انتخابات ، مردم و مطالبه گری : آقای پزشکیان ... مساله به آن سادگی که شما فرض کرده اید نیست !

« خواب ديدم قيامت شده است.

هر قومي را داخل چاله ‏ای عظيم انداخته و بر سر هر چاله نگهبانانی گرز به دست گمارده بودند الا چاله ‏ی ايرانيان.

خود را به عبيد زاكانی رساندم و پرسيدم: « عبيد اين چه حكايت است كه بر ما اعتماد كرده نگهبان نگمارده ‏اند؟

گفت: می دانند كه به خود چنان مشغول شويم كه ندانيم در چاهيم يا چاله.

خواستم بپرسم:  اگر باشد در ميان ما كسی كه بداند و عزم بالا رفتن كند...

نپرسيده گفت: گر كسی از ما، فيلش ياد هندوستان كند خود بهتر از هر نگهبانی لنگش كشيم و به تهِ چاله باز گردانيم ! »

کلیات عبید زاکانی

***

« یکشنبه 15 آبان نشست تودیع و معارفه رئیس سازمان نوسازی ، توسعه و تجهیز مدارس در سالن اجتماعات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برگزار گردید .

در این مدت که در نشست های رسانه وزارت آموزش و پرورش شرکت کردم ؛ این نخستین باری است که شخصا توسط رئیس قبلی یک سازمان به یک مراسم تودیع و معارفه دعوت می شدم .

همیشه عادت دارم که در هر نشست ، قرار و یا ملاقاتی – بر خلاف عرف و عادت معمول ایرانیان - زودتر از زمان اعلام شده حضور پیدا کنم چه بر این باورم که باز هم بر خلاف تعریف و تعارفی که رسم معمول ماست حضور به موقع بزرگ ترین تکریم و احترام به میزبان و سایر مدعوین است .

با این حال ، مهر اله رخشانی مهر رئیس پیشین نوسازی مدارس با 50 دقیقه ، حمیدرضا خان محمدی با 70 دقیقه و سرانجام وزیر آموزش و پرورش با 100 دقیقه تاخیر که شاید خودش یک رکورد در میان وزرای آموزش و پرورش حد اقل در یک دهه ی اخیر است در این نشست حضور پیدا کردند .

جزئیات و حواشی این نشست در گزارش « صدای معلم » آمده است اما نکته ی عجیب و غیر قابل فهم در این نشست آن است که چگونه می شود وقتی در این نشست یک فرد که خودش خیّر است و نسبت به تاخیر زیاد وزیر آموزش و پرورش معترض شده و بر می خیزد و عنوان می کند که به نشانه ی اعتراض باید این نشست را ترک کنیم اما حاضران او را تمام قد تحسین می کنند اما کسی از جای خود تکان نمی خورد و صحنه ی عجیب تر ؛ وقتی وزیر آموزش و پرورش با 100 دقیقه در نشست حضور پیدا می کند باز هم این جمعیت به خاطر وزیر آموزش و پرورش از جا بر می خیزند و او را با کف زدن های مرتب تشویق می کنند !

آیا جمعیت حاضر و به چه دلیلی این رفتار را از خود نشان می دهند ؟

بالاخره با این حرکت غیرمدنی وزیر آموزش و پرورش – به هر دلیلی - که 100 دقیقه دیگران را سر کار گذشته موافق هستند یا خیر ؟

وزیر و یا سایر مقامات کجا و چگونه باید بازخورد کار ناشایست خود را دریافت کنند ؟

شاید این گونه تعارض ها و تناقض های رفتاری و اجتماعی را در دنیا فقط بتوان در میان ایرانی ها و فرهنگ ایرانی یافت و به نظر می رسد تا زمانی که این فرهنگ غالب دچار دگردیسی نشده و به تکامل و بلوغ نرسد هر گونه طرح تغییرات در هرم و ساختار این اجتماع طی کردن  متوالی مسیر در یک نقطه و به عبارتی همان « در جا زدن » خواهد بود .

