اگر قرار باشد نام دستگاه‌های اجرایی را که مزه دخالت یا به تعبیر اهل مجلس «مشورت» نمایندگان خانه ملت را چشیده‌اند ردیف کنیم به اعتراف دوست و دشمن حداقل در استان زنجان، آموزش و پرورش در صدر این لیست قرار دارد.
لیست بلندبالای «احساس مسئولیت» نمایندگان در قبال دستگاه‌های اجرایی وقتی وسیع‌تر می‌شود که بدانیم سالی که پیش روست، سال آخر مجلس دهم محسوب می‌شود و نمایندگان فعلی اگر اسب را برای مجلس بعدی زین کرده‌اند باید کم‌کم به فکر رأی باشند.
این احساس مسئولیت یک روز از آستین شرکت شهرک‌های صنعتی استان بیرون می‌زند، یک روز همراه فرمانداری سلطانیه می‌شود، روز دیگر سراغ اداره‌های مختلف ابهر را می‌گیرد، هر از چند گاهی سراغ برخی پست‌های استانداری می‌رود و گاهی با اتفاق نظر چند نماینده در اداره‌کل آموزش و پرورش خیمه می‌زند تا مبادا تعلیم و تربیت بدون نظر نمایندگان نفسی بکشد.
آش این دخالت‌ها و یا مشورت‌ها گاهی آن‌قدر شور می‌شود که حتی داد مدیر روابط عمومی وزارت آموزش و پرورش هم در می‌آید که نمایندگان عزیز ملت، وزارت آموزش و پرورش مسئول جمع‌آوری رأی برای هیچ نماینده‌ای نیست و این جمله آن‌قدر برای برخی نمایندگان سنگین می‌آید که تغییر مدیر روابط‌عمومی را یک شبه رقم می‌زنند، موضوعی که مدیر کل اسبق آموزش و پرورش استان آن را نمونه‌ای از دخالت آشکار برخی نمایندگان در امور اجرایی و انفعال مسئولان وزارتی در برابر این دخالت‌ها می‌داند. وقتی مدیر کل شدم وزیر وقت دکتر فانی بود که کم‌تر اجازه دخالت به نمایندگان می‌داد. بعد از فانی، دکتر آشتیانی هم به استقلال آموزش و پرورش بها می‌داد اما در یکی دو سال اخیر میزان دخالت‌ها بیش‌تر شده است.»
مرتضی تمجیدی که حالا یک سالی می‌شود ردای بازنشستگی را بر تن کرده در بیان نمونه‌ای از «احساس مسئولیت» نمایندگان در قبال آموزش و پرورش می‌گوید:
«برای نمونه آقای مرتضی نظری که مسئول روابط‌عمومی وزارت آموزش و پرورش بود چند ماه پیش جمله‌ای در فضای مجازی مطرح کرد و گفت که آموزش و پرورش سازمان رأی کسی نیست و از دخالت برخی نمایندگان گلایه داشت. همین سخن ساده و عادی را برخی از نمایندگان تحمل نکردند و به خاطر فشاری که آوردند وزیر، مسئول روابط‌عمومی را تغییر داد.»
تمجیدی که چهار سال مدیریت آموزش و پرورش استان را بر عهده داشت درباره سیستم انتصاب‌ها در این دستگاه اظهار می‌کند: «در زمان مدیریتم سعی شد در انتخاب‌ها، گزینش نیروی انسانی و انتصاب مدیران نواحی دقت بیش‌تری داشته باشیم. شاخص‌های ما این بود افرادی انتخاب شوند که در بین فرهنگیان مقبولیت و محبوبیت داشته باشند. افرادی ابلاغ گرفتند که قدرت درک مسائل آموزش و پرورش را داشته باشند و به همین خاطر این انتخاب‌ها کمک کرد ما در شاخص‌های آموزشی و پرورشی روند رو به جلویی داشته باشیم. وضعیت ایده‌آل نبود اما نسبت به گذشته تفاوت‌های چشم‌گیر و آشکاری را شاهد بودیم.»
وی ادامه می‌دهد: «بنده از سال 92 تا زمستان سال 96 که مسئولیت آموزش و پرورش استان را داشتم، تلاشم این بود که قدم‌های هر چند کوچکی برای کیفیت بخشی به این نهاد بردارم و در این مدت توانستیم تغییراتی را ایجاد کنیم. در آخرین ارزیابی وزارت آموزش و پرورش از وضعیت استان‌ها، زنجان رتبه چهارم را در کشور کسب کرده بود. به مشارکت دادن معلمان توجه شود و معدل دانش‌آموزان بهبود پیدا کرد چون یکی از شاخص‌های مهم در بحث کیفیت آموزش و کنکور محسوب می‌شود.
