واقعیت فراغت حتی به اجبار اجتماعی، در زندگی نوجوانان و جوانان ، یکی از عوامل هویت بخش و تاثیر گذار می باشد ؛ به همین ضرورت در کنار تاسیس مدارس امروزی ، مراکز فوق برنامه از دیر باز به عنوان مکمل برنامه های رسمی آموزش و پرورش با عناوینی مثل کانون پرورش فکری ، سازمان پیش آهنگی ، شیر و خورشید ، کاخ جوانان و بعدتر کانون های فرهنگی و تربیتی ، انجمن های جوانان و نوجوانان ، هلال احمر ، تشکیلات پویندگان ، سازمان دانش آموزی و پیشتازان و فرزانگان تاسیس و نوآموزان را در قالب فعالیت های گروهی و تشکیلاتی با هدف مهارت آموزی با کمک مربیان متخصص و مجرب برای پذیرش مسئولیت های آتی آماده می نمایند .
اگر چه ماهیت و بستر فعالیت ها از ترسیم اهداف و برنامه های نظام گذشته برای اجرای پس از انقلاب در بعضی کاراکترها وصله ناجور می نمایاند،اما اصل موضوع تشکیلات محوری و مهارت آموزی و کارکرد های فعالیت های گروهی ، تاٍثیر گذار و مهم و غیر قابل انکار بود ، اما برنامه ریزان توسعه انسانی تا مدت ها بنا به عللی از جمله جنگ هشت ساله آن را مسکوت داشته اند تا در نهایت دولت سازندگی و بعدها با اهمیت بیشتر در دولت اصلاحات با تعریف و متد روز آمد شده ، فعالیت های مستمر تشکیلاتی و گروهی را در مراکز سازمان دانش آموزی و کانون های فرهنگی و تربیتی طراحی و به اجراء گذاشته اند.
هر روز که از فعالیت های این مراکز می گذشت پویایی و رسیدن به استاندارد های ملی و جهانی آن بیش از پیش هویدا می شد؛ بخشنامه، دستورالعمل ها و جایگاه قانونی مربیان ، مسئولان و تخصیص بودجه درجه اول و ارتباط و کمک سازمان ها و ادارات و وزارت خانه های مرتبط این موضوع ، به طور سیستماتیک به پشتیبانی آموزش و پرورش همت می گماردند ، البته در این مقال نمی توان به همه کارکردها و نقاط ضعف و قوت آن مراکز پرداخت اما آنچه مهم می نمایاند سرنوشت امروزی مراکزی است که متاسفانه در دولت گذشته با ندانم کاری و عدم برنامه ریزی صحیح و اخلال و دست کاری در برنامه تدوین شده چشم انداز توسعه ، آنها را به مراکزی منفعل و بی رمق و بعضا به جایگاه درآمدی و صرف اقتصادی و کارکنانش بدون جایگاه در سیستم آموزش و پرورش نزول دادند .
یکی از مراکز مهم و تاثیر گذار و تکمیل کننده برنامه رسمی آموزش و پرورش ، کانون های فرهنگی و تربیتی می باشد . تاریخچه تاسیس کانون ها از سال 70 و با تاسیس ده کانون به صورت پاییلوت در سراسر کشور در سه محور جوانه ها ، انجمن ها و فعالیت های عمومی و مناسبتی کار خود را آغاز نمود و تا پایان دولت اصلاحات قریب به هزار و چهارصد مرکز ارتقاء و توسعه پیدا نمود.
هدف اصلی آن ، فعالیت در زمان فراغت در کانون زیر نظر امور تربیتی به صورت تشکیلاتی و گروهی و دارای سرویس های کتابخانه ، سمعی بصری پویا و روزآمد شده ، برگزاری اردوهای منظم و تشکیلاتی و برنامه ای و اجرای برنامه های فرهنگی و هنری در مناسبت های ملی و مذهبی که توسط دانش آموزان عضو و به صورت کارگاهی به اجرا در می آمد به فعالیت متنوع و قابل توجه ادامه می داد ، دانش آموزان دبیرستانی در اوقات فراغت به کانون می آمدند و در قالب یک گروه های دوازده نفره در انجمن های فرهنگی و هنری و ورزشی مختلف فعالیت می کردند .