از سوی دیگر ، مردمی که در یک جای ثابت و در مدت بسیار کوتاهی و بر خلاف پیش بینی و نیز منطق به یک باره تغییر جهت داده و از اعتراض دست جمعی نسبت به یک کنش به مدح یکپارچه حتی در برابر زیر پا گذاشتن حقوق مدنی شان می رسند اساسا و آیا قابل اعتماد هستند و می توان روی آنان حساب باز کرده و امیدی به « تغییر » به ویژه در سنن تاریخی داشت ؟

پدر بزرگی داشتم که همیشه جمله ای را تکرار می کرد – البته این را شاید همه شنیده باشند – و می گفت :  این مردم هنگام سقوط دولت مردمی و دموکراتیک دکتر محمد مصدق صبح شعار زنده باد مصدق را می دادند و بعد ظهر همان روز بدون آن که پشت نخست وزیرشان بایستند شعار مرگ بر مصدق سر می دادند ...

آیا هژمونی و مناسبات فرهنگی و اجتماعی در ایران در این مدت و فرضا از زمان جنبش مشروطیت و با وجود گسترش رسانه های اجتماعی که منطقا می باید منجر به افزایش خودآگاهی فردی و اجتماعی شود دچار تحول اساسی شده و یا آن که فقط ظواهر و پوسته تغییر کرده اند ؟ آیا کسی از خود در مورد « رفتارهای متناقض » خودش فکر می کند و این که چگونه از دل این گونه رفتارها و کنش های ظاهرا بی اهمیت ؛ استبداد می روید و به حوزه ی عمومی تسری پیدا می کند ؟

ممکن است برخی عنوان کنند که یک جلسه رسمی و دولتی نمی تواند قابل تعمیم به همه ی جامعه باشد اما نگارنده صحنه ها و وقایعی این چنین را بارها تجربه کرده و شواهد و مستنداتی که نشان دهند « رنسانس فرهنگی » در ایران به وقوع پیوسته مشاهده نمی گردد .

از سوی دیگر افرادی که در این نشست بودند در زمره « توده » و یا « عوام » نبودند بلکه ادعای مرجعیت داشته و داعیه رهبری فکری و فرهنگی این جامعه را هم دارند حتا اگر به زبان نیاورند .... »

علی پورسلیمان – 22 آبان 1401 :  حاشیه ای بر مراسم تودیع و معارفه رئیس سازمان نوسازی ، توسعه و تجهیز مدارس کشور و درس هایی که هیچ گاه حاضر به گرفتن آن نیستیم ! ( این جا )

زمانی که حرف ها و نظرات کاندیداهای ریاست جمهوری در این دوره را می بینم ،  می شنوم و آن را تحلیل می کنم متوجه می شوم که هنوز خیلی از مسائل در کشور ما به صورت « جعبه سیاه » هستند و هنوز بازگشایی و به عبارت بهتر « رمز گشایی » نشده اند و خیلی سطحی از آن ها عبور می کنند .

مسعود پزشکیان در جلسات و محافل مختلف بر این نکته اصرار می کند که ما مردم خیلی خوبی داریم اما این ما و مدیران هستیم که مقصریم .

هر فرد دیگری جز پزشکیان این حرف ها را می زد بی درنگ می شد نتیجه گیری کرد که « جنس » این سخنان بدون تردید از نوع پوپولیستی و عوام فریبانه است و بسیار که باید احتیاط اختیار نمود .

آیا سخنان پزشکیان در این بخش صحیح بوده و واقعیت های امروز جامعه و مهم تر از آن « روند تاریخ ایران » این گزاره را تایید می کند ؟

بحث و نظر من به هیچ وجه انداختن توپ در زمین مردم و یا تبرئه مدیران ناکارآمد و مسئولان فرصت طلب و یا ناکاردان و کوتوله مسلک نیست که میهن و کیان ما را تا به پرتگاه غلتانده اند و صد البته ریشه بسیاری از بحران و چالش های در « نامدیریتی » و بهتر بگوییم لوث کردن علم مدیریت است ... اما پرسش بنیادین آن جاست که با وجود علم بر این نا به سامانی و شلختگی ساختاری چرا این قصه قدیمی تا این حد و تا کنون کش دار شده است ؟

ریشه ی این تراژدی تاریخی و مایوس گر کجاست ؟

فردوسی خرد را مایۀ زندگانی و زیور نامداران و راهنما و حتی شاداب بخش زندگی می داند و معتقد است که خداوند هیچ نعمتی بهتر از خرد به انسان نداده است.

