئولوژیک و اخلاقی بودن – از سوی مردسالاران بوده است. تمسخر رانندگی زنان و آزار دادن ایشان در خیابان‌ها به هنگام رانندگی، از اصلی‌ترین نمودهای بی‌توجهی به دیگری و ایدئولوژی‌های جنسیتی را مبنای کنش و رانندگی قرار دادن است.
علاوه بر این مورد، در سال‌های اخیر، در ایران نیز تلاش‌هایی دیده می‌شود که به صورت رسمی درصدد ایدئولوژیک کردن قوانین راهنمایی و رانندگی هستند. یکی از آنها این است که فرمانده نیروی انتظامی اظهار داشته است: «این وعده را به زائران اربعینی می‌دهیم که خودرو‌هایی که در راه مسیر‌های ۷ گانه مرز‌های زمینی و یا فرودگاه هستند به دلیل خلافی بالای ۵ میلیون تومان توقیف نمی‌شوند».
علاوه بر این، نمودی دیگر از نگاه ایدئولوژیک به قوانین راهنمایی و رانندگی، جریمه کردن راننده خودروها به علت عدم رعایت «حجاب» است که تحت عنوان «تخلف کشف حجاب در خودرو» نام گرفته است، جریمه 5/ 1 میلیونی برای آن در نظر گرفته اند و در صورت تکرار کشف حجاب به 3 و 5 / 4 میلیون نیز افزایش می‌یابد.
- مشکل ایدئولوژیزه کردن قوانین راهنمایی و رانندگی قبل از هر چیز آن است که اخلاق – در معنای رعایت حقوق دیگری – از آن رخت برمی‌بندد و تبعیض‌آمیز می‌شود. افزون بر آن، کارکرد دیگر این قوانین را نیز تضعیف می‌کند و برقراری نظم در خیابان‌ها و به تبع آن در جامعه را به نسبت رعایت ایدئولوژی در درجه دوم اهمیت قرار می‌دهد.
کسی که در شرایط عادی، بالای 5 میلیون خلافی دارد، یعنی هم به‌کرات قوانین را زیر پا گذاشته و هم از پذیرش مجازات سرباز زده است، در نتیجه، بیش از هر چیز برای نظم و امنیت جامعه تهدید به‌شمار می‌آید و به جای این که معافیت برای او صادر شود، فوراً باید توقیف گردد (البته این که فرمانده فراجا می‌تواند، چنین معافیتی صادر کند نیز خود جای سوأل است).
در مورد «کشف حجاب در خودرو» نیز این نکته دارای اهمیت است که رعایت یا عدم رعایت آن ربطی به قوانین راهنمایی و رانندگی و کارکرد اساسی آن که برقراری نظم و رانندگی درست است، ندارد و کشف حجاب موجب تعرض به حقوق دیگری یا بهبود عملکرد رانندگی و ترافیک در خیابان‌ها نمی‌شود که خودرو توقیف و راننده آن مجازات می‌شود؛ ضمن این که تبعیض‌آمیز نیز است، چون، مبتنی بر نگاه جنسیتی و ایدئولوژیک به امر رانندگی است و شامل تمامی سرنشینان و راننده‌های خودروها نمی‌شود.
- نگاه ایدئولوژیک به قوانین راهنمایی و رانندگی، نه تنها گرهی از کار فروبسته ترافیک نمی‌گشاید و کیفیت رانندگی را بهبود نمی‌بخشد، بلکه از آنجایی که دیگری را نادیده می‌گیرد و مبتنی بر تبعیض است، غیر اخلاقی نیز محسوب می‌شود.
اکنون، آمار تلفات جانی تصادفات جاده‌ای به شکل وحشتناکی افزایش یافته است، خیابان‌ها و جاده‌ها و خودروها ناامن و غیر استاندارد هستند، ابتدایی‌ترین قواعد و قوانین راهنمایی و رانندگی رعایت نمی‌شود، سرعت‌ها و سبقت‌های غیر مجاز، شماره‌های دست‌کاری‌شده خودروها، خودروهای بی‌شماره، صداهای آلوده اگزوزها، مزاحمت‌های خیابانی و ... مردم را به‌ستوه آورده است.
برای یک نگاه ایدئولوژیک که دیگری را بر اساس مرزبندی‌های عقیدتی، جنسیتی و ... تعریف می‌کند، برخورد با هیچ کدام از این تخلفات در اولویت نیست و ممکن است – در شرایط ویژه‌ای - این متخلفان مورد عفو نیز قرار بگیرند و بدین‌ترتیب قانون عام و جهان‌شمولی مانند قوانین راهنمایی و رانندگی بومی شود و به صورت محلی اجرا گردد!
کانال دیدگا: کانال رسمی خالد توکلی
