همه ما خاطراتی زیبا و ماندگار از معلم های خودمان داریم ، کسانی که کنار تدریس ؛ مشق عشق و مهربانی هم می‌دهند و الگوهای نوع دوستی و اخلاق نیز هستند اما خاطرات همه ما از مدرسه با تنبیه‌های گاه و بیگاه ناظم و مدیر آمیخته است؛ تنبیه‌هایی که گاه غیر منصفانه و در مواردی به حق بوده است.
از میان متولدین دهه‌های چهل، پنجاه و شصت کمتر کسی را می توان یافت که خاطره‌ای از تنبیه ولو کلامی نداشته باشد اما انتظار می‌رود در دهه‌های اخیر به یمن پیشرفت روانشناسی و آموزش در زمینه برخورد با دانش‌آموزان، مدیران و معاونان مدارس از چنین تجربه‌هایی درس گرفته باشند.
با این همه باز هم به طور گه‌گاه اخباری مربوط به تنبیه و تحقیر دانش‌آموزان به گوش می‌رسد که به دلیل رواج شبکه‌های اجتماعی خیلی زود هم دست به دست در گوشی‌های تلفن همراه می‌چرخد.
این گزارش به بازگویی شکوه‌های برخی والدین و دانش‌آموزان در این زمینه می‌پردازد و صد البته که پیداست این ناملایمات؛ استثنایی بر قاعده است زیرا قاطبه مسئولان مدارس دلسوز و خیرخواه دانش‌آموزان هستند.
«سردر دبیرستان تابلو بزرگی زده‌اند که نام دبیرستان را نشان می‌دهد. کنارش هم با خط درشت مردم را دعوت به اخلاق نیک کرده‌اند اما چه اخلاقی.» این بخشی از حرف‌های مادر محمد حسین دانش‌آموز پایه دهم ریاضی است که از معاون مدرسه دل پری دارد: «زمانی که برای ثبت‌نام پسرم به این مدرسه مراجعه کردم، تعریف معلمان مدرسه را زیاد شنیده بودم. دلم می‌خواست پسرم اینجا درس بخواند چون درس و اخلاق پسرم خوب بود و هم مدرسه به منطقه ما می‌خورد، با اعتماد به نفس کامل وارد مدرسه شدم؛ مدیر مدرسه کارنامه پسرم را دید و گفت مشکلی برای ثبت‌نام ندارم و نزد آقای معاون بروم. با لبی خندان وارد اتاق معاون شدم. چند خانواده با دانش‌آموزانشان هم در اتاق آقای ناظم بودند و نظاره گر دیالوگ‌های آقای ناظم با من. معاون مدرسه کارنامه را خواست، آن را دادم و گفتم آقای مدیر تأکید کردند که مشکلی برای ثبت‌نام نیست. در همان برخورد اول لبخند روی لبانم خشک شد. معاون ناگهان صدایش را بلند کرد و گفت خانم مگر اینجا ... است که هر کسی سرش را بیندازد پایین و وارد مدرسه شود. هر جایی آدابی دارد. اینجا مدرسه است.چرا برخی شعور ندارند و نمی‌فهمند که نباید سرشان را پایین بیندازند و وارد هر جایی شوند.»
با دهانی باز نگاهش کردم.اول فکر نمی‌کردم با من است. به دور و برم نگاه کردم و مطمئن شدم با خود من است. تعجب کردم و گفتم: «حرفی نزده‌ام که شما این‌گونه برخورد می‌کنید.» با صدای بلند گفت: «کی گفته که من باید ثبت‌نامش کنم.» گفتم: «آقای مدیر.» گفت: «بفرمایید خانم جا نداریم. ثبت‌نام، زمانی دارد.»
خلاصه آن روز هر چه از دهانش درآمد به ما گفت و در آخر گفت شما اصلاً سوادت چقدر است. اصلاً می‌توانی خوب را از بد تشخیص دهی؟ به دانش‌آموز دیگری نگاه کرد و گفت این دانش‌آموز را می‌بینید؟ الان می‌خواهد ثبت‌نام کند، دلم نمی‌خواهد این دانش‌آموز در مدرسه من باشد. با پس گردنی بیرونش انداختم باز با مادرش اینجا جلوی چشم من ظاهر شده‌اند. اینجا من تعیین می‌کنم چه کسی درس بخواند چه کسی درس نخواند. تازه خانم شما مشکل حجاب دارید و پسرتان را ثبت‌نام نمی‌کنم.»
