« چیزی که مردم جهان سوم باید نجات دهند وطن شان نیست .
بلکه ابتدا باید خود را نجات دهند ؛ زیرا بیشتر آن ها در اعماق ناآگاهی و توهم دانایی قرار دارند » .
الهه حسین نژاد
***
دانش آموزانی را نشان می دهند که رو به روی مدرسه کتاب های درسی خود را پاره کرده و غریو شادی سر می دهند .
هلهله ای بر پاست .
موزیکی نوستالژیک هم به آن اضافه کرده اند تا بیشتر مخاطب را تحت تاثیر قرار دهند .
برخی و شاید بسیاری گمان کرده اند که چنین صحنه هایی برای نخستین بار است که در ایران اتفاق می افتد و آن را چماقی کرده و با پیش کشیدن چیزهایی مانند « آموزش ایدئولوژیک » بدون آن که معنای دقیق و علمی این نوع آموزش را بدانند ، یا کتابی و مقاله ای در مورد آن خوانده و یا تقریر کرده باشند ؛ به نظام آموزشی حمله کرده و حتی در موارد بسیاری این کنش دانش آموزان ایرانی را ستایش کرده اند .
این جماعت کثیر و روز افزون ؛ طوری می گویند و می نویسند گویی خودشان هیچ سهم و مسئولیتی در شکل گیری و انسداد شریان های ارگانیسم پیکر آموزش نداشته اند و سعی می کنند با تکریم و ستایش « قربانی » هر چه بیش تر هیولای پوپولیسم را پَروارتر کنند و خود را دور از « سیبل نقد » جای دهند .
پیش از این هم دانش آموزان کتاب هایشان را « آتش » زده اند کاری که فقط در دوران هایی مانند استیلای مغول و یا در زمان معاصر در آلمان نازی مشاهده شده است .
آیا دانش آموزانی که مبادرت به انجام چنین کارهایی می کنند واقعا کتاب ها را قبول ندارند ؟ اگر چنین است پس چرا زمانی که سوالی در امتحان می آید که سخت است و یا پاسخی برای آن ندارند فریاد بر می آورند که این سوال در کتاب نیست ؟ و خارج از کتاب بر آمده است و...
چگونه موقعی که کتاب را پاره می کنند ارزشی برای کتاب متصور نیست اما موقع امتحان و آزمون ، متر و معیار می شود ؟
بارها شده است موضوع و یا مطلبی را در کلاس تدریس کرده ام .
نخستین و مهم ترین پرسش و اعتراضی که بسیاری از دانش آموزان مطرح کرده اند این است که چرا « خارج از کتاب » درس می دهید در حالی که آن مطلب حول حقوق و مهارت های شهروندی بوده و بیان آن لازم و حیاتی .
در جامعه ای که « کتاب » هم ردیف و هم تراز « ضایعات » دسته بندی شده و خرید و فروش می شود ؛ آیا به لحاظ منطقی می توان انتظار داشت که جامعه به عنوان یک کلان سیستم و دانش آموزانی که در آن تنفس می کنند ارزش و جایگاهی برای کتاب و نقش آن قائل باشند ؟
شاید مهم ترین وجهی که برای این حرکت اعتراضی می توان بر شمرد هر چند به لحاظ آماری قابل تعمیم به همه جای نظام آموزشی نیست آن است که دانش آموزان با پاره کردن کتاب ها قصد تخلیه انرژی را دارند و یا می خواهند « ابراز وجود » کنند . تا این تناقض های عقل ستیز در جامعه ی ایرانی جریان دارد محال و بعید است که گشایشی در امور برای تغییرات و تحولات مثبت و رو به جلو روی دهد و صحنه ی اجتماعی و نیز سیاسی ما باید همچنان شاهد کنش های کودکانه و لجبازانه برای اعلام مخالفت با وضعیت موجود باشد
کافی است فقط یک نفر مبادرت به انجام این کار کند .
پیش بینی مراحل بعدی این گونه کنش ها چندان دشوار نیست .