اما تمجیدی از روزگاری که بعد از بازنشستگی‌اش بر تعلیم و تربیت گذشته دل پری دارد و می‌گوید: «بعد از بازنشستگی‌ام متأسفانه در مدت یک سال اخیر شاهد بی‌ثباتی در سطح مدیریت کلان استان بودیم و مطمئناً این شرایط به کیفیت آموزش و پرورش، نیروی انسانی و وضعیت دانش‌آموزان لطمه می‌زند. در این بین تعلل و کوتاهی مسئولان وزارتی و استانداری مشهود است و به نظر می‌رسد نباید بیش از این شاهد این تعلل و کوتاهی باشیم.
مدیرکل اسبق آموزش و پرورش استان می‌افزاید: این وضعیت گربان‌گیر بخش‌های مختلف مدیریتی کشور است و تنها در استان زنجان دیده نمی‌شود. مطمئناً جامعه تعلیم و تربیت مشکلات زیادی دارد و این مسئله آن مشکلات را دو چندان می‌کند. برای تعلیم و تربیت استان خوشایند نیست که در یک سال اخیر جابه‌جایی‌های متعددی ببینیم چون این موضوع عقلانیت و منطقی بودن را در گسترده‌ترین نهاد آموزشی زیر سؤال می‌برد.
او با اشاره به این موضوع که «وقتی نهادی که قرار است به دانش‌آموزان تفکر، منطق و عقلانیت بیاموزد، خودش در شرایط نامعلومی باشد برای جامعه قابل قبول نیست»، تأکید می‌کند: «مسئله مهم این است که انتخاب و انتصاب مسئولان ذی‌ربط حق ذاتی و قانونی فرد مسئول محسوب می‌شود و فرقی نمی‌کند این انتصاب در چه سطح مدیریتی باشد. آن مدیر باید پاسخگو باشد و به همین خاطر باید استقلال در انتخاب و عمل را هم داشته باشد.
متأسفانه در سال‌های اخیر نهادها، افراد و عوامل خارج از آموزش و پرورش سعی می‌کنند در فرآیند قانونی انتخاب مسئولان دخالت کنند و به جای تفکر به منافع ملی و استانی و حل مسائل جامعه به دنبال مسائل شخصی هستند و دنبال اینکه برای اطرافیان خود پست و جایگاهی کسب کنند.»
تمجیدی می‌گوید: «فشار می‌آورند و سعی می‌کنند خواسته‌های شخصی‌شان را اعمال کنند و متأسفانه در این بین برخی از نمایندگان مجلس بدون توجه به اصل تفکیک قوا که اصلی قانونی است سعی می‌کنند نظرات و افکار غیرمنطقی خودشان را با فشار و زور و روش‌های خاص اعمال کنند. اگر فرهنگیان به دنبال هویت حرفه‌ای و بازیابی جایگاه و نقش خودشان هستند یکی از راهکارها این است که با مطبوعات و اصحاب رسانه ارتباط و تعامل بیش تری داشته باشند .
متأسفانه در این بین باید به این موضوع اشاره کرد که در این شرایط مسئولان وزارتی و استانی هم دچار انفعال و استیصال هستند و گاهاً مسئولان استانی تشویق می‌شوند تن به خواسته‌های غیرقانونی برخی از نمایندگان بدهند.
این موضوع به یک فرهنگ تبدیل شده است و برخی نمایندگان در تمامی انتصاب‌ها از آبدارچی گرفته تا مدیر و معاون و مدیرکل دخالت می‌کنند و از اهرم استیضاح بهره لازم را می‌برند در حالی که استیضاح وسیله‌ای است برای حذف وزیران ناکارآمد نه وسیله‌ای برای رسیدن به اهداف شخصی و به جایی رساندن اقوام و اطرافیان و آن‌هایی که در ستادهای انتخاباتی بودند.
به گفته این مدیر بازنشسته جای خالی مدیران شجاع و مستقل و کسانی که تسلیم این خواسته‌ها نشوند در بین مدیران استانی و وزارتی خالی است و این مسئله باعث شده در عزل و نصب‌ها همیشه ردپایی از نفوذ و دخالت کسانی دیده شود که مسئولیتی ندارند. از طرفی دیگر در نتیجه این دخالت‌ها کسانی انتخاب می شوند که در درجات چهارم و پنجم مدیریتی قرار دارند. همه نمایندگان اعلام می کنند که دخالتی ندارند اما همه می‌دانند و دلایل و شواهدی وجود دارد که ثابت می‌کند از ابتدا در همه مسائل دخالت دارند.