تاکید فراوان و قابل تامل فردوسی  بر عنصر بی بدیل « خرد و خرد ورزی » و سایر مصلحان اجتماعی مانند عبید زاکانی در ورای مکتوبات پر مغز و نغز آنان در حوزه « اجتماع »  نشان از چه دارد ؟

اجرام که ساکنان این ایوانند

اسباب تردد خردمندانند

هان تا سر رشتهٔ خرد گم نکنی

کآنان که مدبرند سرگردانند

( خیام )

تاکید قابل تامل فردوسی بر خرد دقیقا نشان از « نیاز مبرم و زمان و اولویت » دارد .

چه گفت آن خردمند مرد خرد

که دانا ز گفتار از برخورد

کسی کو خرد را ندارد ز پیش

دلش گردد از کردهٔ خویش ریش

حکایت های ملانصرالدین چه سرنخی را در روح جامعه ی ایران به ما می دهد ؟

( دیوار دارالفنون - تهران )

 

چرا پس از گذشت بیش از یک قرن از جنبش مشروطیت هنوز در فهم مفاهیم آن زمان مشکل داریم و روشنفکران ما نمی توانند در حوزه « گره های کور اجتماع ایران » به فهم مشترکی دست یازند ؟

این همه تفرق و اینرسی سکون و نیروی گریز از مرکز از کجا می آید و سرانجام ما را به کجا پرت خواهد کرد ؟ تاکید فراوان و قابل تامل فردوسی  بر عنصر بی بدیل « خرد و خرد ورزی » و سایر مصلحان اجتماعی مانند عبید زاکانی در ورای مکتوبات پر مغز و نغز آنان در حوزه « اجتماع »  نشان از چه دارد ؟

چرا ما تاریخ نمی خوانیم و یا مطالعه ی آن برای ایرانی ها حائز اهمیت نیست ؟

و چرا در مدارس از رده خارج ما ، درس تاریخ نخودی است و معلم تاریخ غیر متخصص و بی دغدغه ؟

  محمّدعلی فروغی ملقّب به ذَکاءُالمُلک، نویسنده و سیاستمدار ایرانی بیش از 80 سال پیش و در سخنرانی از رادیو تهران در موضوع « انتخابات » چنین می گوید : ( این جا )

« ملّت‌ها هر چه داناتر و به رشد و بلوغ نزدیک‌تر می‌شوند به حکومت ملّی متمایل‌تر می‌گردند، جز اینکه ملّت‌ها چون غالباً دارای جمعیت فراوان و کشور پهناورند نمی‌توانند هر روز یک جا جمع شوند و وظیفۀ قانون‌گذاری و اجرای قانون را خودشان مستقیماً به جا بیاورند. بنابراین بهترین ترتیبی که پیدا کردند این است که ملّت جماعتی را نمایندۀ خود قرار دهد که به نام او قانون‌گذاری کنند و مجمع آن نمایندگان را مجلس و ما مجلس شورای ملّی نامیده‌ایم. مجلس هم چند نفر را برای اجرای قانون اختیار می‌کند که هیئت وزیران نامیده می‌شود و این هر دو جماعت در تحت ریاست عالیۀ یک نفر هستند که اگر او انتخابی باشد رئیس جمهوری و اگر دائمی و موروثی باشد پادشاه است.

فراموش نکنید که معنی حکومت ملّی این است که اختیار امور کشور با ملّت باشد و البتّه می‌دانید که هرکس اختیاراتی دارد، در ازای آن اختیارات مسئولیتی متوجه او می‌شود. پس اگر مقتضای اختیارات خود چنانچه وظیفۀ وجدانی حکم می‌‌کند عمل نکند مسئول واقع می‌شود و معنی مسئول واقع شدن همیشه این نیست که کسی از او سؤال و بازخواست کند و مسئول واقع شدن غالباً به این است که شخص گرفتار عاقبت وخیم می‌شود.

