تفکر چهارگزینه ای در جامعه ما و بحران تفکر و اتاق فکر !

1. تاريخچه پيدايش  واژه  Think tank   يا اتاق فکر در جهان  :

 

1. اتاق ِ فکر ِ شهرداري اورميه (1) :

در اوایل قرن بیستم ( ۱۹۱۰-۱۹۱۵) مراکزی در اروپا و آمریکا تشکیل شدند که هدف عمده آنها ارائه مشاوره به دولت ها بود. اما تاسیس اتاق های فکر به شکل رسمی به نیمه های قرن بیستم برمی گردد. بعد از جنگ جهانی دوم ، نیروی هوایی آمریکا اولین اتاق فکر رسمی را با عنوان اندیشگاه Rand در سال ۱۹۴۷ با هدف تدوین سیاست های نظامی تاسیس کرد. این اندیشگاه را ، مادر ِاتاق های فکر جهان نامیده اند. در دهه ۱۹۶۰ واژه اتاق فکر به شکل رسمی مورد استفاده قرار گرفت و هدف از ایجاد اتاق های فکر ، ایجاد ارتباط بین دانش و قدرت بود . از آن زمان به بعد ، تعداد اتاق های فکر در جهان رشد چشمگیری پیدا کرد. ( موسسه فکر آفرینان خالق).

 

2. گسترش اتاق فکر در امور اجتماعي(2)  :

تحولات اجتماعي و آشوب هاي سياسي دهه 1960 موج ديگري از كانون هاي انديشه را به وجود آورد. اين كانون هاي انديشه بر فعاليت هاي اجتماعي و امور مربوط به محيط زيست تمركز داشتند كه يكي از آنها «مؤسسه امور شهري» تأسيس در سال 1968 بود.

2. تعريف اتاق فکر يا كانون تفكر(2) و عناصر توسعه فرهنگي (3)

   1. اتاق فکر(2)  يا كانون هاي تفكر در ساده ترين تعريف عبارتند از مؤسسات سياست پژوهي مستقل. به عبارت ديگر، گروه يا مؤسسه اي كه براي انجام پروژه هاي قوي و حل مسائل مختلف به خصوص مسائل حوزه هاي فناوري و راهبردي سياسي تأسيس شده است.مطابق تعريف "فرهنگ انگليسي آكسفورد" ، كانون تفكر مؤسسه اي تحقيقاتي يا سازماني است كه به ارائه مشاوره و ايده در زمينه مسائل سياسي، اجتماعي و اقتصادي مي پردازد. كارخانه هاي فكر، كارخانه هاي مغز، كارخانه هاي ايده،كارخانه هاي تميز، جعبه هاي مغز، شركت هاي توليد ايده، تاجران ايده، بانك هاي مغز،بدنه هاي دانش و امثال آن، تعبيرهايي است كه صاحب نظران مختلف درباره كانون هاي تفكربه كار مي برند.

   2. طبق تعریف " وبسترز " (1) ، اتاق فکر به مجموعه ای از افراد گفته می شود که در شرکت های بزرگ و مجتمع های تولیدی و یا در سایر نهادها ، به شیوه ای هم افزا دست به پژوهش های در زمینه های متنوع می زنند.

   3. یکی از عوامل و عناصرتوسعه فرهنگی جوامع ( 3) ، وجود مراکزی  است که به عنوان پایگاه فرهنگی  موجب تسهیل ارتباط  و بالندگی سرمایه های فرهنگی می شود. سرمایه های انسانی که اصلی ترین تولید کننده پدیده های فرهنگی به شمار می روند، در همین مراکز است که به محک و بازشناسی  خود می پردازند.