وی ادامه می‌دهد: «جای گلایه وجود دارد که چرا آموزش و پرورش باید تسلیم این هیاهوها شود. اگر دخالت‌های بی‌جای برخی نمایندگان یک روی سکه باشد روی دیگر آن ضعف برخی مدیران ستادی است که تسلیم این فضا می‌شوند. زمانی که در استان قبول مسئولیت کردم دوره قبلی مجلس بود. نمایندگان استان در دوره قبل تعامل بهتری با آموزش و پرورش داشتند و دخالت‌های بسیار کم‌تری دیده می‌شد. وقتی مدیر کل شدم وزیر وقت دکتر فانی بود که کم‌تر اجازه دخالت به نمایندگان می‌داد. بعد از فانی، دکتر آشتیانی هم به استقلال آموزش و پرورش بها می‌داد اما در یکی دو سال اخیر میزان دخالت‌ها بیش‌تر شده است.»
تمجیدی با ذکر این نکته که «امیدواریم حاکمیت قانونی را تصویب کند که مدیران بر اساس شایستگی انتخاب شوند و ثبات مدیریتی داشته باشند»، درباره علل بروز این رفتار از سوی نمایندگان می‌گوید: «شاید نیاز به آسیب‌شناسی داشته باشد و یک مطالعه فرهنگی بطلبد تا بتوان برای این دخالت‌ها پاسخی علمی و قانع‌کننده داد. اما متأسفانه این وضعیت در سال‌های اخیر رو به رشد بوده و عده‌ای با زدوبند بر سر کار آمده‌اند و می‌خواهند هم‌چنان جایگاه خود را داشته باشند و فکر می‌کنند اگر افرادی را که از اطرافیان خود هستند در مدیریت بگمارند دوره مسئولیت‌شان ادامه می یابد.»
مدیرکل اسبق آموزش و پرورش استان با تأکید بر این نکته که «به نظر نهادهای نظارتی باید حساس شوند و موضوع را بررسی کنند چرا که این موضوع در بلند‌مدت تأثیر منفی بر مدیریت کلان دارد»، اظهار می‌کند: «فرقی که سال‌های اخیر با سال‌های گذشته دارد این است که ما شاهد وادادگی بیش‌تر مسئولان دولتی هستیم در حالی که اگر اجازه‌ای از سوی آن‌ها داده نشود جلوی مسئله دخالت گرفته می‌شود.
بخشی از مدت مدیریت من با آقای انصاری به عنوان استاندار زنجان هم‌زمان بود. از آن‌جایی که ایشان در آموزش و پرورش از معلمی تا مدیرکلی را طی کرده بودند کاملاً به مسائل این دستگاه آشنا بودند و همین مسئله کمک می‌کرد تا تعامل خوبی بین آموزش و پرورش و نهاد استانداری ایجاد شود. بعد از تغییر مسئولیت
آقای انصاری شرایط فرق کرد و شاهد افت نگرش به آموزش و پرورش بودیم و آن دوره خوب ادامه پیدا نکرد و از این بابت آموزش و پرورش لطمه خورد.»
تمجیدی درباره نقش فرهنگیان در بروز دخالت نمایندگان در دستگاه تعلیم و تربیت نیز تأکید می‌کند: «اگر فرهنگیان ما احساس مسئولیت می‌کردند و در صحنه بودند اتفاقات اخیر رخ نمی‌داد. تصمیم‌گیران اصلی آموزش و پرورش باید نهادهای و مراجع و جریان‌های فرهنگی باشند. اگر کانون صنفی فعال و قوی داشته باشیم و شوراهای معلمان قوی باشند دیگر شاهد دخالت عناصر خارجی نیستیم. بی‌تفاوتی‌ها و ضعف در بین فرهنگیان باعث می‌شود که افراد دیگر این جسارت را پیدا کنند و وارد فاز دخالت شوند.
اهمیت آموزش‌وپرورش برای نمایندگان سابقه تاریخی دارد و مربوط به این دوره نیست. اگر دقت کرده باشید تا دوره‌های دوم و سوم مجلس خبری از دخالت نبود و بعد از آن کم‌کم شروع شد و در دوره اخیر به اوج خود رسیده است. تصور برخی نمایندگان این است که آموزش و پرورش دستگاه فراگیری است و نفوذ زیادی در جامعه دارد به عبارتی نصف جمعیت استان زنجان با آموزش و پرورش ارتباط مستقیم یا غیرمستقیم دارند.
شاید تصور نمایندگان این است که اگر اطرافیان و نزدیکان را در این دستگاه نصب کنند به نوعی آینده انتخاب خود را تضمین کرده‌اند. این تصور غلط سبب توجه به نفوذ افراد در آموزش و پرورش شده است و متأسفانه کسانی هم معرفی می‌شوند که افرادی ضعیف و منفعل‌اند و تنها به دنبال حضور هستند.»
وی درباره تعامل نمایندگان استان در دوره فعلی مجلس با او در دوران مدیریتش هم اظهار می‌کند: «در دوران مدیریت من بیش‌ترین فشارها از سوی 2 نماینده فعلی بود. آقای فریدون احمدی کمک زیادی به آموزش و پرورش کردند و اقای مرتضی خاتمی هم ارتباط خوبی با این سازمان دارند.»
تمجیدی درباره وضعیت کلی آموزش و پرورش نیز تصریح می‌کند: «فرهنگیان شاهد هستند که آموزش و پرورش حتی اولویت دست چندم دولت هم نیست. ما از طرفی شاهد تلاش فرهنگیان در دور افتاده‌ترین روستاهای استان هستیم و از طرفی می‌دیدیم آن چنان که باید به این زحمات پاسخ داده نمی‌شود و این من و همکارانم را رنج می‌داد. آموزش و پرورش نیازمند تغییر در ساختار و تغییر در نگرش مسئولان حاکمیتی است.
زمان انتخابات شاهد بحث‌ها و شعارهایی برای فرهنگیان بودیم که بعد از انتخابات به فراموشی سپرده شد. مهم‌ترین سرمایه اجتماعی حاکمیت، مردم، فرهنگیان و نخبگان هستند و اگر ببینند شعارها عملی نشده‌اند دچار سرخوردگی می‌شوند که برای آینده کشور خوب نیست.»
وی تأکید می‌کند: «اگر فرهنگیان به دنبال هویت حرفه‌ای و بازیابی جایگاه و نقش خودشان هستند یکی از راهکارها این است که با مطبوعات و اصحاب رسانه ارتباط و تعامل بیش تری داشته باشند. به‌عنوان مثال در جامعه 15 هزار نفری فرهنگیان زنجان، افراد توانمند و قلم به دست بسیاری هستند که انتظار می‌رود با همکاری اصحاب رسانه و فضای اجتماعی دست به قلم شوند و موضوعات تعلیم و تربیت را در رسانه‌ها مطرح کنند.
طبیعی است که این مطرح‌کردن می‌تواند باعث ایجاد حساسیت اجتماعی شده و می‌شود امیدوار بود به کسانی که که در سطح کلان تصمیم می‌گیرند فشار وارد شود. بزرگترین مسئله فرهنگیان به نظر من معیشت نیست بلکه انفعال و بی تفاوتی است.»
روزنامه صدای زنجان
***
گفت و گوی صدای معلم و مرتضی تمجیدی :
اولین مصاحبه رسانه ای آقای مرتضی تمجیدی مدیرکل آموزش و پرورش استان زنجان
مصاحبه گر : سید حسن موسوی ( دبیر و فعال فرهنگی استان زنجان)
ویرایش و تدوین : سید حسین موسوی (مشاور و مدرس دانشگاه)
آنچه در این نوشته می آید، مصاحبه کوتاهی با آقای مرتضی تمجیدی مدیرکل آموزش و پرورش استان زنجان است. در این مصاحبه برنامه ها و دیدگاه های کلی ایشان در حوزه آموزش و پرورش مورد بررسی قرار گرفته است.
آقای تمجیدی می گوید : مدیریت دانشگاه فرهنگیان زنجان باید در اختیار افرادی باشد که دارای مقبولیت و مشروعیت علمی باشند. رفتارهای تنگ نظرانه باعث شده است دانشگاه فرهنگیان از حضور برخی از نیروهای متعهد و توانمند و باتجربه محروم شود.
1- جناب آقای تمجیدی با عرض تبریک به جنابعالی جهت انتصاب به سمت مدیر کلی آموزش و پرورش استان زنجان و آرزوی موفقیت، ابتدا خودتان را معرفی کنید و به سوابق مدیریتی و تحصیلی خود اشاره ای داشته باشید.
اینجانب مرتضی تمجیدی به عنوان مربی تربیتی بیش از 20 سال فعالیت نموده ام. حدود یک سال به عنوان مسئول مرکز مشاوره و یک سال و نیم به عنوان معاون پرورشی استان زنجان و 40 ماه نیز به عنوان مسئول آموزش و پرورش ناحیه 2 زنجان از سال 81 تا 84 خدمت کرده ام. در زمینه تحصیلات در سال 1379 در مقطع کارشناسی ارشد فارغ التحصیل شده ام.
2- وضعیت موجود آموزش و پرورش استان را در زمینه های( آموزشی ، پرورشی، پژوهشی ، مالی و... ) چگونه ارزیابی می کنید.
علیرغم تلاش های صورت گرفته، استان ظرفیت های بالایی در زمینه های یاد شده دارد. باید با تلاش و استفاده از تمام توانمندی ها از این ظرفیت برای پیشرفت و توسعه استفاده کنیم.
3- به طور خلاصه برنامه های اجرایی وعملیاتی شما برای اداره آموزش و پرورش استان چیست ؟
کیفیت بخشی- توسعه مشارکت دانش آموزان، معلمان، اولیا در فرآیند تعلیم و تربیت- بهادادن به نیروهای توانمند و نخبه آموزشی و پرورشی و بهره مندی از حضور آنان در ادارات با نگاه کارشناسی و علمی و استفاده از نتایج کارهای پژوهشی و کارشناسی جهت رفع مسایل آموزش و پرورش.
4- برخی دانش آموزان پس ار فارغ التحصیل شدن صرفا در مسائل درسی پیشرفت کرده اند و در زمینه های دیگر از جمله مهارت های زندگی، بعد عاطفی، حضور و مشارکت فعال در جامعه عملا پیشرفت خاصی نکرده اند.به نظر جنابعالی مشکل چه بوده و چه برنامه ای در این زمینه دارید.
متاسفانه مهارت خوب زندگی کردن، هدف ما نبوده است. هدف اصلی باید برقراری ارتباط موثر و مثبت با دیگران، آموزش تفکر منطقی، خلاقیت و کارآفرینی و نگاه جامع تربیتی باشد. این موضوع در برنامه تحول بنیادین تحت عنوان « حیات طیبه» معرفی شده و هدف ما عملیاتی کردن این برنامه خواهد بود.
5- با توجه به اهمیت و جایگاه دانشگاه فرهنگیان در تربیت معلمان توانمند، انتقادهای اساسی به وضعیت دانشگاه فرهنگیان زنجان مطرح می شود. (من جمله : وضعیت مدیریتی و اداری دانشگاه، وضعیت آموزشی و مدرسین و همچنین وضعیت علمی دانشجومعلمان و بی انگیزگی آنان) چه برنامه ای برای احیای وضعیت آموزشی و پژوهشی این دانشگاه استراتژیک دارید؟
توانمندسازی معلمان یک ضرورت اساسی است. لازم است از حداکثر ظرفیت علمی اساتید و فرهنگیان نخبه برای آموزش دانشجومعلمان استفاده شود. مدیریت دانشگاه باید در اختیار افرادی باشد که دارای مقبولیت و مشروعیت علمی باشند. در سال های گذشته رفتارهای تنگ نظرانه باعث شده است دانشگاه فرهنگیان از حضور برخی از نیروهای متعهد و توانمند و باتجربه محروم شود. لازم است نگاه ویژه و جدی و کارشناسانه برای شناسایی و حل مشکلات این دانشگاه ایجاد شود.
6- در خصوص به کارگیری و استفاده از ظرفیت های نیروهای توانمند و شایسته و همچنین بها دادن به جوانان دیدگاه و نگرش جنابعالی چیست ؟
نیروهای باتجربه و شایسته سرمایه اصلی ما برای ارائه خدمات آموزشی و پرورشی به دانش آموزان به حساب می آیند. در سایه بهره مندی از این نیروها و تقویت آن ها می توان به کاهش چالش ها امیدوار بود. راهبرد توجه به جوانان به عنوان سرمایه های اصلی و مهم کشور و یکی از اولویت های برنامه ای مدیریتی در قالب فعال سازی گروه مشاوران جوان خواهد بود.
7- با شنیدن این کلمات اولین کلمه ای که به ذهن شما خطور می کند را بیان کنید :
- معلم : ایثارگر
- هوشمند سازی : ضرورت
- دانش آموز : آینده
- مشاور مدرسه : پشتیبان
- زنگ انشا : کارگاه فکر
- سند تحول : نقشه راه
- مرتضی تمجیدی : خدمتگزار فرهنگیان
در پایان از جنابعالی که در این مصاحبه شرکت کرده و پاسخگوی برخی از سوالات فرهنگیان بودید تقدیر و تشکر نموده و امیدواریم این شور و نشاطی که با حضور شما و همکارانتان در بین فرهنگیان استان ایجاد شده تداویم یابد.