خاصیت جامعه ی ایرانی در چنین مواردی که بیشتر از نوع « اعتراض بی هدف » است آن است که به سرعت همچون جرقه داخل انبار کاه به همه بخش ها سرایت می کند .
و این همان خصیصه ی « تقلید » است .
وضعیت جامعه به گونه ای شده است که افراد مستقر در آن حتی اگر حقی هم متوجه آن ها نباشد و متخلف و متجاوز به حقوق دیگران هم باشند ؛ شروع به « اعتراض و غر زدن » می کنند . این جاست که به واقع می توان به وجه عریان « عقلانیت گریزی » در جامعه ی ایرانی پی برد و می توان آن را به نوعی رخنه و نفوذ « ناترازی عقل » در همه سطوح و حوزه ها بر شمرد .
نکته ی قابل تامل در این کلیپ ، حضور و نظاره برخی اولیای دانش آموزان در مراسم پاره کردن کتاب هاست که البته مطابق انتظار ، نقش « تماشاچی » و یا در نهایت « فیلم بردار » را ایفا می کنند . اولیایی که بعضا به خاطر یک نمره و یا کسری از نمره بر سر معلمان آوار می شوند که مبادا معدل کارنامه دلبندان شان دچار افت و یا نوسان شود و آینده ی آنان به مخاطره بیفتد .
تناقض بزرگ و غیر قابل هضم آن جاست وقتی که اساس این نظام آموزشی بر « نمره » و « محفوظات » بنا شده و رقابت برای کسب نمره بر اساس چارچوب کتاب به یک رویه و سنت غالب مبدل شده است اما در انظار سعی می کنند از آن برائت بجویند و تنفر خود را از « کتاب » به صورت رسمی اعلام کنند .
ویدئوی منتشر شده تابلوی مدرسه ای را نشان می دهد که از نوع « هوشمند » است و یک مدرسه عادی دولتی نیست . وضعیت جامعه به گونه ای شده است که افراد مستقر در آن حتی اگر حقی هم متوجه آن ها نباشد و متخلف و متجاوز به حقوق دیگران هم باشند ؛ شروع به « اعتراض و غر زدن » می کنند .
در تعاریف و مختصات « مدرسه هوشمند » چنین آمده است :
*«پایه و اساس هوشمند سازی مدارس بر تکنولوژی و استفاده از رایانه بنا شده است. به همین دلیل در این مدارس لازم است که همه اعضا اعم از مدیر، ناظم و دانش آموز در خصوص استفاده از کامپیوتر و فضای مجازی آموزش ببینند. مدرسه هوشمند، مدرسه‌ای است که در آن نقش دانش آموز از حالت منفعل و مستمع به یک نقش فعال تبدیل خواهد شد. در این مدارس دانش آموزان علاوه بر یادگیری مطالب درسی باید روحیه خلاق خود را نیز در حل مشکلات خود به کار بندند.
در مدارس هوشمند پس از تمام شدن زمان مدرسه ارتباط دانش آموزان با فضای آموزش قطع نمی‌شود. معلمان در این سیستم قادر به ایجاد کلاس مجازی و اتباط مستقیم با دانش آموزان خواهند بود. همچنین دانش آموزان می‌توانند هر زمانی که ذهن شان درگیر سؤالی شد آن را به صورت برخط برای دبیر مربوطه ارسال نمایند و جواب خود را نیز از همان طریق دریافت کنند. ( این جا )
*« مدارس هوشمند رویكرد جدید آموزشی است كه با تلفیق فن آوری اطلاعات و برنامه های درسی، تغییرات اساسی در فرایند یاددهی و یادگیری را به دنبال خواهد داشت.