اگر شهر پاریس را پایتخت فرهنگی جهان می نامند، در کنار مکان گزینی بزرگان علم و هنر ، وجود گالری ها ، فرهنگ سراها ، موزه ها ، تماشاخانه ها، نگارخانه ها و حتا کافه ها و پاتوق های فرهنگی است  که توانسته دهه های پی درپی نویسنگان و هنرمندان جهان را به سوی خود بخواند .پیشینه و قدمت این مراکز در پاریس به اندازه ای است که امروز به عنوان جاذبه ای برای گردشگری فرهنگی به توجه می شود

3. تاريخچه اتاق فکر در ايران (4)  :

سال ۱۳۷۱ شروع رسمی اتاق فکر در ایران است و با بحث های فکری شروع شد؛ با دو رویکرد :
۱- شناسایی افکار غربی
۲- شناسایی افکار بومی
و مباحث بیشتر پیرامون منطق بنیادین فکر بوده است. " مسئله فکر، تئوری های فکر، کارگاه های فکرسازی، تکنولوژی فکر و … "

4. تعداد اتاق های فکر و رتبه کشورها از نظر تعداد اتاق هاي فکر در مناطق مختلف جهان (4 )   :
   * تعداد اتاق های فکر در مناطق مختلف جهان به شرح ذیل می‌باشد:
   آمریکای شمالی: ۱۸۷۲،
   اروپای غربی: ۱۲۰۸،
   آسیا: ۶۵۳،
   اروپای شرقی ۵۱۴،
   آمریکای لاتین و کاریب: ۵۳۸،
   آفریقا: ۴۲۴،
   خاور میانه و آفریقای شمالی: ۲۱۸ و
   استرالیا و اقیانوسیه: ۳۸.

*  رتبه کشورها از نظر تعداد اتاق فکرها:
اکنون آمریکا با ۱۸۲۸ اتاق فکر،
چین ۴۲۶،
انگلستان ۲۸۷ و
هند ۲۶۸ اتاق فکر
به ترتیب اول تا چهارم هستند.

براساس گزارش دانشگاه پنسیلوانیا در سال ۲۰۰۸ در سراسر جهان در مجموع ۵۴۶۵ اتاق فکر وجود داشتند که نسبت به سال ۲۰۰۷ (۵۰۸۰) این تعداد نه درصد افزایش داشته است.

5. افزايش تنوع اتاق فکر و تخصص گرايي در جهان

دکتر غلامحسين طبرسا – نسرين دهقان (5) مقاله اتاق فکر و جايگاه آن در سازمان مجله تدبير شماره 218 تير ماه 1389

با گسترده شدن روز افزون زمينه هاي مختلف علوم و پيچيدگي مسائل و رخداد ها شاهد ظهور اتاق هاي فکر متنوع تر و تخصصي تر هستيم .

اتاق هاي فکر ، امروز به صورت يک پديده جهاني درآمده اند و در کنار اجزايشان در هر کشور با ميزان مشارکت مستقيم در تصميم گيري و سياست گذاري ها شناسايي مي شوند .

اتاق هاي فکر در شکل ها ، اندازه ها و با مقاصد گوناگون بسته به نوع کاربرد ، فرهنگ سياسي ، رهبري  و گرايش هاي مختلف وجود دارند .

1. اتاق فکر در آمريکا :

امروز اين مراکز در آمريکا بودجه هاي خود را از بخش خصوصي تأمين مي کنند .اين کشور اولين و بيشترين اتاق فکر را در زمينه هاي مختلف راه انداخته است که از همه کشور هاي ديگر  نقش مهم تري در سياست گذاري و تصميم گيري دارند. اين اتاق هاي فکر براي ارائه ايده و فکر و نظر در تصميم گيري ، محدوديت هاي کمتري دارند.

2. اتاق فکر در استراليا

بيشتر اين اتاق ها بر پايه سيستم دانشگاهي به وجود آمده اند و توسط دولت يا دانشگاه تأمين مالي مي شوند و حدود 30 اتاق فکر وابسته به بخش خصوصي نيز وجود دارد.

3. اتاق فکر در انگليس:

اين اتاق ها نقشي مشابه آنچه در آمريکا بازي مي کنند .

