" به یاد بیاوریم که انسانیم و انسانیت ، مهمترین چیزی است که از ما انتظار می رود." اُرُد بزرگ
مقدمه
عمده درد امروز ما ایرانی ها اسارت در روزمرگی ، داشتن دغدغه معیشتی ، عدم مطالعه با بهانه هایی بیشتر غیرموجه ، کم حوصله بودن ، دوری از هنر و ادبیات ملی ، فراموش کردن شخصیت ها و الگوهای شهیری که رسالت پاسداشت آنان بر دوش کشورهای بیگانه است ، حال توسط شرق شناسان و یا ایرانیان مقیم خارج . گویند ماهی به جز دنیای زیر آب ، هیچ نمی شناسد . ظاهرا ما نیز همانند ماهیان خود را در حصار جبر
زندگی و یا جبر جغرافیایی و یا جبر ناآگاهی ، محصور ساخته ایم و از داشته های خود بی خبریم . وقتی نان اُرد بزرگ را دیدم ، نخست با ذهنیتی مجهول ، به زرتشیان نسبت دادم و تصور کردم نامی است ناآشنا و یقین مربوط به قرنها پیش است ، اما حین جست و جو ، از خویشتنِ خویش برای جهالتم شرمنده شدم و با خود گفتم : چرا ایرانیان مقیم خارج او را می شناسند و من خیر . چند چیز در ذهنم موج زد :
ما ایرانیان ، تا یکی نمیرد ، ارزشگذاری به کرده ها و گفته های او را کاری عبث و بی مورد می دانیم . مُرده پرستی بیشتر ما شهره آفاق است.
ما ایرانیان ، آن چنان اسیر مبارزه ای بی انتها با فقر و جهل گشته ایم که بیشتر ، دردمند نان شبیم تا روشن ضمیری .
ما ایرانیان ، وقتی آب فرنگ می خوریم و رنگ و بوی تجدد می گیریم ، تازه هوس وطن و چهره های شاخص آن را می نماییم ، پس در یک فیدبکی حریصانه ، سعی در دسترسی به آنان و مطالعه و تعمیم دانش خود نسبت بدانان می نماییم.
ما ایرانیان ، از بس ضد ارزش ها را جایگزین ارزش ها نموده ایم که فراموشی هر رگه از آن ، فرضی محال نیست.
راستی بسیاری از ما ایرانیان سرگشته ، دنبال چیستیم ؟ کیستیم ؟ چگونه می خواهیم بدون توجه به چهره های ملی و هنری و ادبی خود ، فرهنگ کشور را پاس بداریم ، آن را پرمایه سازیم و به نسل های آینده منتقل سازیم ؟ اگر امروز آن نوجوان شطرنج باز تابعیت خود را تغییر می دهد و نظام آموزشی کشور شکست خورده معرفی می شود ، سهم من و شما چقدر است ؟ چه کسی راضی به تغییر هویت می شود ؟ کسی که هویتی تعریف شده و ملی برای خود ندارد. یک عمر حافظ و سعدی و مولوی و...گفتیم و شنیدیم ، اما بهای واقعی و حق مطلب را چقدر اَدا کرده ایم ؟ سهم من از پاسداشت و ترویج فرهنگ ملی چقدر است ؟ در یک روز چند دقیقه در پی شناخت چهره های گمنام اما شاخص کشورم ، در فضای مجازی می چرخم ؟
تفاوت من با مردم 100 - 50 سال پیش و حتی بیشتر آن ، در این است که آنان با دود چراغ و در شدّت و حدّت سرما ، به دنبال علم و دانش می رفتند و به خاطر طی طریق سخت ، قدر آن را بسیار بیشتر از طلا و الماس می دانستند ، اما امروز من در منزلی گرم با گرمابخشی نعمت گاز و با دسترسی به تمام امکانات اینترنت و فضای مجازی و....... حال و حوصله و دل و دماغ ، جست و جو و یافتن و دانستن و فهمیدن ، ندارم.