اینها تنها بخشی از صحبت‌های یکی از مادران 13 میلیون دانش‌آموزی است که در مدارس کشور درس می‌خوانند. مادر محمد حسین با بغض می‌گفت: «شما باورتان نمی‌شود که چقدر حالم بد شد. به او گفتم مگر تقصیر ما چیست که شما این چنین رفتار می‌کنید؟ هر چه می‌گفتم رفتارش بدتر می‌شد. اصلاً حرف منطقی نمی‌زد و در نهایت گفت ما شما را ثبت‌نام نمی‌کنیم. شما خانواده بی‌منطق و بی‌شعوری هستید.»
این حرف مادر محمد حسین تنها نیست. خیلی از خانواده‌ها هستند که نسبت به رفتار معاونان مدرسه گلایه دارند. آنها معاونان مدرسه را افراد غیر منطقی می‌دانند که با دانش‌آموزان و خانواده‌های آنها رفتار خوبی ندارند. برخی خانواده‌ها در گفت‌و‌گو با خبرنگار «ایران» اعلام کردند که بعضی از معاونان مدرسه احساس مالکیت بر مدرسه و دانش‌آموزان دارند، خانواده دانش‌آموز و خود دانش‌آموز را تحقیر می‌کنند و شکایت آنها به منطقه هم کار به جایی نمی‌برد.
مادر آرش دانش‌آموز سال هشتم هم یکی دیگر از این خانواده‌هاست: «پسرم در دبیرستان دولتی درس می‌خواند. این مدرسه جزو مدارس خاص منطقه محسوب می‌شود که برای ثبت‌نام دانش‌آموزان شرایط خاصی را در نظر می‌گیرند. آنها دانش‌آموزان خاصی را می‌پذیرند که معدل و شرایط تحصیلی عالی داشته باشند. با این حال معاون مدرسه نفوذ خاصی روی مدیر داشت. بسیار بد دهن بود و دست بزن هم داشت. تقریباً تمامی دانش‌آموزان مدرسه تجربه یکبار تنبیه را داشتند، مثلاً اگر دانش‌آموزی به هر دلیل دیر می‌رسید، حتی دقایقی بعد از تشکیل صف، باید می‌ایستاد جلوی در، کتک می‌خورد، اسمش یادداشت می‌شد و بعد می‌رفت داخل. این موضوع موجب ناراحتی بچه‌ها می‌شد اما کسی نمی‌توانست کاری کند اگر اعتراضی بشود مدیر و معاون می‌گویند برای تربیت دانش‌آموزان است، درنهایت هم می‌گویند دانش‌آموزتان شیطان است و ببریدش مدرسه دیگر. گرچه من مدرسه پسرم را عوض کردم اما خیلی‌ها آنجا بودند و با شرایط ناظم کنار می‌آمدند.»
مادر فاطمه دانش‌آموز سال دهم علوم انسانی از برخورد معاونان با دخترش در دبیرستان‌های دخترانه می‌گوید: دخترم بچه درس خوانی است، چند وقتی مشکل روحی پیدا کرد و نمره هایش کم شد. به خاطر قرص‌های اعصابی که مصرف می‌کرد خیلی دیر از خواب بیدار می‌شد. برای همین یک روز به مدرسه رفتم. با مدیر، ناظم و تک تک معلمانش حرف زدم. یک روز دخترم در نمازخانه می‌خوابد و ناظم مدرسه سر ظهر متوجه حضورش در نمازخانه می‌شود. جلوی چند دانش‌آموز دیگر هر چه از دهنش در می‌آید به دخترم می‌گوید و او را دیوانه زنجیری خطاب می‌کند. دخترم موضوع را به من گفت؛ به مدرسه رفتم و با ناظم حرف زدم که چرا با دخترم جلوی دیگر دانش‌آموزان این چنین حرف زده اید؟ او در کمال ناباوری گفت می‌توانی دست دخترت را بگیری و ببری ما نمی‌توانیم بچه‌های مشکل دار را نگه داریم.»
تسلا هم از تجربه روزهای مدرسه‌اش می‌گوید،او دانش‌آموز سال دوم هنرستان است و با معاون مدرسه کلی درگیری دارد: «هر روز صبح به صبح کیف‌های ما را می‌گردند، ما مشکلی با این موضوع نداریم چون چیزی اضافه با خودمان به مدرسه نمی‌آوریم. ناظم ما انسان بداخلاقی است که رفتارهای عجیبی دارد. نزدیک دختران می‌شود و سبیل و ابروهایشان را نگاه می‌کند، اگر یکی از دانش‌آموزان یک تار مو از سبیلش کم شود کاری می‌کند کارستان. مادرمان باید بیاید مدرسه تا جلوی مادر تعهد دهیم که دیگر تکرار نمی‌شود. تازه کلی حرف هم می‌شنویم. خیلی وقتها هم در طول ترم حرف‌های بی‌ربط به دانش‌آموزان می‌زند.» براساس گفت‌و‌گو با خانواده‌ها، در مدارس پسرانه بیشتر مشکلات دانش‌آموزان با ناظم‌شان به خاطر شیطنت‌های پسران است. در دبیرستان‌های دخترانه هم بیشتر دانش‌آموزان از طریق ناظم شان به خاطر ظاهر تحقیر می‌شوند.
سمیه دانش‌آموز سال دهم هنرستان می‌گوید: «ناظم ما خیلی بچه‌ها را مسخره می‌کند و برخی وقتها کار به تحقیر می‌کشد. همیشه بین صف راه می‌رود و به ظاهر دانش‌آموزان دقت می‌کند. زنگ‌های تفریح ناگهان وارد کلاس می‌شود که ببیند ما چه می‌کنیم. همیشه داد می‌زند و می‌گوید شماها یک مشت دخترهای عقده‌ای هستید که پدر و مادرتان هم از عهده شما بر نمی‌آیند. اگر خطا یا شیطنتی کنیم حتماً یک هفته اخراج می‌شویم. آنقدر در بین وسایل بچه‌ها می‌گردد تا بالاخره چیزی پیدا کند.»
تنبیه بدنی ممنوع است
عظیم محبی مدیر کل متوسطه اول وزارت آموزش و پرورش درباره تحقیر و توهین ناظم‌های مدرسه می‌گوید: همه ما ناظم مدرسه را منظم در کارهایش می‌دانیم و رفتارش هم بسیار جدی است، اما باید بگویم که قاطعیت با برخورد توهین‌آمیز بحثش متفاوت است. ما منبع مستندی برای بداخلاقی معاونان نداریم اما بر اساس اساسنامه آموزش و پرورش معاونان مدرسه باید جدیت لازم را داشته باشند و ما هم انتظار داریم که معاونان مدرسه افرادی قاطع و سختگیر باشند تا بتوانند اصول اجرایی مدرسه را به خوبی انجام دهند.
وی تأکید کرد: معاون مدرسه هر روز با حجم وسیعی از دانش‌آموزان مواجه است که هر کدامشان رفتاری خاص دارند اگر جدیتی در کار معاون نباشد، نمی‌تواند دانش‌آموزان را کنترل کند. همه دانش‌آموزان با ادب و حرف شنو نیستند. بنابراین خاصیت کار ناظم جدیت است. اما تحقیر و توهین دانش‌آموزان و خانواده آنها غیر قابل قبول است و اگر خانواده‌ای در این زمینه با مشکل روبه‌رو شد باید به مدیر مدرسه بگوید تا مدیر با ناظم صحبت کند و اگر خانواده‌ها نخواستند که موضوع داخل مدرسه حل و فصل شود، می‌توانند به بخش بازرسی وزارت آموزش و پرورش شکایت کنند که شکایت‌ها در این بخش در هیأت رسیدگی تخلفات اداری رسیدگی می‌شود.
محبی معتقد است: من قبول ندارم که معاونان مدرسه دانش‌آموزان را تنبیه می‌کنند اما معتقدم تعداد اندکی از معاونان، دانش‌آموزان را تحقیر می‌کنند و این موضوع هم به ضرر مدرسه است. براساس قانون، تنبیه بدنی جرم تلقی می‌شود. مطابق ماده 77 آیین نامه انضباطی مدارس، هرگونه تنبیه از قبیل اهانت، تنبیه بدنی و تعیین تکالیف درسی فقط با هدف تنبیه ممنوع است. از نظر ما هم این گونه رفتار غیرقابل قبول است و با ناظم خاطی وزارت آموزش و پرورش برخورد جدی خواهیم داشت.
روزنامه ایران