4. اتاق فکر در ايتاليا :

اولين اتاق فکر بازار آزاد در سال 2005 در ونيز تأسيس شد که منجر به تغييرات اجتماعي و اقتصادي و بنيادي بر اساس اصول سنتي ونيزي حاصل شد.

5. اتاق فکر در ترکيه :

اين اتاق ها يک پديده جديد شامل بخش سياسي ، دانشگاهي و خصوصي هستند .

6. اتاق فکر در چين :

بسياري از اين مراکز در چين توسط بنگاه هاي دولتي حمايت و پشتيباني مي شوند ولي از مبادلات افراد خبره بهره مند مي باشند.

7. اتاق فکر در ايران :

اولين و بزرگترين اتاق فکر در ايران توسط سيد محمد عادلي در کميته ملي ايرانيان تأسيس شد و سپس در مرکز مطالعات سياسي و بين الملل وزارت امور خارجه به وجود آمد . به طور کلي فقر شديدي در اين زمينه در ايران حس مي شود . اما مديران و مسئولان سعي دارند با توجه الگو گيري از اين مراکز در کشور هاي موفق و تلاش جهت بهينه سازي آنها در راستاي پياده سازي هرچه بهتر و با کيفيت تر اين مراکز گام بردارند .

 

تحقق مشارکت جويي  و مشارکت آفريني :

به نظر حقير :

تأسيس اتاق هاي فکر در ايران تاريخچه طولاني و موفقيت آميزي نداشته است و با توجه به ساختار هاي سنتي و مقاومت مديران ما در برابر اجراي دقيق اين اصول ، بعيد به نظر مي رسد بدون اصلاح نگرش ها و فرآيندهاي تصميم گيري و تصميم سازي به نتايج مطلوب دسترسي داشته باشيم .

مديران  و تصميم گيران ، بايد بدانند که اتاق هاي فکر براي پر کردن خلأ موجود در نظام سياست گذاري و تصميم گيري و کمک به آنها با خلق افکار و ايده هاي نو و پرورش و ارائه آن جهت بهره برداري از فرصت هاي جديد و ايجاد منافع بيشتر براي جامعه گام بر مي دارند.

 

گفت و گويي با عليرضا راهداري ، کارشناس ارشد مدیریت تحول (کارشناس و مجری اتاق فکر) و نويسنده کتاب " اتاق فکر در 10 گام "

در ذيل از سايت کتاب ، خبرگزاري کتاب ايران ( 6 ) مطلبي از عليرضا راهداري به صورت پرسش و پاسخ با کمي تغييرات تقديم مي گردد.

سئوال : آيا کتاب شما( اتاق فکر در 10 گام )  ترجمه اي مي باشد که با فرهنگ ايران زمين ، سنخيتي نداشته باشد؟

 

پاسخ :

"این کتاب را بر اساس تجربه‌ای عملی در یک سازمان بزرگ ایرانی نوشته‌ام و به صورت عملی ناکارآمدی بسیاری از مطالب ترجمه شده یا تئوری‌ها را دیده‌ام. "

ویژگی بارز کتاب این است که بر اساس واقعیت فکری این جامعه پدید آمده است چرا که بخشی از موفقیت اندیشه به محیط آن باز می‌گردد.

 

سئوال :

ويژگي اين کتاب چيست ؟

 

پاسخ :

" این چارچوب با تعریف، چیستی، چرایی و آموزش تشکیل اتاق فکر آغاز می‌شود و با پاسخ به سوالاتی که درباره اتاق فکر در کارگاه‌ها طرح شده‌اند، پایان می‌یابد. "

سئوال :

چگونه مي توان رفتار افراد و رفتار جوامع را تغيير داد؟

 

پاسخ :

در این راستا اتاق فکر ساختاری برای تفکر روشمند جمعی ارایه می‌کند. چنان‌چه تفکر انسان تغییر کند تمامی مهارت‌ها و زندگی او نیز تغییر خواهد کرد. با تغییر اندیشه انسان‌ها می‌توان رفتار آن‌ها و رفتار جوامع را تغییر داد.