مردم موظّف‌اند که در انتخابات نمایندگان خود برای مجلس شورای ملّی اهتمام داشته و نمایندگان صالح انتخاب کنند و پس از انتخاب مراقب رفتار آنان باشند و افکار صالح یعنی عقاید آزادی‌خواهی یعنی قانون‌خواهی یعنی میهن‌دوستی نمایش دهند.

( محسن خشخاشی معلم بروجردی که به خاطر اجرای « قانون و نظم » در کلاس و توسط شاگردش کشته شد )

 

اگر ملّت عبرت گرفته باشد و به وظیفۀ وجدانی خود عمل کند امیدواری می‌توان داشت که روزگار محنت و ذلّت سپری شود و دورۀ شرافت و سعادت و سرفرازی برسد. این مطلب را که اظهار کردم ممکن است بفرمایید سخن‌های مبتذل بود که همه‌کس می‌داند و گفتن نداشت. من هم آرزومندم که چنین باشد، یعنی به عمل ثابت کنید که به این حقایق ایمان داشتید، در آن صورت من از مبتذل‌گویی دلتنگ نخواهم شد » .

آیا جامعه ما به مرزهای بلوغ روانی و رشد فکری دست یازیده است ؟

فروغی در آن زمان ، نقشه راهی معرفی می کند و مطالبه گری را به زبان ساده توضیح می دهد .

فروغی می گوید : « مردم موظّف‌اند که در انتخابات نمایندگان خود برای مجلس شورای ملّی اهتمام داشته و نمایندگان صالح انتخاب کنند و پس از انتخاب مراقب رفتار آنان باشند و افکار صالح یعنی عقاید آزادی‌خواهی یعنی قانون‌خواهی یعنی میهن‌دوستی نمایش دهند » .

اما چرا این مساله اتفاق نمی افتد ؟

چه شد که در روز کودتای 28 مرداد 1332 ، مردم پشت نخست وزیر منتخب خود نایستادند و ترجیح دادند تا در خانه های خود مخفی شوند ؟

چرا پس از گذشت قرن ها و دوران ها ؛ روشنفکران ما و جامعه به دنبال « همای سعادت » اند و هنوز در فکر اعجاز و تغییر یک شبه ی اوضاع و احوال بدون مراقبه و گفت و شنود هستند ؟

صادق هدایت : برای از بین بردن این گونه موهومات هیچ چیز بهتر از آن نیست که چاپ بشود تا از اهمیت و اعتبار آن کاسته ، سستی آن را واضح و آشکار بنماید

همای سعادت ، در جست و جوی کیمیای سعادت و روشنفکران خرافات زاده ؟! ( این جا )

این تنبلی اجتماعی و نتیجه گرا بودن و تقدیر گرایی ما ریشه در کجا دارد و چرا دائما و دائما  بازتولید می شود ؟

آیا کسی از خود در مورد « رفتارهای متناقض » خودش فکر می کند و این که چگونه از دل این گونه رفتارها و کنش های ظاهرا بی اهمیت ؛ استبداد می روید و به حوزه ی عمومی تسری پیدا می کند ؟ ( این جا )

و آیا نمی دانند که برآیند این رفتارهای جز به بی اعتمادی و از هم گسیختگی اجتماعی نخواهد انجامید ؟

و سخن آخر ؛

تا جایی که می دانم و می فهمم مسعود پزشکیان به دنبال الگویی مانند « محمد خاتمی » و پیاده کردن آن است .

اما پرسش مهم و راهبردی آن است که چه شد که از درون آن 8 سال و در پی تزریق فرمول « اصلاحات و تحولات از بالا » یک دفعه و با قدحی از یک یارانه 45 هزار تومانی در جامعه ای که رشد اقتصادی خوب و قابل قبولی داشت ؛ جامعه به سوی « معجزه هزاره سوم » غش کرد ؟

چه چیزی باید تغییر می کرد که نکرده است .

آیا تاریخ نمی تواند تکرار شود ؟