در این رویكرد نقش معلم به عنوان راهنما و نه انتقال دهنده دانش، نقش دانش آموز به عنوان عضو فعال، خلاق، نقاد و مشاركت جو، به جای عضوی منفعل و مصرف كننده دانش و نظام ارزشیابی به صورت فرایند محور نه نتیجه محور، تغییر خواهد نمود » . ( این جا )
* « هوشمندسازی مدارس یکی از موضوعاتی است که می‌تواند مدارس را به محیطی امن، دارای منابع، کنترل پذیر و مدیریت بهتر و در نهایت مکانی فوق العاده برای آموزش تبدیل کند » . ( این جا )
اگر مطالب بالا درست باشند و در مورد ویژگی های مدارس هوشمند تدقیق و مدیریت صورت گرفته باشد ؛ پس این پاره کردن کتاب ها دقیقا اعتراض به چه چیز و یا موردی بوده است ؟
آیا قبل از آن و در آن مدرسه و یا مدارس مشابه اعتراضی صورت گرفته ، عمومی ( وایرال ) شده که چون پاسخی نیافته منجر به وقوع این کنش یعنی پاره کردن کتاب شده است ؟
همان گونه که قبلا نیز نوشته و بیان داشته ام ؛ نظام آموزش عمومی در ایران بر خلاف بسیاری از کشورها و نظام ها ، « اجباری » نیست .
در واقع ؛ قانون اجباری بودن آموزش در ایران اجرا نمی شود . ( این جا )
در خلاء چنین ساز و کاری دانش آموزان و خانوداه هایشان و بدون هر گونه تعقیب قضایی و یا حقوقی می توانند از جریان رسمی آموزش خارج شوند .
پرسش این است وقتی چنین سخت گیری هایی در ایران وجود ندارد ؛ این پاره کردن کتاب ها ناظر به کدامین پیام است ؟
به گواهی نتایج آزمون های نهایی و نیز آزمون های معتبر بین المللی مانند تیمز و پرلز ؛ دانش آموزان مشکلات و چالش های اساسی در مقوله ی « خواندن و نوشتن » و نیز فراگیری همان مطالب و محتوایی دارند که در کتاب های درسی آمده است .
از سوی دیگر ؛ در فراگیری و درونی کردن مهارت های شهروندی به ویژه مقولاتی مانند احترام به قانون و حقوق دیگران و نیز محیط زیست ، متاعی واقعا برای عرضه ندارند .
این دانش آموزان هنوز نمی دانند و یاد نگرفته اند که :
جای زباله درون سطل زباله است و نه خیابان و باغچه و جوی آب و طبیعت و...
( این گونه صحنه ها در مواقع عادی هم در کلاس ها ؛ سرویس های بهداشتی و حیاط مدرسه قابل مشاهده هستند )
در آن کلیپ ؛ اتومبیل هایی مشاهده می شوند که توسط اولیای همین دانش آموزان یا در پیاده رو پارک شده اند و یا به صورت دوبله ( برای بردن این دانش آموزان از مدرسه پارک شده اند ) مخل آمد و شد شهروندان دیگر شده اند .
در واقع ؛
این دانش آموزان نه همان مطالب کتاب های پاره شده را درست یاد گرفته اند و نه مهارت های شهروندی در شیوه درست و مدنی اعتراض را .
برای این نسل که از « آرمان گرایی » کاملا بی بهره است آن چه ارزشمند است رویکرد « لذت گرایی » محض و نگاه ابزاری به همه چیز و همه کس است .
به قول معروف ؛
کتاب و جایگاه آن کیلویی چند ؟
مهم این است که چند دقیقه ای لذت ببریم . آن را به دیگران نشان دهیم و از این طریق ارضاء شویم .
تا این تناقض های عقل ستیز در جامعه ی ایرانی جریان دارد محال و بعید است که گشایشی در امور برای تغییرات و تحولات مثبت و رو به جلو روی دهد و صحنه ی اجتماعی و نیز سیاسی ما باید همچنان شاهد کنش های کودکانه و لجبازانه برای اعلام مخالفت با وضعیت موجود باشد بدون آن که :
یاد بگیرند چگونه ، کجا و چه موقع « مطالبه گری » را تمرین ، درونی و پی گیری کنند .