سئوال :

تعریف شما از اتاق فکر چيست ؟ پيش نياز تفکر جمعي چيست ؟

 

پاسخ :

" داستان اتاق فکر از فکر آغاز می‌شود، این‌که چگونه فکر کنیم، ابزار و مهارت تفکر چیست و چه کسی باید فکر کردن را به ما بیاموزد؟ چرا که برای تفکر به روش، مکانیزم و ساختار ویژه‌ای نیازمندیم به ویژه در مواقعی که بخواهیم به شکل جمعی فکر کنیم، در این شرایط باید ادبیات، ساختار و مدیریت تفکر به صورت جمعی صورت گیرد. "

 

سئوال :

منظور شما از روش مندي جمعي در ساختار اتاق فکر چيست ؟

 

پاسخ :

اتاق فکر جایی است که تفکر جمعی روش مند رخ می‌دهد. روشمندی در این ساختار بسیار مهم است چرا که تفکر جمعی روش دارد و فعالیتی سلیقه‌ای به شمار نمی‌آید. 

«اتاق فکر» ساختاری برای تفکر روش مند جمعی محسوب می‌شود.

 

سئوال :

مفهوم فکر را چگونه مي توانيم درک کنيم ؟

 

پاسخ :

براي درک بهتر مفهوم فکر ، شعار من این است که :

«تصمیم بگیریم فکر نکنیم». اگر بتوانیم فکر نکنیم یعنی «فکر» را شناخته‌ایم.

شناخت ما از فکر بسیار سطحی است و جالب است بدانید فکر تنها نعمتی است که بشر به خاطر آن هیچ شکایتی از پروردگار ندارد، یعنی همه افراد خود را به اندازه کافی فکور می‌دانند !

 

سئوال :

رابطه بين فکر کردن و تأمين زندگي بهتر چيست ؟

 

پاسخ :

"در این اثر تنها برای فکرکردن به نصیحت کردن اکتفا نشده بلکه ساختار، روش، فرآیند و آموزش و از همه مهم‌تر ساختار ارتباطی فکر با یک حکومت نیز بیان شده است. "

" تفکر مهارتی مانند سایر مهارت‌هاست که با تمرین می‌توان آن را توسعه داد. چنان‌چه افراد طالب زندگی جدید و بهترند بایستی اندیشه کنند. "

 

سئوال :

اَبَر مهارت ِ تفکر به تفکر را توضيح دهيد که مي تواند زندگي افراد و جوامع را تغيير دهد ؟

 

پاسخ :

"در این مسیر باید بدانیم اگر تفکر ما تغییر کند، زندگی ما نیز تغییر خواهد کرد. ما مهارتی به نام «مهارت تفکر به تفکر» داریم که یک «اَبَر مهارت» محسوب می‌شود و از مهارت اندیشه نیز بالاتر است. در حقیقت اتاق فکر مکانی برای رشد این ابر مهارت به شمار می‌آید. "

" اکنون در کشورهای پیشرفته به کودکان 8 ساله تفکر را آموزش می‌دهند. «رابرت فیشر» از  محققان و نویسندگان این حوزه است. "

سئوال :

ضعف سيستم آموزش سنتي چيست  ؟

پاسخ :

" متاسفانه یکی از نقاط ضعف سیستم آموزش‌ ما ارایه چند گزینه مشخص یا همان سوالات تستی به دانش‌آموزان است. ما نسلی داریم که به اعتقاد من فقط چهارگزینه‌ای هستند. ما برای تفکر گزینه‌های متعددی ارایه نمی‌کنیم تا ذهن دانش‌آموزان در فضای گسترده‌تری به تفکرات پویا، خلاق، تفکر واگرا یا انتقادی دست یابد. در کشورهای پیشرفته دنیا از ابتدا به آموزش تفکر و انواع آن می‌پردازند و درسی را به این امر یعنی آموزش صریح تفکر اختصاص داد‌ه‌اند. «دوبونو» مخترع تفکر جانبی می‌گوید «من دکترهایی را دیدیم که اندیشه کردن بلد نبودند». با وجود اين در می‌یابیم سیستم آموزشی که تنها دنبال ارایه اطلاعات به دانش‌آموز و پرسیدن همان مطالب است، فقط یک رایانه برای ما می‌سازد نه یک اندیشمند! "