خودمان را گول نزنیم اگر یک دو و یا حتی بیست سایت گوناگون را مطالعه می نماییم مدعی روشنفکری و دانایی نباشیم که انگیزه های ما حداقل برای خودمان در این چرخش و پیمایش ، روشن است. تصور می کنم به بیشتر ما مشتبه شده است که باسوادیم و همین ادعا ، مانع قبول واقعیت هاست. چهره های گمنام ، به خودی خود گمنام نمی گردند ، آنان با غفلت یک ملت گمنام می شوند. آنان در سایه بی اعتنایی دولت و ملت ، نادیده گرفته می شوند و در این بین ما مانع رشد نهال هایی بسیار جهت سرسبزی فرهنگ کشور گشته ایم . ما حتی اجازه قد برافراشتن به آنان را ندادیم ، لذا هرگز متوجه واقعیت وجود آنان نگشته ایم . آیا می دانیم که علاوه بر وجود حکیمانی در گذشته بسیار دور چون حکیم بزرگمهر ، حکیم فردوسی و حکیم عمر خیام ، امروز نیز حکیمی به نام " اُرُد بزرگ " داریم ؟ امید که خودمان به خود آئیم ، چون هیچ قدرت و عنصر دیگری قادر به آن نیست. در زیر مختصری با او آشنا می شویم .
استاد فیلسوف حکیم اُرُد بزرگ خراسانی
حکیم اُرد بزرگ بزرگترین و مشهورترین فیلسوف تاریخ ایران است ، او در حال در ایران زندگی می کند . زندگی او شبیه به یک افسانه شده است ، دعوت رسانه های داخلی و خارجی برای گفت و گو را اغلب رد می کند ، برای همین بسیاری در جهان فکر می کنند او درگذشته است . حتی برخی در زندگینامه حکیم نوشته اند تولد 1706 و مرگ 1790 میلادی !
کسی نمی داند که این تاریخ تولد و مرگ چه طور به دست آمده است . اجداد وی از پارت های ایران و شهر شیروان در خراسان شمالی بوده اند و خود او زاده شهر مشهد است. تاجیک ها و فارسی زبانان افغانستان و تاجیکستان حکیم ارد بزرگ را نزدیکترین دوست ایرانی احمدشاه مسعود (محبوبترین شخصیت تاریخ افغانستان ) می دانند . واژه "ارد" ریشه باستانی و تاریخی دارد و در گذشته به چند پادشاه اشکانی (پارت) گفته می شده است به لحاظ لغوی واژه "ارد" خاص است و معنا ندارد . امروزه به خاطر اندیشه های خردمندانه و آگاهانه "ارد" ، همه دوستداران حکمت و فلسفه واژه های حکیم و بزرگ را به آن می افزایند که ترکیب آن شده است "حکیم ارد بزرگ" . در شهر اجدادی حکیم ارد بزرگ یعنی شیروان به او "بزرگ شیروان" می گویند . حکیم ارد بزرگ در بین ایل قشقایی هم دارای محبوبیت ویژه ایست چرا که از طرف مادری به ایل سلحشور قشقایی منتسب است.
حکیم ارد بزرگ از زبان خودش :
اُرُد ، یک ایرانی است ، نام شناسنامه ای او ، مجتبی شرکاء می باشد . در نیمه شبی پر برف ، از ماه دی ، در شهر مشهد زاده شد ، او دومین فرزند خانواده است . پدرش شادروان محمد تقی شرکاء ، فرزند بابا ، از شهر شیروان در خراسان شمالی بود ، مردی آزاده و بسیار نیک و مهربان که همواره دل به کانون گرم خانواده داشت . مادر اُرُد ، شادروان فاطمه جاهد طبسی از ایل دلاور قشقایی شیراز بود ، زنی مهربان ، دانش آموخته و دلسوز که همواره برای رشد فرزندان دلبندش کوشش نموده و رنج ها کشید . نام تنها فرزند اُرد ، غزاله می باشد.
" در کتاب سخنان ائمه معصوم ، مشاهیر ، بزرگان ایران و جهان " با گردآوری ابراهیم (سعید) رمضانی می خوانیم :
حکیم ارد بزرگ چهارمین حکیم تاریخ ایران است حکمای پیش از او عبارت اند از حکیم بزرگمهر (پیش از اسلام می زیسته اند) حکیم فردوسی و حکیم عمر خیام .
" کتاب سرخ " مشهورترین اثر حکیم ارد بزرگ است که شامل 1500 سخن برگزیده از این فیلسوف عالیقدر است این کتاب در 25 فرگرد (بخش) تنظیم شده است. این کتاب در طی 10 سال گذشته پیوسته کامل تر شده است و آخرین نسخه آن مربوط به شهریور 1396 بوده است. این جملات به زبان های گوناگون ترجمه و در کشورهای دیگر منتشر شده است . استقبال فارسی زبانان دنیا از جملات قصار و حکیمانه ارد بزرگ ، شگفتی بسیاری را برانگیخته است روزانه بجز هزاران سایت و وبلاگی که به اندیشه های حکیم می پردازند ، بسیاری از نشریات و روزنامه های کثیر الانتشار فارسی زبان جملات قصار حکیم را نقل قول می کنند . این سخنان نشان دهنده بینش و آرمان حکیمانه ایشان می باشد . ارد بزرگ در شهر کرج زندگی می کند اما مردم شهر شیروان در خراسان شمالی می گویند او بزرگ شیروان است و اجداد پدری اش در آن شهر ساکن بوده اند از سوی دیگر مردم مشهد معتقدند او مشهدی است چرا که در زندگینامه حکیم آمده است که وی در مشهد متولد شده است."
حکیم ارد بزرگ در حال حاضر زنده است و در غرب شهر کرج مرکز استان البرز ایران زندگی می کند ، با این وجود بسیاری از علاقه مندان به اندیشه های او ، برای دیدارش از سراسر جهان به این شهر می روند . کسانی که ایشان را از نزدیک دیده اند می گویند : حکیم انسانی فوق العاده دانا ، آرام و کم حرف است ، برعکس تصور همگانی ، زندگی بسیار ساده دارد. هنگام گفت و گو ، بیشتر شنونده است و تا لازم نباشد سخنی نمی گوید ، مهمترین خصلت حکیم مهربانی و آزادگی هست . ستایشی که حکیم از مهربانی در کتاب سرخ نموده است براستی در منش ، گفتار و رفتار او دیده می شود .
با وجود داشتن دشمنان بسیار ، هیچگاه در مقام پاسخگویی به آنها بر نیامده است و تنها در کتاب سرخ جمله ای کوتاه در این مورد دارد : ((پاکترین هم که باشی دشمنان بسیار خواهی داشت.))
فیلسوف بزرگ از کودکی عاشق طراحی ، نویسندگی و تاریخ بود از این رو به هنرستان حرفه ای سینای مشهد رفت و خود را در رشته معماری یافت اما هنرستان را نیمه تمام رها کرد چون روح سرکش او را پاسخگو نبود ، پس از آن به دنبال جامعه شناسی رفت و آن را هم رها نمود ، در نهایت ذهنش به فلسفه ، حکمت و چرایی زندگی آدمی معطوف شد از آن پس دیگر هیچگاه حکمت و فلسفه را رها ننمود .
نظر برخی از شخصیت ها در مورد استاد فیلسوف حکیم ارد بزرگ خراسانی :
احمد شاه مسعود می گوید :
من و ارد ( حکیم ارد بزرگ خراسانی ) زاده یک سرزمین بزرگ هستیم . احمد شاه مسعود چند ماه پیش از کشته شدنش می گوید : هنگامی که نوشته های ارد دانا را می خوانم می بینم آرزو هایم را نوشته است .
بی نظیر بوتو می گوید :
ما با کشورهای منطقه و به خصوص ایران ، اساطیر ، فرهنگ و تاریخی مشترک داریم من هم همانند بزرگانی نظیر " اقبال لاهوری" و "ارد بزرگ" تمایل دارم کشورهای ما بر اساس فرهنگ و ریشه های مشترک هر روز بیشتر از پیش به هم نزدیک شوند .
دکتر شبرنگ عطایی (پژوهشگر و محقق افغانستان) می گوید :
ارد بزرگ اسطوره عصر در عرصه وحدت دوباره فرهنگ والای پارسی در منطقه است. پارسی زبانان امروز بیشتر از هر وقت بوجود شخصیت هایی چون ارد در ایران و شکوه شهید گشته احمد شاه مسعود در افغانستان که دوست و همفکر ارد بزرگ بود ضرورت دارند .دولت ها و مردم فرهنگ دوست ، باید نظریه های این دو شخصیت تاربخ عصر حاضر را در عمل پیاده کنند.
فرزانه شیدا (ادیب و سراینده ایرانی مقیم کشور نروژ و نویسنده کتاب یازده جلدی بُعد سوم آرمان نامه حکیم ارد بزرگ ) می گوید :
چیزی که انسان نیازمند آن در طول راه سفر عمر خویش است و در درون " خویشِ خود " همواره در این باور زندگی می کند که امید و آرزو را می توان رنگی از حقیقت داد و بر اساس خواسته های زندگی خود گام برمی دارد و در راه سرنوشت انسان می بایست فانوس و چراغی از سخنان ارد بزرگ ، این عالم بزرگ اندیشه را در سیاهی های دنیای ناشناخته ای که به شناخت آن نیازمندیم به همراه داشته باشد و حتی کلمه به کلمه آن را به خاطر و دل بسپارد و هر کجا در جایی و منطقه ای از زندگی دچار سستی و نا امیدی شد به مرور دوباره افکار و ایده های حکیم ارد بزرگ بنشیند چرا که تمامی این جملات طلایی و این پندهای زرین به " معرفت انسانی " در میدان خرد یک به یک ، جنبه علمی و کاربردی ثابت شده ای را در علوم پایه زندگی داراست و بر این اساس می توان " حکیم ارد بزرگ " را اسطوره " راه و اندیشه " نامید.
شکوهه عمرانی (فعال اجتماعی کشور سوئیس ، شاعر و مترجم کتاب آرمان نامه ارد بزرگ به زبان فرانسوی) می گوید :
اندیشه ها و افکار ارد بزرگ بسیار متعالی است و امیدوارم روزی خواسته های وی در مورد همگرایی ، اتحاد و حقوق تاریخی به مرحله اجرا در آید و آنروز روز سربلندی و غرور هر فرد ایرانی و وطن دوست خواهد بود و بازگشت ایران به عظمت و شکوه دیرین و بازیابی جایگاه واقعی خویش در دنیا . بسیار خوشوقتم که موفق به ترجمه بخشی از سخنان ارد بزرگ گردیدم .
الیان ایژن هیر (رئیس انجمن هنری ارت کلوب و رئیس انجمن دفاع از منافع منطقه شامپل در شهر ژنو - کشور سوئیس) می گوید :
در بین سخنان ارد بزرگ ، هنگامی که از صلح و هارمونی برای همگان صحبت می کند بیشتر بر دلم نشسته است .
نیما اسماعیل پور (شاعر ، پژوهشگر و مؤلف کتاب رهایی بی نقص) می نویسد :
بزرگمردی که کلامش از خردی ناب و خالص سرچشمه می گیرد و ھمیشه سعی دارد از زُھدان ھستی رازی تازه و با طراوت به دنیا آورد تا به ادراک آدمی تفکری درست و پویا ھدیه کند که این خاصیت بزرگان تاریخ است نکتۀ بسیار مھم در سخنان این بزرگوار این است که کمترین و یا شاید ھیچ تناقضی در گفتار وی مشاھده نمی کنیم بی شک پشت پردۀ این افکار پرسشگری ھای بسیاری نھفته است که به گفته خود او پرسشگری حس کودکانه ای است که تا پایان زندگی باید ھمراھش داشت .
یاسمین آتشی (نویسنده و پژوهشگر تاریخ) می نویسد :
در مورد اندیشه ها و افکار حکیم ارد بزرگ مطالعات فراوانی داشته ام و به شخصه فکر می کنم ایشان بزرگترین متفکر حال حاضر ایران هستند .
مسعود اسپنتمان (پژوهشگر و نویسنده کتاب میهن نامه ی ارد بزرگ) می نویسد :
درباره اُرُد بزرگ ، گفته ھا بسیارند و ناگفته ھا ، بسیارتر. اُرُد بزرگ از آن دسته اندیشمندان است که ریشه ھای بالندگی میھنی خویش را به درستی می شناسد. سپس دل شما را نشانه گرفته و درست به ھمانجا می زند. اُرُد شما را با آنچه از آن برآمده اید آشنا می سازد، روان تان را با خاک میھن می آمیزد و در برآیندی با آسمان آن، عشق به ایران را در ھستی تان روان می سازد. اُرُد یگانه است ، این گفته را باور دارم ، به سادگی ، چون اُرُد، دومی ندارد. او راھی را برگزیده که آمیخته با اسطوره ھا از زمان و زمین فراتر می رود، و در این بی زمانی و بی زمینی ، تردستی ھایی می کند که شعبده نیست. اُرُد دلاورانه ، ریش سفیدان را به جایگاه برین برمی کشاند و بر دیوانسالاران واپسگرا نفرین می فرستد. او بیش از ھمه ما می داند که باختری بودن و خاوری بودن با بھتر بودن یکی نیست، که این را به تجربه و با کار دریافته است . اُرُد بزرگ ھنوز ھست ، با ما می ماند و خواھد ماند ، شاید تا ھمیشه ، پس چه لزومی دارد که زیر تیغ تشریح ، اندیشه ای چنان تنومند چون اندیشه ھای اُرُد را واکاویم و از پی و رگ آن نمونه برداریم. شاید بھتر باشد تا با او روان شویم و از چشمه ی زلال اندیشه اش ، نھال خویشتن خویش را آبیاری کنیم.
طارق ساغری (پژوهشگر و نویسنده مقاله دو دوست ایرانشهری) می گوید :
حکیم اُرُد بزرگ یکی از بزرگترین و معروفترین فلاسفه تاریخ ایرانشهر بزرگ است ... شهید فرمانده مسعود هم در مورد حکیم اُرُد بزرگ چنین گفت: من و اُرُد زاده یک سرزمین بزرگ هستیم و هنگامی که نبشته های اُرُد دانا را می خوانم ، می بینم آرزو هایم را نبشته است.
در مورد حکیم ارد بزرگ کتابهای بسیاری نوشته شده است و از آن جمله به موارد زیر می توان اشاره کرد :
کتاب یازده جلدی " بعد سوم آرمان نامه ارد بزرگ " نوشته " فرزانه شیدا " (متولد 1340) سراینده و نویسنده ایرانی مقیم کشور نروژ (شهر اسلو)
کتاب "کاوشی بر آرای بزرگترین فیلسوف جهان" نوشته "فاطمه مشایخی" پژوهشگر کشورمان مجموعه ای از 500 سخن برگزیده از استاد فیلسوف حکیم ارد بزرگ خراسانی را گردآوری نموده است.
ترجمه کتاب سخنان فیلسوف به زبان فرانسه ، "شکوهه عمرانی" ، همکار فرهنگی سازمان ملل متحد و همچنین از فعالین اجتماعی سوییس و بخصوص شهر ژنو ، مجموعه سخنان فیلسوف حکیم ارد بزرگ خراسانی را به زبان فرانسه ترجمه کرده است.
کتاب "گزیده سخنان حکیمانه و فیلسوفانه" نوشته " لیلا معتمد" (کولیوند) استاد دانشگاه (رشته الهیات و فلسفه) در کتاب خود (گزیده سخنان حکیمانه و فیلسوفانه) از جملات و سخنان زیبای استاد فیلسوف حکیم ارد بزرگ ، بسیار یاد نموده است.
کتاب "داستانهای کوتاه از تاریخ ایران باستان" نوشته "یاسمین آتشی" در مورد اندیشه ها و افکار حکیم ارد بزرگ مطالعات فراوانی داشته ام و به شخصه فکر می کنم ایشان بزرگترین متفکر حال حاضر ایران هستند .
کتاب "میهن نامه ارد بزرگ" نوشته "مسعود اسپنتمان" محقق کشورمان نیز کتابی با عنوان "میهن نامه ارد بزرگ" نوشته است.
کتاب "مکاتب فلسفی" نوشته "هادی کازرونی شامیری" است . کتابی که بر روی جلد خود تصویری قدیمی از استاد فیلسوف حکیم ارد بزرگ خراسانی را دارد . این کتاب دارای 50 بخش است که از اتبات گرایی ، اخلاق گرایی اقتصادی و اصالت تجربه شروع و تا هرمنوتیک کلاسیک ، هرمنوتیک فلسفی ، هرمنوتیک نوین و هگلی های جوان ادامه می یابد و پایان بخش کتاب فهرست منابع آن است.
کتاب "چهار حکیم تاریخ ایران" نوشته بابک همتی ، به زندگینامه و بررسی آثار 4 حکیم بزرگ کشورمان (حکیم بزرگمهر ، حکیم فردوسی طوسی و حکیم عمر خیام و حکیم ارد بزرگ) پرداخته است.
کتاب "سخنان ائمه معصوم ، مشاهیر ، بزرگان ایران و جهان" نوشته " ابراهیم (سعید) رمضانی" ضمن انتشار زندگینامه مختصری از استاد فیلسوف حکیم ارد بزرگ از جملات و سخنان بسیاری از ایشان یاد نموده است. (بر روی جلد کتاب تصویر فیلسوف حکیم ارد بزرگ را در کنار نلسون ماندلا و ماهاتما گاندی می بینیم).
کتاب "در جست و جوی مروارید سخن" نوشته "شکوهه عمرانی" ادیب و شاعر ایرانی مقیم کشور سوئیس ، در کتاب "در جستجوی مروارید سخن" تفاسیر کوتاه بر سخنان فیلسوف حکیم ارد بزرگ خراسانی نوشته است . و در کتاب "جادوی سخن" بسیار زیبا تلفیقی از سخنان استاد فیلسوف حکیم ارد بزرگ و اشعار خود پدید آورده است. (1)
حافظ چه نیکو می گوید :
سالها دل طلب جام جم از ما می کرد
وانچه خود داشت ز بیگانه تمنّا می کرد
1) پرشین بلاگ . استاد فیلسوف حکیم اُرُد بزرگ خراسانی کیست ؟
« دیدگاه ها و نظرات افراد و گروه ها لزوما نظر صدای معلم نیست ؛ این رسانه آماده انتشار پاسخ مسئولان و افراد مخاطب می باشد »
« آخرین اخبار و تحلیل ها در حوزه آموزش و پرورش ایران و جهان در صدای معلم »