در کارگاه ها مثلا انجمن تئاتر، نمایش عروسکی و صحنه ای را زیر نظر مربیان حاذق تولید و برای دیگر دانش آموزان مدارس ابتدایی و راهنمایی (متوسطه 1 اکنون ) به اجراء در می آوردند ، در این کارگاه عروسک ها را به کمک مربی می ساختند و نمایش را ابداع می کردند و پس از تمرین و ممارست و تولید ، در مدارس اجراء و در نهایت گروه های برتر در تابستان در همایش و مسابقات کشوری شرکت می کردند .
در برنامه جوانه ها ، بچه های ابتدایی با برنامه های متنوع از جمله بازی های پرورشی و ساخت کاغذ و تا و نمایش فیلم ، کار با گل ، جنگ شادمانه و مسابقات متنوع فرهنگی وهنری و... یک روز شاد را در کانون سپری می کردند ، در کانون نرخ خدمات برای بچه های ابتدایی کلا به جهت بستر سازی و آشنایی با کانون مطلقا رایگان و برای مقاطع بالاتر حق عضویت ناچیز آن هم به جهت کارکرد تربیتی و احساس تعلق دریافت می شد.
البته در کانون بیش از صد نوع فعالیت متنوع و سازنده از مجمع بحث و انتقاد ، المپیاد ورزشی ، المپیاد علمی و آموزشی ، شناسایی و تربیت قاریان جوان ، تحقیق و پژوهش در قالب نهج البلاغه شناسی گرفته تا انجمن خوش نویسی ، نقاشی ، طراحی و فعالیت های دیگربرقرار بود.
مربیان از بین بهترین و ورزیده ترین معلمان که دارای انگیزه کار فرهنگی و هنری بودند انتخاب و درصدی هم به آنان کارانه اضافه تعلق می گرفت ، جایگاه مدیر و معاون کانون از نظر حقوق و مزایا نه تنها از مدیر مدرسه بلکه هم طراز نزدیک به رئیس اداره بود ، تجهیزات و امکانات سهم و درصد قابل توجه ای از بودجه آموزش و پرورش را به خود اختصاص می داد و از همه مهمتر عضویت مسئولان و کارکنانش در جلسات تصمیم گیری مراکز تاثیرگذار فرهنگی و اجتماعی و امنیتی بلا اجتناب بود.
شاید کسانی که در اتاق فکر امور تربیتی و بالاتر بودند به یک معنا به این مهم رسیده اند که تهاجم فرهنگی ، شبیخون و ناتوی فرهنگی جدی است و راه برون رفت از این هجمه و ایفای نقش تکنیکی و تاکتیکی و زیرساخت تربیت نیروی انسانی، مراکزی است که مجری و مکمل و ادامه دهنده برنامه های عالی نظام تعلیم و تربیت ، امثال کانون های فرهنگی و تربیتی باشد.
برنامه ریزان و کارشناسان درست به نقطه هدف زده اند چون کانون ها مکانی امن و شاداب و جذابی است که نوجوانان و جوانان را با پر کردن اوقات فراغت و هدایت به فعالیت های تشکیلاتی و تعلق گروه و شرکت در انجمن های سالم و همایش های مدرسه ای و منطقه ای و قطبی و در نهایت کشوری در زمینه های علمی ، فرهنگی ، هنری و ورزشی بر اساس علایق و سلائق فراگیران رشد داده و در امتداد آموزش های مدرسه ای و با تربیت غیر مستقیم و بامهارت آموزی ، بسترمسئولیت پذیری را برای آینده کشور تضمین می نمود ؛ اما متاسفانه به یک باره در زمان آقای حاجی بابایی وزیر وقت آموزش و پرورش ، کانون های فرهنگی و تربیتی از اوج و اقتدار به حضیض در آمد ؛ حاجی بابایی باب " فراغت فروختن و فراغت خریدن " را در آموزش و پرورش ابداع نمود و این منورالفکری ایشان و کارشناسانش و ایده کسب درآمد و خودگردانی بلای جان این مراکز و در نهایت عدم شناسایی سیستم بگفا به جهت تامین نیروی انسانی و حق سرانه و شایسته سالاری از آن رخت بربست و شوربختانه سال ها آن را به حال خود وا نهادند و این معضل و حدیث بغرنجی که همچنان ادامه دارد.