سئوال :

چرا کشور هاي چون ژاپن که منابع طبيعي ندارند از کشورهاي مانند عربستان و... که بر روي گنج ̗ منابع طبيعي خوابيده اند پيشرفته تر هستند ؟ چگونه مي توان از سرمايه نيروي انساني بهره مند شد ؟

 

پاسخ :

"کشورها علاوه بر منابع طبیعی، منابع انسانی هم در اختیار دارند که استفاده و بهره‌برداری از نیروها و ظرفیت‌های آن‌ انسان‌ها ، نیازمند مدیریتی علمی است و مهم‌ترین ثروت این منابع انسانی، اندیشه آن‌ها به شمار می‌آید. اتاق فکر این بستر را فراهم می‌کند که ثروت این منابع انسانی به‌کار گرفته شود. حکومت هم در مدیریت و هم به‌کارگیری اندیشه مردم به عنوان یک منبع و ثروت ملی سهم دارد. اتاق فکر ساختار و پاسخ حکومت به مدیریت اندیشه افراد جامعه نیز می‌تواند باشد. در این مسیر حکومت‌ها می‌توانند با استفاده از راهکارهایی که اتاق فکر به آن‌ها ارایه می‌کند به شناسایی افراد فکور و استفاده از اندیشه آن‌ها بپردازند. همچنین از این طریق می‌توانند کادرسازی فکری در حکومت داشته باشند. "

سئوال :

آيا دانشگاه هاي ما در توليد علم موفق بوده اند ؟

 

پاسخ :

" متاسفانه در دانشگاه‌ها مجموعه‌ای از اطلاعات و داده‌های گوناگون در ذهن افراد جایگزین می‌شود و ما با استفاده از همین داده‌های محدود انتظار حل مسایل گوناگون و ارایه راه‌حل‌های متفاوت را داریم. در حالی که دانش بدون اندیشه و تفکر کاربردی ندارد. متاسفانه ما نتوانستیم آن گونه که باید بحث اندیشه را در جامعه خود فرهنگ سازی و پیاده‌سازی کنیم. چنان‌چه نتوانیم اندیشه را مدیریت و فعال سازیم، چگونه می‌توانیم تولید علم داشته باشیم؟ تولید علم از کوچه اندیشه می‌گذرد. "

سئوال:

اتاق فکر چگونه می‌تواند تفکر جمعي را  در مسیر اصلی خود هدایت کند؟

 

پاسخ :

اتاق فکر ـ در مراتب بالای خود ـ در حقیقت یک برنامه حکومتی است تا حکومت بتواند فکرهای خوب را به سطح بالاتر جامعه بکشاند و از آن‌ها استفاده کند. متاسفانه مدارک دانشگاهی ما تا حد زیادی افزایش یافته‌اند و افراد تحصیل کرده فراوانی در جامعه داریم اما بسیاری از مسایل جامعه ما همچنان حل نشده باقی مانده‌اند. جامعه زمانی رشد می‌کند که بتواند فکرکردن را به اعضای خود بیاموزد  ؛برای این کار نیازمند ساختاری برای اندیشه‌ورزی جمعی هستیم چرا که تفکر باید به شکل جمعی رخ دهد. با رشد جوامع بشری دیگر رشد اندیشه فردی کافی نیست و تفکر جمعی امری ضروری محسوب می‌شود. این امر نیازمند ابزاری به نام اتاق فکر است. 

سئوال :

رابطه ي اتاق فکر با روش و تکنيک خانه تکاني ذهني و ايجاد خود آگاهي و دوري از عادت هاي غلط گذشته چگونه مي باشد ؟

پاسخ :

"فکر به ما اجازه نوعی خودآگاهی و دوری از عادت‌های متداول را برای انجام کارهای جدید می‌دهد. ما در اتاق فکر عادت به تغییر را می‌آموزیم. در این راستا نیازمند اتاق فکریم تا هر چند وقت یکبار خانه ذهن را با تکنیک‌هایی خانه تکانی کنیم. اتاق فکر مکانی است که به ما تفکر را یادآوری می‌کند. اتاق فکر با اصرار، تمرین و اختصاص وقت ، سعی دارد اندیشه را برای ما به یک عادت بدل کند. "

سئوال :

چه خطراتي اتاق فکر را تهديد مي کند ؟

 

پاسخ :

" اگر فکر درست و حقیقی باشد دچار آسیب نخواهد شد اما در واقعیت این گونه نیست. اغلب آسیب‌های فکر همان آسیب اتاق فکر است چرا که اتاق فکر از آجرهای فکر تشکیل شده است. عواملی مانند عوام‌ زدگی در اتاق فکر، خودمحوری، ترس از بیان فکر، بایگانی شدن افکار،‌ نداشتن آموزش لازم، ضعف مدیریت، ایستا شدن اتاق، اتاق فکر بی فکر، حضور بدون مطالعه، بیش از حد جدی بودن و جهت‌گیری سیاسی ـ عقیدتی از جمله عواملی‌اند که در شمار آسیب‌های اتاق فکر به شمار می‌آیند و می‌توانند اتاق را از مسیر خود منحرف سازند. "

سئوال :

آيا وجود اتاق فکر هاي مجزا در کشور نياز به مرکز فرماندهي واحد دارد؟

 

پاسخ :

"اتصال تمامی اتاق‌های فکر با یکدیگر از عوامل حیات و پویایی تفکر است. مهمترین ویژگی تفکر، سیال بودن آن است و ما نمی‌توانیم فکر را در یک اتاق دفن یا محصور کنیم، یکی از اشکالات مهم اتاق‌های فکر کشورمان منقطع بودن آن‌ها از یکدیگر است. به این دلیل ایده تشکیل «اتاق فکر مادر» را در کتاب مطرح کردم که محلی برای ارتباط اتاق‌های فکر کشور با یکدیگر است. "

سئوال :

تفاوت کتاب شما با ديگر آثار ترجمه شده در اين زمينه چيست ؟

 

پاسخ :

"اغلب این آثار یا به شکل تئوری‌ نوشته شده‌اند یا ترجمه آثار و آرای دیگرانند که البته قسم دوم بیشتر متداول است. کتاب حاضر را بر اساس تجربه‌ای عملی در یک سازمان بزرگ ایرانی نوشته‌ام و به صورت عملی ناکارآمدی بسیاری از مطالب ترجمه شده یا تئوری‌ها را دیده‌ام. اتاق فکری که من از آن صحبت کردم اتاق فکری است که در یک سازمان ایرانی تجربه شده است. ویژگی بارز کتابم این است که بر اساس واقعیت فکری این جامعه پدید آمده است چرا که بخشی از موفقیت اندیشه به محیط آن باز می‌گردد. تفکر منهای محیط ، کاربردی نخواهد بود. "

 

سئوال :

آيا فقط تشکل هاي مدني يا بخش خصوصي فعال در حوزه هاي صنعت ، تجارت و بازرگاني ، نهادهاي آموزشي و... نياز به اتاق فکر دارند؟

 

پاسخ :

رویکردِ دیگرِ اثرم ، نگاه حکومتی به فکر است. یعنی در یک فضای مجازی از اتاق فکر صحبت نکرده‌ام بلکه ساختاری برای ارتباط اتاق فکر با حکومت را مطرح کردم به عنوان مثال برای هر مجموعه شغلی اتاق فکری پیشنهاد کرده‌ام مانند اتاق فکر دولت، اتاق فکر روزنامه‌ها، اتاق فکرشهرداری‌ها، اتاق فکر حوزه، اتاق فکر بازرگانی، اتاق فکر نیروهای مسلح. از این رو مهم‌ترین ویژگی اثرم را ارایه دستاورهای تجربی و علمی بیش از چهار سال فعالیت اجرایی در یکی از سازمان‌های دولتی می‌دانم. 

 

سئوال :

اهميت ِ تعامل بين اعضاي يک اتاق فکر يا چند اتاق فکر در چيست ؟

 

پاسخ :

مهمترین ویژگی اتاق فکر تعامل مستمر بين متفکران است .

 

سئوال :

آيا مطالعه کتاب هاي  شما براي اقشار گوناگون جامعه (معلمان و اساتيد دانشگاه ، تجار و بارزگانان ، توليد کنندگان ، ارائه دهندگان خدمات ، پزشگان ، وکلا و... ) مفيد است ؟

 

پاسخ :

بايد آگاهی عموم افراد جامعه نسبت به اندیشه افزایش یابد. در اغلب این آثار آموزش‌هایی برای تفکر و خردورزی وجود دارد که می‌تواند سطح تفکر، تجربه و عملکرد افراد را افزایش دهد و مهم‌تر از همه به آن‌ها تفکر جمعی را یادآور شود که تفکری روش مند به‌شمار می‌آید. 

سئوال :

آیا برخی مفاهیم در فصول گوناگون این کتاب به شکل تکراری به کار گرفته نشده‌اند؟

 

پاسخ :

"کتاب «اتاق فکر در 10 گام» از ابعاد مختلف به مخاطبان خود یادآور می‌شود که هر جامعه‌ای در راستای رشد ناچار است برای «تفکر» برنامه، هدفگذاری و بستر داشته باشد. کتاب حاضر این مفهوم را در ارتباط با ساختارهای گوناگون جامعه از دیدگاه‌های مختلف یادآوری می‌کند. "

پايان قسمت اول

 

منابع :

http://umtt.ir/site/about/   (1)

اتاق فکر شهرداري اورميه

(2) http://uast-jdanzali.ac.ir/1389-05-04-12-09-37/50activity/1011389-05-04-08-04-37

مرکز آموزش عالي علمي کاربردي جهاد دانشگاهي

(3)http://alvand2020.blogfa.com/tag/%D9%86%D9%87%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%AF%D9%86%DB%8C

اتاق فکر سمن هاي محيط زيست / حسين زندي

(4)http://blog.jalizade.com/%D8%A7%D8%AA%D8%A7%D9%82-%D9%81%DA%A9%D8%B1-think-tank-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%9F/

جواد -در وبلاگ جليل زاده

(5) http://shf.mui.ac.ir/sites/shf.mui.ac.ir/files/attach_fil

مقاله ي اتاق فکر وجايگاه آن در سازمان / نشريه ي تدبير شماره 218 تير ماه 89

(6) http://www.ibna.ir/fa/doc/tolidi/160823/%D8%A7%D8%AA%D8%A7%D9%82-%D9%81%DA%A9%D8%B1-10-%DA%AF%D8%A7%D9%85-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3-%D9%88%D8%A7%D9%82%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%D9%81%DA%A9%D8%B1%DB%8C-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87-%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D9%87-%D8%B4%D8%AF%D9%87

"نخستین چاپ کتاب «اتاق فکر در 10 گام» را انتشارات نظری با شمارگان یک‌هزار نسخه در 480 صفحه به بهای 15 هزار تومان روانه بازار نشر کرده است. بسته لوح فشرده این اثر به همراه کتاب، رایگان عرضه می‌شود و بهای این لوح فشرده به تنهایی 20 هزار تومان است."

گفتگويي با عليرضا راهداري ، کارشناس ارشد مدیریت تحول(کارشناس و مجری اتاق فکر) و نويسنده کتاب " اتاق فکر در 10 گام " در سايت کتاب ، خبرگزاري کتاب ايران

تاریخ انتشار : چهارشنبه ۲ اسفند ۱۳۹۱ ساعت ۱۱:۱۰