اکنون کانون های فرهنگی و تربیتی که کارکرد تربیتی و مهره سازی و نقش آن در ساختن نونهالان برای آینده برکسی پوشیده نیست به مراکز درآمدی آموزش و پرورش نزول یافته و به طوری که اگر ماموران آموزش و پرورش از وزارت خانه و ادارات استان ها به آن مراکز مراجعه می کنند در این سال ها سابقه ندارد که از برنامه ها و کارکردهای محتوی آن سئوالی بپرسند ، بلکه فقط و فقط استنتاخ مالی و درآمدی بوده است و در نامه های نتیجه بازرسی به مقام های بالاتر اسمی از کانون های فرهنگی و تربیتی اشاره نشده بلکه چنین انشاء می شود که " با توجه به بازدید از مراکز درآمدی " این موارد ( تراز و یا رشد و افت درآمد ) مشاهده شده است ، مدیر کانون اکنون یک پنجم حق مدیریت مدیر مدرسه را علیرغم اهمیت و تنوع کاری ندارد و مربیان آن در سیستم بگفا تعریف خاصی ندارند و بدتر اینکه در جذب نیرو، پس از سازماندهی ، نیروی از همه جا رانده شده به کانون تحمیل می شود که این اساسا با اساسنامه شورای عالی آموزش و پروش که برای کانون تدوین شده مغایر است ، به همین علل کانون از پویایی یک مرکز مکمل خارج و در رقابت با مراکز بی هویت خصوصی بعضا دچار انحراف می شود ، مرکزی که فرآیند تربیتی و تشکیلاتی و فعالیت های گروهی به جهت تنگناهای مالی در آن رقم نمی خورد ، حال نزارش هر روز بدتر شده و عجیب تر اینکه معاون پرورشی وزیر که متولی این مراکز می باشد علنا در بیاناتش می فرماید ما مسئول تربیت بچه ها نیستیم و والدین باید هزینه کنند !
پیش بینی می شود این عدول و غفلت از برنامه چشم انداز ، با توجه به نیاز بیش از پیش در سامان بخشی اوقات فراغت که اکنون به واسطه دگرگونی های ارتباطات و لزوم پربار نمودن هدف داربرنامه های غیر رسمی و فوق برنامه ، در آینده تربیت توسعه انسانی ، خلا هایی را به وجود می آورد که جبران آن به آسانی میسور نیست .
جا دارد به جهت نقش مکمل برنامه های راهبردی آموزش و پرورش در تربیت فرزندان این مرزو بوم مجدانه به این گونه مراکز توجه جدی شده و با ساختار و تعاریف بهتر و توجه به نیازها و خواسته های روز دانش آموزان و ناگریزی ادامه زحمات معلم و ظهور و و کشف دانسته های کتاب در برنامه های رسمی و بروز یافته ها در کارگاه ها به مثابه آزمایشگاه عملیاتی برای متربیان بستری امن و استاندارد بازیابی واحیاء شود .
تجربه نشان داده است والدین به مراکز وابسته به آموزش و پرورش با اطمینان بیشتر برای ثبت نام فوق برنامه فرزندانشان علاقه نشان می دهند ؛نباید این پتانسیل و گرایش را با ندانم کاری و ایده های درآمد زایی مخدوش و بی اعتبار نمائیم .
کانون های فرهنگی و تربیتی می توانند همانند سابقه درخشان دهه هفتاد در قالب فعالیت های گروهی و تشکیلاتی ؛ مثل انجمن های قرآن پژوهان ، نهج البلاغه ، سخنوران ، نمایش ، کوه پیمایی ، یاوران محیط زیست ، ادیبان ، پژوهشگران ، هنرهای آوایی ، کتابداران ، فن آوری ، مخترعان و... در ایام فراغت و در راستای فرآیند فلسفه اهداف عالی آموزش و پرورش ، جوانان را از بی هویتی و باری به هر جهت نجات دهند .
به امید داشتن نوجوانان و جوانان شاداب و سرزنده و مهارت آموز و مسئولیت پذیر و احیای کانون های فرهنگی و تربیتی در سراسر کشور
ان شالله .
این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید